VERDIEPING 11
150
600
24
vragen over
de atoomtop
materiaal. De gevolgen van een aanslag
zijn beperkt: geen grootschalig dood en ver
derf, maar mensen kunnen wel besmet ra
ken met straling, een gebied kan tijdelijk
onbegaanbaar zijn. De bom zeifis dan ook
niet de grootste bedreiging, denkt hoogle
raar besturen van veiligheid Ira Helsloot.
„Het gaat om de angst. Wij zijn banger
voor straling dan voor gewone, zichtbare
explosies. Zo is een mens banger voor een
gsm-mast met onzichtbare straling dan
voor een tijger die voor hem staat." De vui
le bom mag dan weinig krachtig zijn, de
angst voor een aanslag hiermee kan een sa
menleving wel degelijk ontwrichten. „Die
dreiging is vooral psychologisch." Massa
hysterie in plaats van massavernietiging.
En een maatschappij in paniek is tegelijk
wel een doemscenario voor overheden.
Toch spreekt milieuorganisatie Greenpeace
van 'een suffe top' en een 'gemiste kans'.
„We zijn uiteraard niet tegen betere beveili
ging van nucleair materiaal, maar dit is een
theekransje waarbij ze met zijn allen om
de olifant in de kamer heen dansen", vindt
Jorien de Lege, campagneleider Klimaat en
Energie bij Greenpeace. Die olifant is het
arsenaal aan kernwapens op deze wereld,
want daar gaat de top uitdrukkelijk niet
over. „Wie zijn die nucleaire terroristen
dan? Deze top is voor de bühne. Obama
maakt er mooie sier mee, maar ondertus
sen is hij geen steek verder gekomen met
nucleaire ontwapening. Het is een aflei
dingsmanoeuvre."
Uraniumverrijker Urenco uit Almelo, waar
nucleair materiaal wordt verwerkt, heeft
nog nooit 'iets van een dreiging' gemerkt.
Ten minste, niet fysiek. Digitaal zijn er wel
pogingen gewaagd. „Er is wel eens gepro
beerd om onze systemen te hacken. Dat is
niet gelukt", zegt directeur Huub Rak
horst. Vanwege de 'sensitieve technologie'
en de kennis daarover bij Urenco, zijn de
computersystemen er extra beveiligd.
De top gaat er ook over hoe overheden en
bedrijven de ervaring met dergelijke aanval
len kunnen delen en zo hun beveiliging
verbeteren. Maar onderhandelingen daar
over verlopen moeizaam: landen geven lie
ver niet te veel prijs over de manier van be
veiligen. Of, zoals een Russische onderhan
delaar tijdens een lastige onderhandeling
in klassiek Koude Oorlog-jargon zei: „Secre
cy is ourfriend (Geheimzinnigheid is onze
vriend)."
A De Nucleair Security Summit
(NSS) gaat over het voorkomen
van nucleair terrorisme. Security,
geen safety. Beveiliging dus, geen
veiligheid. Dit moet gebeuren
door het verminderen van
nucleair materiaal in de wereld,
door het aanwezige materiaal be
ter te beveiligen en door de inter
nationale samenwerking te verbe
teren. Nieuwe afspraken moeten
ervoor zorgen dat terroristen
geen hoogverrijkt uranium, pluto
nium of andere radioactieve mate
rialen in handen krijgen. De top
gaat dus niet over kernwapens in
handen van regimes (zoals VS,
Rusland en Noord-Korea). Daar
wordt al veel en vaak aandacht
aan besteed in andere verbanden,
is de gedachte, dus het is niet no
dig dat bij deze top te betrekken.
De kans is klein dat terroris
ten nucleair materiaal in handen
krijgen maar er zijn jaarlijks we
reldwijd wel meer dan honderd
(gemelde) incidenten waarbij nu
cleair spul wordt aangetroffen op
een plek waar het niet thuishoort,
gestolen wordt of kwijtraakt. Van
1993 tot 2013 waren er ruim 2.300
meldingen. Dan gaat het om radio
actief materiaal in schrootafval of
over materiaal uit ziekenhuizen.
In Nederland is er sinds 2009 ne
gentien keer een melding gedaan.
In zeven gevallen ging het om
hoogverrijkt uranium in contai
ners uit Türkije en Rusland: het
gaat nogal eens mis met de bevei
liging van nucleair materiaal tij
dens transport.
In Nederland beschikken bijvoor
beeld Urenco in Almelo en de
kerncentrale van Borssele over
uranium. Bij Urenco wordt ura
nium gemaakt voor onder meer
het bestralen van kanker, in
Borssele wordt elektriciteit gepro
duceerd.
Tijdens een bezoek aan Praag lan
ceerde de Amerikaanse president
Barack Obama op 5 april 2009 het
plan voor de NSS: „We moeten er
voor zorgen dat terroristen nooit
een kernwapen in handen krij
gen. Dat is de meest acute en ex
treme bedreiging voor onze veilig
heid. Eén terrorist met een nucle
air wapen kan grootschalige ver
nietiging ontketenen. Om onze
mensen te beschermen moeten
we snel handelen. Daarom kondig
ik vandaag een nieuwe internatio
nale poging aan om alle kwetsba
re nucleair materiaal te beveili
gen."
Meer landen hebben zich
sinds de eerste top in Washing
ton (2010) en de tweede in Seoul
(2012) gebonden aan internationa
le afspraken voor beveiliging van
het nucleaire materiaal, er zijn
trainingscentra voor personeel
dat werkt met nucleair materiaal
en douanes zijn uitgerust met be
ter detectie-apparatuur. Ook
brengen landen hun hoeveelhe
den hoogverrijkt uranium en plu
tonium terug.
Het blijkt lastig om de nucleaire
beveiliging binnen vier jaar te re
gelen. Landen hebben veel ver
schillende belangen, ideeën en
problemen - hierdoor is het inge
wikkeld om iedereen op een lijn
te krijgen.
Het doel van deze editie is dan
ook om zoveel mogelijk landen te
binden aan internationale richtlij
nen voor opslag, transport en be
veiliging van het nucleaire materi
aal. De komende dagen zullen de
onderhandelaars nog praten over
tal van specifieke onderdelen:
wanneer stappen we massaal over
naar het minder gevaarlijke maar
duurdere laagverrijkt uranium in
plaats van hoogverrijkt? En hoe
gaan landen beter informatie uit
wisselen van gegevens over nucle
aire beveiliging? Dat moet dins
dagmiddag een eindverklaring op
leveren die Rutte en Obama op
een persconferentie bekend zul
len maken.
Nederland is sinds 2012 (na de top
in Seoul) voorzitter, maar niet de
belangrijkste speler op het wereld
toneel. De Nederlandse onderhan
delaars reisden in de voorberei
ding meerdere keren naar de VS,
Rusland en China. Die drie lan
den hebben een gedeeld belang
(het beveiligen van hun eigen
spullen), maar zitten zeker niet
op één lijn. De Amerikanen zijn
initiatiefnemer maar hebben zelf
een belangrijk verdrag uit 2005
nog niet door het parlement én
hebben hun beveiliging minder
op orde dan je zou denken. De
Russen kampten na het uiteenval
len van de Sovjet-Unie met ton
nen gevaarlijk materiaal, alleen af
geschermd met een roestig slotje.
Rusland houdt sowieso niet van
pottenkijkers. De Chinezen ten
slotte, hebben een ambitieus nu
cleair programma en staan wat be
treft de beveiliging bij sommigen
bekend 'als het beste jongetje van
de klas'.
ZATERDAG 22 MAART 2014
6
'M' v"
De NSS wordt mogelijk gedomi
neerd door spoedberaad over de
Krim. Obama kondigde overleg
hierover al aan. Maar waar gaat
de NSS eigenlijk over?
-f Wat is het doel van de top?
Waar ligt dat spul dan?
3 Wie nam het initiatief voor
de top?
4 Wat is er sindsdien geregeld?
5 Wat moet er deze editie
afgesproken worden?
Speelt Nederland een
belangrijke rol?
onze website/atoomtop
Een lijst met staatshoofden en
regeringsleiders die naar Den
Haag komen en live verslagge
ving tijdens de top.
Er worden 9.000
QOnO k°ffer'abels uitgereikt ^aa
k» V/ Amnio unnr Ho u/orolH. k/ V/
Oranje voor de wereld
leiders, blauwe voor
de delegatieleden.
De Nederlandse
Spoorwegen zetten
600 man extra
personeel in.
Voor de top is er
150 kilometer
bekabeling nodig
(elektra en ICT).
Op de top zijn 600
vlaggen aanwezig.
Variërend van kleine
tafelvlaggen tot grote
exemplaren.
24 miljoen euro
kost de organisatie
van de top (exclusief
beveiliging).
