28 ZEELAND
THEATERPRODCUTIEHUIS ZEELANDIA
De jonge theatermaker llmer Rozendaal (26)
regisseert 'En/Of van Judith Herzberg bij
Theaterproductiehuis Zeelandia. Het stuk gaat
donderdag 13 maart in Middelburg in première.
ER
Ik heb voor mezelf
wel angst moeten
overwinnen om te
doen waar ik nu
mee bezig ben
SPEELLIJST
Sinds de kaalslag bij kunst en cultuur
moet het voor jonge mensen een hel
se opgave zijn in deze sector aan de
bak te komen. Is llmer Rozendaal
met haar neus in de boter gevallen?
„Je kunt nu zeggen dat het me voor de wind
is gegaan, maar als je me voor het afstuderen
had gevraagd of ik dacht kans te maken profes
sioneel regisseur te worden, had ik het echt
niet geweten. Het was vooral heel erg eng en
voor mezelf heb ik wel een angst Overwonnen
om te doen wat ik nu doe. Omdat je als jonge
maker bang bent dat het gewoon niet lukt en
dat je wordt afgewezen. Ik word ook wel afge
wezen, maar ik ben ook op de juiste plekken
terechtgekomen waar ik dan wel ben opgepikt
en waar ik mijn ontwikkeling als regisseur
heb kunnen voortzetten."
Rozendaal won in 2011 de Ton Lutz Prijs voor
de regie van haar afstudeervoorstelling Medea.
Daarna werd zij opgenomen in het ontwikke
lingstraject Atelier Oerol op Terschelling waar
zij in de zomer van 2012 de voorstelling Er zal
iemand komen, naar de tekst van Ion Fosse, re
gisseerde en nu is zij met steun van een rijks
subsidie als 'Nieuwe Maker' tot en met 2015
voor twee jaar verbonden aan Theaterproduc
tiehuis Zeelandia. Vorig jaar was zij regie-assis
tente bij de ZNF-locatievoorstelling Kabaal en
Liefde in Renesse. Met En/Of doet zij haar eer
ste zelfstandige regie bij Zeelandia.
Het verhaal gaat over een driehoeksverhou
ding: Vrouw I (lulia van der Graafl) komt er
achter dat haar man (Daan van Dijsseldonk)
een minnares (Vrouw II/Sjaan Duinhoven)
heeft. Zij stemt ermee in dat hij hun huwelijk
voor zijn minnares verborgen houdt.
„Het gaat mij in dit stuk om het mechanisme
van de personages alle negatieve dingen bui
ten te sluiten. Zij draaien alles naar het positie
ve. Dat mechanisme lijkt wel een beetje op
die hedendaagse succesvolle twintiger die
zegt - als je hem vraagt 'hoe gaat het met je?':
'Ia goed, ik ben dit en ik ben dat aan het
doen'. Dat is eigenlijk een heel raar antwoord
natuurlijk. Maar ik hoor het mezelf ook doen.
Het is de sociale code: niks doen is een taboe.
Maar ook als je niks doet, dan leef je wel. Als
we aan het werk zijn, aan het rennen, dan zijn
we ook heel vaak niet aan het leven. Dan wer
ken we liever een nacht door of eten we even
heel snel. Terwijl leven ook heel basaal is:
eten, slapen, naar de wc gaan. Dat vinden we
dan onbelangrijk en dat schuiven we dan aan
de kant en dat vind ik eigenlijk heel slecht."
luist in dat mechanisme van alles positief ma
ken en niet willen voelen waar het echt om
gaat ziet Rozendaal in En/Of de relatie met de
huidige tijd. Daar draait het haar als regisseu
se veel meer om dan om de vraag of het moge
lijk is een driehoeksverhouding in stand te
houden. „Natuurlijk nodigt dit stuk daar wel
toe uit, maar dat moet iedereen maar voor
zichzelf beantwoorden. Daar ga ik niet per se
een antwoord op geven. Ik probeer in de en
scenering vooral man en vrouw naar elkaar
toe te trekken, want het is voor mij heel be
langrijk dat die man aardig is en dat je niet
denkt 'wat een klootzak'Dat zou eigenlijk
een heel makkelijke conclusie zijn: Nou we
maken een theaterstuk en de conclusie is dat
een driehoeksverhouding niet werkt. Of: de
man is een klootzak en de vrouw is slachtof
fer. Nou dat vind ik totaal oninteressant."
Judith Herzberg heeft het stuk geschreven in
1985, een tijd waarin het wel mode was rela
tie-varianten uit te proberen. Volgens de inter
pretatie van Rozendaal gaat het de schrijfster
toch veel meer om dat mechanisme van
steeds positief en beleefd zijn. „Dat is toch her
kenbaar? Als in de kroeg iemand aan ons
vraagt hoe het gaat, zeg je niet zo gauw: 'ik
heb de hele nacht wakker gelegen en ik voel
me kut'. Om echt dicht bij onszelf te blijven,
vinden we heel moeilijk."
Medea (in de versie van lean Anouilh) - Er zal
iemand komen (bewerking Jon Fosse)- En/Of
(Herzberg): hoe verhouden die stukken zich
tot elkaar? „Ik denk dat Fosse zich meer in het
kamp van En/Of schaart dan Medea. Na mijn
afstuderen ben ik een tekst van Samuel
Beckett en van Fosse gaan doen en kwam ik
op een spoor terecht, waarvan ik dacht: 'Hier
wil ik even induiken'. Dat wil niet zeggen dat
ik nooit meer een voorstelling als Medea zou
maken, maar dit voelt wel als een andere af
slag, een ander soort voorstelling."
Fosse en Herzberg zijn schrijvers die Rozen
daal prikkelen de diepte in te gaan, meteen
verder te kijken dan de concrete situatie.
Zij vindt En/Of een heel fijn stuk. „Het is zeer
toegankelijk. Ik zou hier mijn oma en de buur
vrouw voor uitnodigen. Iedereen kan hier wel
iets in vinden. Er zit humor in, het is absurdis
tisch, het is gek, het is droogkomisch en ieder
een begrijpt de situatie. Maar tegelijkertijd is
het heel kunstzinnig omdat er de hele tijd din
gen gebeuren die je niet kunt begrijpen of
voorspellen. Dat vind ik juist zo mooi. Het le
ven is immers ook zo, we kunnen het niet
voorspellen en niet begrijpen. Alleen al in de
tekst zitten een heleboel dingen die niet klop
pen. Bijvoorbeeld het ene moment zijn die
vrouwen zusjes van elkaar, het andere mo
ment weer niet. Dat soort dingen wil ik bena
drukken, al zal het in de voorstelling zelf waar
schijnlijk heel subtiel blijven. Het gaat er mij
om dat ik een voorstelling maak hoe je het le
ven kunt beleven. Dus: een heel helder ver
haal, maar de vorm waarin ik het vertel is on
bevattelijk, het brengt je in de war. Dus: de
realiteit is de realiteit, maar hoe het binnen
komt, kan heel heftig zijn."
De voorstellingsreeks van En/Of wordt opge
voerd in de eigen studio van Theaterproductie
huis Zeelandia in Middelburg. Een kleine zo
geheten zwarte doos waar maar veertig toe
schouwers per keer terecht kunnen. Heel wat
anders dan de weidse ensceneringen die Ro
zendaal maakte bij Medea op een braakliggend
terrein aan de rand van een stad en bij Er zal
iemand komen op het strand van Terschelling?
„Na mijn opleiding wilde ik zowel buiten als
in het theater voorstellingen maken. Buiten
heb je de realiteit van 'de natuur' en hier bin
nen maak je dat zelf of kun je meer met je ei
gen codes je eigen wereld scheppen. Ik vind
het beide heel fijne manieren om te werken."
In En/Of zullen een grote steen en een muur
met mos belangrijke elementen zijn in de
vormgeving van Katleen Vinck. De kostuums
zijn ontworpen door Véronique Hendriks,
Frank Wienk maakt het geluidsontwerp en
Woedy Woet brengt de spelers enkele illusio
nistische trucs bij.
llmer Rozendaal wil mensen verleiden eens
anders naar dingen te kijken. Ze beschouwt
het als een voorrecht dat met toneel te kun
nen veroorzaken. Voor haar begint een voor
stelling meestal met een bijna pamflettistisch
statement. „Dat kan heel rechtlijnig zijn, een
soort kreet. Maar een voorstelling moet een er
varing bieden. Dat werkt anders dan wanneer
ik een pamflet zou schrijven. Dat is één op
één van 'dit vind ik en daar ben je het wel of
niet mee eens'. Terwijl het fijne van een erva
ring is juist dat je mensen iets probeert te la
ten meemaken."
Nu eerst dus En/Of en voor het Zeeland Nazo
merfestival 2015 maakt Rozendaal de locatie
voorstelling Een zomerdag van Jon Fosse. De
plek waar dat gaat gebeuren is nog niet be
kend. „Dat komt binnenkort. Het zal wel iets
met een weids uitzicht worden. Een binnenlo-
catie met een groot raam, met uitzicht op zee.
Dat zou ik heel mooi vinden."
Alles wat negatief is
llmer Rozendaal, regisseuse
door Ali Pankow
De voorstelling En/Of wordt
gespeeld in de studio van
Theaterproductiehuis Zeelandia
aan de Hoogstraat 20 in Middel
burg op:
Donderdag 13 maart (première),
20.30 uur.
Vrijdag 14 maart, 20.30 uur.
Zaterdag 15 maart, 20.30 uur.
Zondag 16 maart, 15.00 uur.
Dinsdag 18 maart, 20.30 uur.
Woensdag 19 maart, 20.30 uur.
Donderdag 20 maart, 20.30 uur.
Vrijdag 21 maart, 20.30 uur.
Zaterdag 22 maart, 20.30 uur.
Zondag 23 maart, 15.00 uur.
Daarna volgt een korte tournee en
zal de voorstelling te zien zijn in:
Amersfoort (28/3); Den Haag
(1/4) en 2/4); Utrecht (3/4); Gro
ningen (4/4); Amsterdam (6/4) en
Haarlem (11/4 en 12/4).
Kaarten zijn te koop via de
website: www.theaterzeelandia.nl
of aan de kassa bij boekhandel De
Drukkerij, Markt 51, Middelburg.
I llmer Rozendaal: „Als regisseur kun je mensen
verleiden om anders te kijken."
