Modern onderwijs is boven alles digitaal. Maar
werkt het ook? Nee, het zou studenten juist op
achterstand zetten.
opinie
14 SPECTRUM
Met kerst was ik
op skivakantie.
Bij de lift wach
tend, zag ik ie
mand naar be
neden komen
in een opval
lende stijl. Iets tussen een optreden
van een cliniclown uit Davos en een
wankele poging tot suïcide in. Toen ik
de skiër vroeg hoe hij had leren skiën,
antwoordde hij: 'Van YouTube'.
Nu iedereen toegang heeft tot inter
net, kan iedereen zelf alles leren. Daar
zijn geen docenten meer bij nodig. En
op den duur zijn er zelfs geen scholen
meer bij nodig, althans dat beweren
de ideologen van de 'nieuwe media'
in de klas.
Laatst nog verklaarde minister Jet Bus-
semaker van Onderwijs in De wereld
draait door dat studenten online colle
ges mogen volgen. Ze kunnen dan in
teressante colleges bijwonen van 'No
belprijswinnaars' en zo hun vorming
in eigen handen nemen. Alexander
Klopping zat naast haar te stralen.
Het gesprek kwam al snel op 'zijn'
Universiteit van Nederland waar de
knapste koppen hun kennis delen
met iedereen die maar de filmpjes
aanklikt. Je hoeft er je bed niet meer
voor uit.
Laptops, iPads, computers zullen zor
gen voor een 'digitale revolutie'. Het
onderwijs zal over tien jaar niet meer
lijken op het onderwijs van nu, al
thans dat claimen internetgoeroes en
iPadprofeten. En inderdaad, wie nu al
een collegezaal inloopt, ziet geen stu
denten met boeken en pen en papier,
maar mensen achter een opengeklap
te laptop. Op middelbare scholen heb
ben leerlingen hun smartphone in de
hand tijdens de lessen. Uiteraard alle
maal om relevante informatie op het
internet te zoeken die hun 'leerproces
sen stimuleren'. En op een aantal ba
sisscholen wordt het hele onderwijs
experimenteel geconcentreerd rond
de iPad.
Modern onderwijs is boven alles digi
taal. Opvallend genoeg wordt één
vraag erg weinig gesteld: werkt het
ook? Is dat onderwijs meer dan ge
woon 'leuk'?
?.r
Iedereen die weieens een middelbare
scholier met rugzak naar school heeft
zien gaan, snapt de voordelen van bij
voorbeeld digitale schoolboeken.
Maar die logistieke voordelen vallen
in het niet bij de nadelen.
Neem de colleges van de Universiteit
van Nederland. Op de site vind je
mooie korte 'colleges' van prominen
ten uit hun vakgebied. Die bespreken
in een kwartiertje een interessante
kwestie uit hun vak. Maar wat opvalt,
is dat die colleges nauwelijks acade
misch niveau hebben. Het zijn goede
verhalen om 5 vwo'ers enthousiast te
maken voor hun vak. Ze zijn zeer ver
makelijk, maar ze kunnen geen colle
ges vervangen.
Maar interessanter is dit. Als je de
Een eerstejaars student
beklaagde zich over
het leeswerk, zij was
'wel drie uur bezig'
voordrachten zou uitschrijven, dan
kom je op maximaal drie Aatjes. Het
schrijven van die Aatjes kost minder
tijd dan het maken van de presenta
tie. Het lezen van die tekst kost boven
dien de helft minder tijd dan het be
kijken van het filmpje.
Ten slotte onthouden we geschreven
teksten beter dan beluisterde, doordat
we ze beter, dieper verwerken. Waar
zit de winst van het nieuwe medium?
Die is er niet.
Neem de laptops in de collegezalen.
Studenten lezen artikelen en boeken
digitaal en ze maken tijdens colleges
aantekeningen op hun computers of
iPads. Leidt dat tot betere leerresulta
ten? Nee. Studerend lezen op compu
ters en iPads is minder effectief. Een
krant of een gewoon boek kun je goed
lezen op je computer. Die teksten lees
je gewoon van begin tot eind en hoef
je niet per se te onthouden.
Voor studieteksten ligt dat anders.
Daarin moet je vaak delen naast el
kaar leggen, een tabel aan een grafiek
op een andere pagina relateren. Dat
gaat niet goed in elektronische docu
menten. Ook onthoud je minder uit
digitale bronnen. Zelfs hele jonge kin
deren onthouden een sprookje dat ze
lezen in een gewoon boek al beter
dan een sprookje dat ze lezen op een
e-reader. Ons brein verkiest papier, al
dus schrijver en wetenschapsjourna
list Ferris Jabr in Scientific American.
En al dat lezen op iPads en laptops
lijkt ook de leesvaardigheid van stu
denten aan te tasten. Als je gewend
bent om alleen tweets, posts op je
Facebookpagina en tekstjes van Wiki-
pedia te lezen, dan krijg je het zwaar
als je aan een studie begint. Beginnen
de studenten hebben dan ook grote
moeite om zich te verdiepen in lange
re teksten.
Een eerstejaars student beklaagde
zich onlangs bij mij over het leeswerk
«Al dat lezen op iPads
en laptops tast de
leesvaardigheid
van studenten aan
Studeren lukt niet
als je niet kunt lezen
Daniël Janssen
is universitair
hoofddocent
communicatie-
en informatie
wetenschappen
aan de Universi
teit Utrecht.
door Daniel Janssen
illustratie Censuur
