UIT 11
Tefaf, indrukwekkende kunstbeurs
Aangrijpende beelden in Foam
JOSHA ZWAAN
Waar moet je beginnen op de Tefaf
in Maastricht, waar uit 7000 jaar
duizenden voorwerpen zijn gese
lecteerd? Beloof dat u niet voorbij stand
165» 145, 270, 402 en 437 loopt. Want an-
ders mist u een aantal kroonjuwelen. Bij
stand 165 van Tomasso Brothers Fine Art
uit Londen en Leeds zijn drie werken te
zien van Damien Hirst. We zien Black
Sheep with Golden Horns (uit 2009 en
deel van zijn serie Natural History), The
Dance en Styx. Het schaap is even fascine-
rend als het zelfportret van de Japanse kun
stenaar Takahiro Kondo. We zien een zit
tende man in turkoois uitgevoerd met over
zijn hele lijf glimmende druppels. Het Ja
panse aanbod op de beurs is opvallend
groot. Zo is nog een bijzonder werk te vin
den bij Yufuku Gallery (270). Ku-18 trekt
je aandacht, een glaswerk van Niyoko Iku-
ta. Bij de Britse kunsthandel Dickinson
(stand 402) zien we Moulin de la Galette
(olieverf op doek) van Vincent van Gogh.
Het Fotomuseum Foam in Amster
dam presenteert vanaf morgen de
monumentale multimedia-installa-
tie van de Ierse fotograaf Richard Mosse
(1980). 'The Enclave' bestaat uit zes projec
tieschermen waarop beeldmateriaal wordt
getoond van de conflictsituatie in Congo
en was voor het eerst te zien tijdens de
Biënnale van Venetië in 2013. De beelden
zijn opgenomen met een voor camouflage-
detectie ontwikkelde infraroodfilm, die
het strijdtoneel in een psychedelisch palet
van magenta kleurt. Mosse reisde in 2012
en 2013 met filmmaker Trevor Tweeten en"*
geluidskunstenaar Ben Frost in het gezel
schap van gewapende rebellengroepen
door het oosten van Congo, een oorlogsge
bied geteisterd door hinderlagen, massa
moord en systematisch seksueel geweld.
Het project is een zoektocht naar een effec
tieve methode om deze vergeten Afrikaan
se tragedie te verbeelden, die volgens het
International Rescue Committee sinds
1998 aan tenminste 5,4 miljoen mensen^
het leven kostte. Het resultaat is 'The En
clave', een confronterende wereld.
Het boek 'Zeevonk' van Josha Zwaan zit
barstenvol klanken en muziek. Deze roman
staat centraal in het literair-muzikaal
programma zondagmiddag in Podium
Zaamslag.
jaar was, verhuisde het gezin terug naar Ne
derland. Haar vader werd predikant in
Zaamslag.
Het gezin voer terug vanuit Nieuw-Zee-
land met het passagiersschip Achille Lauro,
de voormalige Willem Ruis die lange tijd
voor de Rotterdamse Lloyd voer maar later
aan de Italiaanse rederij Flotta Lauro werd
verkocht. Het schip speelt een belangrijke
rol in het boek Zeevonk. Zwaan maakt de
Willem Ruis daarin tot een personage die
in de ik-persoon over zijn eigen weder
waardigheden vertelt. Zij verweeft het lot
van het schip met dat van de tweede hoofd
persoon in deze roman: Freya, een ambiti
euze amateur-pianiste en toegewijde zorg-
verleenster.
Zeevonk is vorig jaar uitgekomen bij Arte-
mis Co als opvolger van Zwaans succes
volle debuutroman Parnassia. „Het idee
een poëtisch muzikaal programma rond
Zeevonk te maken leefde bij mij al enige
tijd. Eerder al trad ik tijdens presentaties
van mijn eerste boek soms samen op met
sopraan Ellen Pieterse. Zij zong daar dan
Jiddische liederen bij", vertelt Zwaan. De
schrijfster had goede ervaringen met die af
wisseling van woord en zang. „Voor het pu
bliek biedt het ook een mooie variatie.
Drie kwartier achtereen luisteren naar ie
mand die vertelt, vergt nogal wat concen
tratie. Zang en muziek kunnen dan een
meerwaarde bieden."
In feite lag het voor de hand dat ook de pre
sentatie van Zeevonk, een roman waarin
(piano)muziek zo'n prominente rol speelt,
een muzikale omlijsting kreeg. Zwaan
zocht samen met Pieterse naar passende lie
deren en vond onder meer The Sea Pictures
van Edward Elgar. Ze blijken naadloos te
passen in de sfeer van havens, reizen per
schip, rituelen van vertrek en weerzien.
Verder componeerde Eric van Grootel
-echtgenoot van de zangeres - twee liede
ren voor dit programma: 'Ik wil met jou in
zee' en 'De Nacht'. „Voor die laatste ge
bruikte hij een letterlijke tekst van mij uit
het boek. Dat is best bijzonder om te erva
ren dat het zo poëtisch kan klinken"., zegt
Zwaan.
Pianist Jurrien Zaagman speelt verder in
dit programma onder meer fragmenten uit
composities van Chopin (Nocturne opus
9), Debussy (Arabesque L66) en Satie (Gno-
ssienne nr. 3). Sommige passages worden
specifiek genoemd in Zeevonk, andere zijn
gekozen omdat ze de sfeer van het verhaal
versterken. Dat laatste geldt ook voor het
lied 'Starend over zee', een vrije bewerking
van het nummer 19 april' van Gerard van
Maasakkers.
„Het is absoluut geen voorwaarde het boek
vooraf te hebben gelezen om plezier aan
dit programma te kunnen beleven. Wel
licht is het aardig voor degenen die dat wel
hebben gedaan om de verhaallijn wat beter
te kunnen volgen. Zoniet, dan krijg je in
elk geval beslist wel de sfeer van het ver
haal mee", zegt Zwaan. Dat laatste vindt ze
trouwens belangrijker dan dat de 'belezen'
toehoorders intensief naar parallellen gaan
zoeken. „We volgen in het programma wel
in grote lijnen de chronologische volgorde
van het boek, maar maken daar af en toe
ook inbreuk op. Zo eindigen we met het
lied Terang Bulan di kali. De tekst staat afge-^
drukt in het begin van het boek. Het past
bij het thema van Nederlands Indië dat
een belangrijke rol speelt in mijn werk.
Zo'n lied opent dan wellicht voor het pu
bliek de mogelijkheid vragen te stellen.
Die gelegenheid bied ik altijd graag aan het
einde van ons programma."
Josha Zwaan houdt van woorden én
van muziek. Schrijven doet ze het lief
ste zelf. De uitvoering van zang en mu
ziek laat ze liever aan anderen over,
maar ze is daar dan wel graag zelf bij
betrokken als haar eigen boek daarbij
het vertrekpunt biedt.
Zwaan treedt zondag samen met zangeres
Ellen Pieterse en pianist Jurrien Zaagman
op in Zaamslag, het dorp waar ze zelf jaren
geleden is opgegroeid. Zij is in 1963 gebo
ren in Nieuw-Zeeland, maar toen ze drie
DONDERDAG 20 MAART 2014
door Ruud Maas
I Black Sheep with Golden Horns.
foto Loraine Bodewes.
Tefaf Maastricht, Kunstbeurs, alle info op
www.tefaf.com. nog tot 23 maart.
I 'Safe from harm' (2012) van Richard Mosse.
Jack Shainman Gallery, New York.
The Enclave' tot en met 1 juni. www.foam.org
Zeevonk in
woorden en
muziek
door Ali Pankow
Pianist Jurrien Zaagman, schrijfster Josha Zwaan en sopraan Ellen Pieterse.
Zondag 23 maart, Podium van Zaamslag, Zaam
slag, 15.00 uur.
op pad
Cover van tweede roman van Josha Zwaan.
Van de schrijfster
van Parnassia
