immune
minium
32 ZEELAND
AGRARISCH HART
Met het vertrek van de boeren-
organisatie ZLTO is Goes niet
langer het agrarisch hart van
Zeeland. Landbouwgodin
Ceres blijft verweesd achter.
minimi
illinium
Voor wat hoort wat en dus ma
ken de gemeente Goes en
haar inwoners een mooi ge
baar. De Zeeuwse Landbouw
Maatschappij (ZLM) houdt in
1954 een grote landbouwten
toonstelling die de betekenis
van Goes als landbouwcentrum van Zeeland be
vestigt. Reden voor een passend geschenk en
dus wordt het comité Huldeblijk ZLM opgericht
met het doel geld bijeen te brengen voor een
kunstwerk dat de band tussen de stad en de
landbouw symboliseert. De Veerse beeldhou
wer Philip ten Klooster maakt een beeld van Ce
res, de Romeinse godin van de landbouw met in
de ene hand een appel en in de andere een garf
korenaren. Ze krijgt een mooie plek aan de
Dam, met haar rug naar de veste.
Dat Goes zich zo op haar centrumpositie voor
de landbouw in Zeeland laat voorstaan, is niet
voor niets. De sector zorgt voor veel werkgele
genheid in de stad: de secretariaten van de boe-
renorganisaties ZLM en Christelijke Boeren en
TXiinders Bond (CBTB) en hun al dan niet geza
menlijk uitgevoerde diensten, zoals taxatiebe-
drijf Gropatax, een boekhoudbureau, een verze
keringsbedrijf, scholing en ontwikkeling en de
sociaal-economische voorlichting, de gewestelij
ke raad voor Zeeland van het Landbouwschap,
de rijksdiensten voor landbouwvoorlichting,
landinrichting en natuur in he.t Landbouwcen
trum, de fruitveiling met koelhuizen van de Vei
lingvereniging Zuid-Beveland, keuringsdienst
voor zaaizaad en pootgoed, de Gezondheids
dienst voor Dieren, het Proefstation voor de
Fruitteelt in Wilhelminadorp, het Land- en
Thinbouw Coöperatie Centrum West-Neder
land, de kring Zeeland van de Nederlandse Fruit
telers Organisatie en de middelbare agrarische
school. Voeg daarbij de paarden-, schapen-, var
kens- en geitenkeuringen en de vele vergaderin
gen, toogdagen en voorlichtingsbijeenkomsten
die voor volle zalen in de schouwburgen Prins
van Oranje, Schuttershof en Juliana zorgen. De
landbouw is goed voor enkele honderden ba
nen: in Goes en elders in Zuidwest-Nederland,
maar dan wel vanuit Goes aangestuurd.
De landbouw in Zeeland ziet er dan nog heel an
ders uit. Kort na de Tweede Wereldoorlog telt
de sector 12.000 ondernemers, van wie de helft
op minder dan 20 ha boert. Vijftig jaar later
heeft een enorme koude sanering plaatsgehad.
In 1998 zijn er van die 12.000 maar 4.500 over en
weer vijftien jaar later telt het Centraal Bureau
voor de Statistiek nog 3.200 agrarische onderne
mers in Zeeland. De verwachting is dat de ko
mende tien jaren gemiddeld honderd bedrijven
per jaar worden opgeheven. De belangrijkste re
denen: de voortschrijdende mechanisatie maakt
schaalvergroting mogelijk en kleine boerenbe
drijven leveren geen inkomen op waarvan een
gezin kan leven. Nevenactiviteiten, zoals ver-
44 Het ontmoetingspunt voor
de landbouw in Zeeland is nu
de Rusthoeve. Daar moet de
innovatie voor de sector
vandaan komen
koop aan huis, agrotoerisme, zorg en educatie,
loonwerk voor collega's en agrarisch natuurbe
heer, bieden maar in beperkte mate soelaas. Bo
vendien is het niet iedereen gegeven om
vreemd volk op zijn erf te dulden.
Het boereninkomen wordt in de tweede helft
van de vorige eeuw in steeds grotere mate be
paald door de Europese Commissie in Brussel.
Het is de tijd van boterbergen, gegarandeerde
graanprijzen en suikerquota. Het is ook de tijd
dat de belangenorganisaties van de boeren die
prijzen steevast te laag vinden. ZLM-
voormannen als Marien Geuze, Jan Prins, David
Luteijn, Ad Doeleman en Huib van der Maas ne
men er fel stelling tegen. „Onaanvaardbaar",
klinkt het met de regelmaat van de klok. Niet
dat het veel uitmaakt.
De Zeeuwse Landbouw Maatschappij verandert
haar naam in 1975 in Zuidelijke Landbouw Maat
schappij: het werkterrein is uitgebreid tot West-
Brabant. De afkorting ZLM blijft bestaan. Da's
makkelijk. Het statige onderkomen aan de Grote
Markt wordt in 1991 verruild voor een kantoor
pand aan het Cereshof. In 1999 komt aan de ver
zuiling in de boerenbelangenbehartiging een
eind als de liberale ZLM, de christelijke CBTB
en de katholieke NCB samengaan in de Zuidelij
ke Land- en Thinbouw Organisatie (ZLTO).
Terugblikkend op alle veranderingen vraagt Lu
teijn (in de eerste helft van de jaren zeventig
van de vorige eeuw secretaris en vervolgens
voorzitter van de ZLM) zich af of er veel met de
landbouw verbonden werkgelegenheid uit Goes
is verdwenen. Hij wijst op verzelfstandigde dien
sten, zoals ZLM-verzekeringen met bijna 200
fte's en de in Accon opgegane Accountantsunie.
„Per saldo zijn de banen denk ik gebleven."
Voor Peter de Koeijer, voorzitter van de ZLTO
in Zeeland, is de verhuizing van het kantoor van
zijn organisatie naar proefboerderij de Rusthoe
ve in Colijnsplaat een logische stap. „Net zo als
het destijds logisch was dat de ZLM aan de Gro
te Markt in Goes zat. Daar trof een belangrijk
deel van agrarisch Zeeland elkaar tijdens de
dinsdagmarkt. Dat ontmoetingspunt is nu de
Rusthoeve. Daar moet de innovatie voor de sec
tor vandaan komen."
—TT
Hoe de landbouw
verdween uit Goes
door Ben Jansen
Peter de Koeijer, voorzitter ZLTO-Zeeland
-
Het landbouwcentrum aan de Westsingel, in de wandeling het consulentengebouw
genoemd, foto Zeeuwse Bibliotheek/Beeldbank Zeeland
Keuring van trekpaarden bij de ZLM voor de deur op de Grote Markt in Goes.
foto Zeeuwse Bibliotheek/Beeldbank Zeeland
