BUITEN 15
Hoog op de Brabantse Wal bij Ossendrecht staat
al vele eeuwen een magnifieke boerderij tussen
de bomen: 'de Berghoeve'. Het hof zelf hoog en
droog, en het merendeel van de gronden veel lager: op
de aangeslibde kleigronden van wat vanouds De Aan
was heette. Vanaf de hoeve zelf heb je een prachtig uit
zicht over het meest oostelijk deel van Zeeland. Vroe
ger stroomde onder langs het huis de Agger - de rede
lijk smalle verbinding van de (Ooster)schelde naar Ant
werpen. Het was in de tijd dat de Honte (nu Wester-
schelde) nog geen rol van betekenis speelde, want het
was nog maar een smal en kronkelend zeearmpje, vol
met zandbanken. De Aanwas, de lage vruchtbare
zeekleigrond aan de voet van de Wal, was heel lang
voor een deel Zeeuws grondgebied. Napoleon en z'n
trawanten die alles bij ons op z'n kop zette (van ons
wettenstelsel tot aan de grenzen toe) heeft Zeeland
wat kleiner gemaakt door de Aanwas en Hinkelenoord
daar in de buurt, bij Brabant te voegen. Maar een beet
je Zeeuws mag je de Berghoeve (en een aantal naburi
ge boerderijen) best nog noemen. Zeker ook door hun
verschijningsvorm en bouwwijze. Die heeft niets van
doen met de bouw op de Brabantse zandgronden maar
alles met de opzet en uitstraling van de traditionele
Zeeuwse hoeve.
De Berghoeve is oud. In een koopakte van 1573 uit Ber
gen op Zoom komt hij al voor:., 'het domein van Heer
lijke rechte, en een steenen huis, boomgaard en hoeve,
genaamd Den Berg..' Toen was er ook al sprake van een
gedeelde Zeeuws/Brabantse eigendom. De kasteelhe
ren van Maelstede (uit Kapelle) hadden een belangrijk
deel van Ossendrecht en de Wal in bezit. Na 1575 brak
een periode van rampspoed aan - de Tachtigjarige Oor
log brandde in volle hevigheid los, en verwoestte in
Ossendrecht de kerk en de boerderijen. De mensen
vluchtten allemaal weg en lieten een verbrande en ver
woeste gribus achter. Na 1612 - het begin van het
Twaalfjarig Bestand, een soort tijdelijke vrede dus -
keerde het tij, en de voorspoed kwam terug. De Berg
hoeve kwam in bezit van de familie van Aerssen, een
rijke regentenfamilie uit de Hollanden. Ze maakten
van de hoeve een buitenplaats, compleet met torenge
bouw, dat uitzicht gaf op de Schelde. Een herberg
kwam ook nog op enige afstand om het geheel renda
bel te maken. Helaas, de familie stierf uit, en de mar
kies van Bergen op Zoom kocht hoeve en landgoed.
Niet voor lang want de Fransen kwamen, de markies
werd afgezet en moest de benen nemen. De Fransen
verkochten alles publiekelijk en een Antwerpse baron
werd de nieuwe eigenaar in 1850. Sindsdien fungeert
de Berghoeve in een soort dubbelfunctie. De inkom
sten komen uit de landbouw, maar het eeuwenoude
woonhuis dient, naast woonhuis voor de boer, ook als
school voor meisjes. Een ongehoorde noviteit, zeker in
1850, toen er nog helemaal geen leerplicht was, en ze
ker niet voor meisjes. Die (nonnen)school was te dan
ken aan de toenmalige eigenaresse/barones. Die was
niet alleen vroom katholiek maar ook een vroege femi
niste. Sindsdien heeft de Berghoeve niet slechts een
stroom van vooral goede producten afgeleverd, maar
ook vele goed onderwezen vrouwen. Eén van de vrou
wen (een non) die naar China ging, is inmiddels heilig
verklaard. De beroemdste leerling was echter een
dwergmeisje: prinses Paulientje. Dat 'kleinste vrouw
tje van de wereld' is als circusattractie over de hele we
reld getrokken, en in New York gestorven.
Sinds kort is de Berghoeve gestopt als functionerende
hoeve. Het is nu een prachtige woonhoeve van een
Thoolse familie.
WOENSDAG 26 MAART 2014
door Gerard Smallegange
Baarsdorp van uit de lucht
gezien
foto Skypictures
Deborah van Toledo: „Voor onze dochter is het hier geweldig." foto Matthanja Schipper
Vroeger waren er meer grote gezinnen en was het wat drukker op straat, foto Matthanja Schipper
