I
Ons pensioen is
zeker houdbaar
f
Giraffe Marius van achttien maanden
Vermoord'. Moet de directeur van de dierentuin
hangen? Of heeft hij volgens zuiver ethische
normen gehandeld?
Is het huidige pensioenstelsel
houdbaar? Ja, als we bereid zijn er de
benodigde premie voor te betalen.
SPECTRUM T5
Ik zou zeggen:
als je kampioen
bent, probeer
het te blijven
EP
•de
)-
'an
be-
>e-
ïde-
'ol-
'ij
ïe-
'g
le
ste-
tui-
n
g
pu-
okt
;rd.
US
Of terugzetten in de vrije natuur ook
voor giraffes de bedoeling is, is ons
niet bekend. Interessant is het argu
ment van de directeur van Blijdorp,
die nauw betrokken was bij het inter
nationale fokprogramma, dat castratie
van giraffe Marius geen optie was 'om
dat hij dan de plaats in een dierentuin
bezet houdt waar eigenlijk een fok-
technisch belangrijkere giraffe had
kunnen staan'. Het is Marius of
vrouwtje Mariëlle. Dit is een mooi
voorbeeld van een 'gewenste-toe-
standethiek'. Deze theorie zegt dat
het doel de middelen heiligt, zolang
dat doel maar geluk en welzijn van de
meeste betrokkenen vergroot (soms
de hele maatschappij of wereld).
Als wij de balans opmaken, dan zien
we een directeur die weet dat in het
publieke domein de plichtenethiek
'gij zult de eigenwaarde van dieren
respecteren' speelt, terwijl hij kiest
voor de professionele ethiek van de
dierentuin die lijkt te verwijzen naar
een ark-van-Noachwaarde. Dit fok-
plan is een 'gewenste-toestandethiek',
die over de wereldwijde populatie van
giraffen gaat en niet over respect voor
hef individuele dier in zijn handen.
Welk ethische theorie wint? Specule
ren over positieve consequenties voor
de populatie giraffen, in dierentuinen
of misschien ooit in het wild? Of dit
verwerpen op basis van een verwaar
loosde plicht om het dierenleven van
achttien maanden te respecteren? In
het algemeen zal de 'respect
voor'-plichtenethiek voorrang krij
gen, omdat de 'gewenste-toekomstige
-toestandethiek' uiteindelijk science
fiction is en de handeling om te do
den concreet is. Ja, zo simpel is ethiek,
tenzij wij iets over het hoofd zien.
De directeur heeft geen sterke
ethische rechtvaardiging. Zijn argu
ment om de educatieve waarde met
het publiek te delen, wordt maar zeer
beperkt erkend in deze tijd vol met in-
ternetinformatie. Er is dus een alterna
tief voor de educatie. Er is ook een al
ternatief voor het doden van het dier
omdat deze een hokplaats inneemt
ten koste van een waardevoller dier:
Marius niet bij vrouwtjes zetten of
een groter giraffeverblijf maken.
Of gaat het uiteindelijk toch primair
om ondernemersethiek, oftewel hoe
overleef ik teruglopende inkomsten
en subsidies in tijden van crisis? On
dernemersethiek vermomd als educa
tie voor het volk, aangevuld met spe
culatie op de noodzaak van leven-
de-dierenmusea. Het is het aloude di
lemma tussen de koopman en de do
minee, waarbij de koopman in dit
tijdsgewricht, terecht of niet, nogal
eens voorrang krijgt.
Het huidige stelsel met
een vaste aanvullende
pensioenuitkering is
niet meer houdbaar, las
ik laatst. Is dat zo? Laat
ik er nog eens aan herinneren dat in
ternationaal gezien het Nederlandse
pensioenstelsel wordt beschouwd als
het beste ter wereld. Dat vinden be
faamde onderzoeksinstituten en in
stanties als de OESO (Organisatie
voor Economische Samenwerking en
Ontwikkeling). Ik zou zeggen: als je
kampioen bent, probeer het te blij
ven. En waarom zou het niet houd
baar zijn?
Op korte termijn zijn er geen proble
men. De pensioenfondsen bezitten
meer dan duizend miljard euro. Dat is
veel meer dan alle Nederlanders in
één jaar bij elkaar verdienen. Er loert
dus op korte termijn geen faillisse
ment. Maar wel op lange termijn? Bij
die vraag begint het koffiedik kijken.
Die duizend miljard euro's zitten niet
in een oude sok. Ze zijn belegd. En
hoe zal het op lange termijn met die
beleggingen gaan? Dat hangt van vele
factoren af. Veel beleggingen zijn ta
melijk veilig gedaan, maar juist daar
om brengen die momenteel niet veel
op, omdat de rente historisch laag
staat. Maar blijft die zo laag? Andere
gelden zijn in meer riskante beleggin
gen gestopt, zoals aandelen, en die de
den het de laatste jaren ook niet zo
goed.
Intussen zijn de aandelenkoersen
weer opgelopen. Maar blijven die nu
verder omhooggaan? En dan is er de
grote vraag naar de ontwikkeling van
de levensverwachting. Mensen wor
den steeds ouder en moeten langer
pensioen genieten. Sommigen zeggen
dat onze kinderen straks 130 jaar oud
worden. Kortom, niemand weet hoe
zaken zich over tien tot vijftig jaar zul
len ontwikkelen. Wie had in 1964 de
wereld van nu kunnen voorzien?
Wat moet je doen wanneer zelfs de
grootste deskundigen niets anders
kunnen doen dan koffiedik kijken? Ik
zou zeggen: verstandig zijn, geen onlo
gische dingen doen en verder Gods ze
gen vragen. Welnu, het was heel ver
standig dat de pensioenfondsen rond
2005 zijn overgestapt van een eind
loonpensioen op het voordeliger mid
delloonpensioen. En dat ze vanaf dit
jaar gaan rekenen met een pensioenge
rechtigde leeftijd van 67 in plaats van
65 jaar. Prima. Dat maakt de pensioe
nen al veel meer houdbaar dan voor
heen.
Maar is het wel zo verstandig nu de
pensioenpremie te gaan verlagen? Dat
hebben we al eens eerder meege
maakt. "Rissen 1980 en 2005 zijn de
pensioenpremies fors gedaald, vaak
van 20 procent naar 5 procent. De
overheid deed een gréep in de pen^
sioenkas van het ABP. KLM kondigde
een 'premieholiday' af. Niet dat al die
miljoenen in de zakken van de be
stuurders zijn gevloeid. De meeste gel
den zijn goed gebruikt, bijvoorbeeld
om de werkloosheid van die jaren te
bestrijden. Maar toch zouden de pen
sioenen op lange termijn zeker meer
houdbaar zijn geweest als die premies
op peil waren gehouden. Daarover
zijn alle geleerden het eens.
Welnu, waarom trekken we geen goe
de les uit het verleden? Maar wat doet
het ABP (en strakjes de meeste fond
sen in het kielzog)? Het verlaagt de
premie van 24 naar 21 procent. Terwijl
ze vorig jaar nog moesten korten etr
dit jaar niet kunnen indexeren. Als ze
die premie niet zouden korten, kon er
zelfs weer worden geïndexeerd. Nu
schrijft het ABP in een brief aan alle
gepensioneerden dat je die dingen los
van elkaar moet zien. Maar dat is vol
strekte onzin. Je kunt die wél met el
kaar in verband brengen. Maar dat wil
het ABP niet, want de overheid (50
procent macht in het ABP) wil dat de
premies verlaagd worden. Waarom#
Omdat de overheid als werkgever
twee derde van die premies moet beta
len; dus dat is een deel van het Neder
landse begrotingstekort. Dat tekort
ligt boven de normen van de EU en
onder Brusselse druk moet dat tekort
naar beneden.
Met die Brusselse druk is niets mis,
maar het is twijfelachtig of je die ver
mindering van het begrotingstekort
nu voor drie miljard moet halen door
een greep in de pensioenkassen. Toch
doet men dat; die premiekorting is^r
neergelegd in het befaamde Pensioen
akkoord van december 2013, waar ie
dereen zo juichend over was, maar
wat we juist niet zouden moeten
doen. Als we die premies nu braaf op
peil houden, blijft het huidige pen
sioenstelsel nog voor vele jaren houd
baar. Ik begrijp dat het lastig is die
drie miljard elders te vinden, maar
toch is dat verstandiger dan opnieijl
een greep in de pensioenkas te doen.
Terug naar de beginvraag: is het huidi
ge pensioenstelsel houdbaar? Ja, als
we bereid zijn er de benodigde pre
mie voor te betalen. Nee, als we daar
niet toe bereid zijn.
En maak u geen illusie: ook een ander
pensioenstelsel zal niet op hetzelfde
niveau houdbaar zijn als we niet be
reid zijn daar goede premies voor dT
betalen. Voor minder premie minder
pensioen, zo simpel is het. En dan
zijn we dus geen wereldkampioen
meer.
ZATERDAG 22 FEBRUARI 2014
t
i
- si
door Antoine Jacobs
Prof. dr. Ant<4
ne Jacobs is
emeritus hoog
leraar sociaal
recht en sociale
politiek aan de
Universiteit van
Tilburg
