Ooit was Rusland een machtig tsarenrijk. Daarna kwam
de even gevreesde Sovjet-Unie. Tot de val van het com
munisme alle macht wegvaagde. Maar president Poetin
wil dat de Russische beer weer opstaat. Een wraakzuch
tige adviseur helpt hem daarbij.
SPECTRUM
buitenland
w
In de jaren '90 lag Rusland uit
geput op haar rug. De Russi
sche staat had nagenoeg had
opgehouden te functioneren
en tientallen miljoenen men
sen verloren hun bestaansze
kerheid door hyperinflatie.
Intussen maakte de maffia de straten
van de grote steden onveilig. In die
tijd was Aleksandr Doegin nog een ob
scure denker. Doegin was verdwaald
tussen een Russische vorm van
nationaalsocialisme en pogingen het
communisme een nieuwe vorm van
geloofwaardigheid te verlenen. Maar
hoe dan ook was hij uit op wraak.
Doegin wilde vergelding voor wat het
Westen in zijn ogen Rusland had aan
gedaan. Wat in Europa en de Verenig
de Staten werd gevierd als een triomf
van de liberale democratie en de vrije
markt op de dictatuur van de commu
nistische eenheidsstaat, was voor Doe
gin en tientallen miljoenen andere
voormalige Sovjet-burgers niet min
der dan een catastrofe. Hun verleden
was een leugen gebleken, het heden
was een permanente strijd om te over
leven en aan de toekomst dachten ze
liever niet: in die donkere jaren werd
serieus gesproken over de mogelijk
heid dat het Russische volk zou uit
sterven. De Russische staat intussen
stuiterde van de ene crisis naar de an
dere onder leiding van een alcoholi
sche president - Boris Jeltsin - die
Rusland voor het oog van de wereld
met zijn bizarre, dronken uitbarstin
gen belachelijk maakte.
Nu, 25 jaar later, is Aleksandr Doegin
de ideoloog van het 'Eurazianisme',
hij leidt een denktank in Moskou en
hij geldt als consigliere, adviseur, van
Vladimir Poetin. Doegin wordt de Ras-
poetin van het Kremlin genoemd;
naar de monnik die in de tijd van de
laatste tsaar steeds meer invloed aan
het Russsiche hof wist te vergaren.
Doegin beschouwt net als de Russi
sche president de ineenstorting van
de Sovjet-Unie als de grootste ramp
van de 20ste eeuw. En met Poetin is
hij erop uit het aanzien en de macht
van Rusland te herstellen. Voor Doe
gin kan dat niet snel genoeg gaan.
Toen Russische troepen in 2008 de
Georgische regio Zuid-Ossetië bezet
ten en feitelijk annexeerden, riep hij
Rusland op door te stoten naar Tbilisi.
Maar zo roekeloos is Vladimir Poetin
nu ook weer niet. Poetin is een calcu
lerende machtspoliticus, die precies
weet op welk moment hij zijn kans
moet grijpen. Zoals nu, kort nadat de
Amerikaanse president Obama het
grootste geopolitieke gezichtsverlies
leed: door eerst een rode lijn te trek
ken in Syrië en vervolgens toch niet
in te grijpen. Daarmee verloor Obama
in de ogen van de Russische politieke
en militaire elite elke geloofwaardig
heid. En omdat Europese politici in
Brussel door het Kremlin al helemaal
niet serieus worden genomen, twijfel
de Poetin geen moment toen hij, uit
gedaagd door de huidige volksop
stand in Kiev, de kans kreeg om de
Russische macht over het Oekraïense
schiereiland, de Krim, te herstellen.
De rest van de wereld reageert verbijs
terd. Waarom neemt Poetin dit risico?
Waarom plaatst hij zich buiten de in
ternationale rechtsorde? De Duitse
bondskanselier Angela Merkel, die
met Poetin telefoneerde, ontging elke
logica in de acties en de uitspraken
van de Russische president. „Hij is los
geraakt van de werkelijkheid", conclu
deerde Merkel onthutst. Aannemelij
ker is dat Poetin en zijn coterie leven
in hun eigen werkelijkheid. Die is
heel anders dan die van hun westerse
collega's, maar voor hen niet minder
waar. Ze is voor een groot deel ge
vormd door de herinneringen aan de
Sovjet-Unie, door de pijnlijke en ver
nederende ervaringen uit de eerste ja
ren van het postcommunisme, maar
bovenal door hun opvattingen over de
nieuwe rol die Rusland moet spelen.
Die denkbeelden vinden hun oor
sprong in de teksten van conservatief-
nationalistische, Russische filosofen
uit het begin van de 20ste eeuw. In
het Westen dacht men dat de werken
van Vladimir Solovjov, Nikolaj Berdja-
jev en, bovenal, de religieus-politieke
denker Ivan Iljin liggen te verstoffen
in bibliotheken. Maar voor Poetin en
ook voor diens huis-ideoloog Aleks
andr Doegin, die er deels op voortbor
duurt, vormen hun ideeën levende in
spiratie. In zijn toespraken citeert Poe
tin veelvuldig Iljin, die schreef over
het 'zwakke, beschadigde zelfrespect
van Rusland'. In 2005 zorgde de Russi
sche president er persoonlijk voor dat
de overblijfselen van de filosoof, die
in 1922 door Lenin de Sovjet-Unie
was uitgezet, werden herbegraven in
het Donskoj-klooster in Moskou. Poe
tin betaalde zelf een mooie grafzerk.
Dat evenement wierp een onvermoe
de schaduw vooruit naar de huidige
gebeurtenissen op de Krim. Destijds
zei Poetin 'de gedachte aan een schei
ding van Rusland en Oekraïne misda
dig' te vinden. Nog deze winter gaf
Poetin zijn regionale gouverneurs ex
pliciet opdracht de boeken van Iljin,
Doegin wil vergelding
voor wat het Westen
in zijn ogen Rusland
heeft aangedaan
Een nieuwe
in het Kremlin
door Wierd Duk
Alexandr Doegin.
foto
Valeriy Levitin/RIA
Novosti
