De landbouw was één van de stutpa
len van de Zeeuwse samenleving,
evenals de kerken. Hun machtsposities
zijn afgebrokkeld, maar niet weg.
28 MACHT IN ZEELAND
Wies Saman
Pietje Welleman uit
Kortgene kon ongeloof
lijk kwaad worden. Ze
woonde altijd de ge
meenteraadsvergaderin
gen in het gemeente
huis aan de Hoofd
straat bij. Haar boosheid richtte zich
steevast op een WD-raadslid in de ge
meenteraad, een boerin in goede
doen. „Heb je gehoord wat ze zei?",
vroeg Pietje geregeld na een vergade
ring. „Dat kan toch niet."
De woede van Pietje, vrouw van voor
malig PvdA-wethouder Adriaan Wel
leman, viel voor een buitenstaander
moeilijk te plaatsen. Zoveel bijzon
ders had het WD-raadslid toch niet
gezegd? Daar ging het ook niet om.
Zo'n beetje alles wat de rijke boeren
vrouw zei, viel verkeerd bij Pietje. Zij
stond in de ogen van Pietje symbool
voor de boerenstand op Noord-Beve
land die eeuwenlang de landarbeiders
had geknecht. Niet alleen als werkge
ver, maar ook gemeentebestuurder en
als lid van het Nederlands hervormde
kerkbestuur.
Pietje is begin jaren negentig gestor
ven, meer dan twintig jaar geleden. Al
ver voor haar dood, toen ze de ge
meenteraadsverkiezingen in Kortgene
bijwoonde, waren de machtsverhou
dingen in de Noord-Bevelandse sa
menleving drastisch veranderd. Dat
haar man, boerenknecht en later tol
gaarder bij de Zeelandbrug, in Kortge
ne wethouder kon worden voor de
PvdA, was daarvan het bewijs. Het
was tot de Tweede Wereldoorlog vol
strekt ondenkbaar dat een boeren
knecht zo'n functie zou bekleden op
Noord-Beveland en ook in andere de
len van Zeeland.
Noord-Beveland telt momenteel twee
wethouders uit de landbouwsector,
Adrie van der Maas (SGP) en Kees van
der Weele (CDA). Niemand zal hen
meer op hun beroepsachtergrond aan
kijken, omdat het er niet meer toe
doet. Zij zijn in de eerste plaats politi
ci en dan pas fruitteler (Van der
Maas) en akkerbouwer (Van der Wee
le).
De tijd dat landbouwers in Zeeland
een machtsblok vormden die zeker op
het platteland praktisch alle touwtjes
in handen hadden, is definitief voor
bij. Zeeland telt vrijwel geen wethou
ders en andere politici meer die werk-
4 Vroeger was het
wethouderschap veel
meer een erebaantje,
het begon steeds meer
op echt werk te lijken
zaam zijn of waren in de landbouw
sector. Wie had dat pakweg zestig jaar
kunnen bedenken? „De boeren regel
den alles op het platteland", stelt land
bouwhistoricus Piet van Cruyningen.
„En niet alleen daar. Ze zaten voor de
Tweede Wereldoorlog met een man
of tien in Provinciale Staten. Iedereen
vond dat normaal. Landarbeiders
stemden ook op boeren. Niet alleen
omdat ze van hen afhankelijk waren.
Ze vertrouwden hen ook. Veel boeren
waren lid van de Liberale Unie en die
was redelijk progressief. Zo was de Li
berale Unie voor een algemeen staats
pensioen."
De machtspositie van boeren is lang
zaamaan verminderd, aldus Van Cruy
ningen, een ontwikkeling die in een
stroomversnelling is gekomen door
de gemeentelijke herindelingen in de
jaren zestig. Het politieke handwerk
ging meer tijd vergen, tijd die boeren
steeds minder hadden. „De meesten
kwamen er alleen voor te staan op
hun bedrijf. Personeel vertrok, land
bouwmachines kwamen binnen. Vroe
ger was het wethouderschap ook veel
meer een erebaantje, het begon steeds
meer op echt werk te lijken. Brussel
en niet de gemeente werd ook steeds
belangrijker."
Stutpalen staan
nog overeind
door Harmen van der Werf
landbouwhistoricus Piet van
Cruyningen
secretaris Brabants-Zeeuwse
Werkgeversvereniging
67 jaar, woont in Terneuzen
samenwonend, 2 kinderen
politieke partij: CDA
(neven)functies:
- secretaris BZW-kringen Zeeuws-
Vlaanderen en Midden- en Noord-
Zeeland
- secretaris Portiz, belangenbehartiger
Zeeuwse havengebonden bedrijven
- secretaris Vereniging van Zeeuwse
Cargadoors
- secretaris adviescommissie voor het
bedrijfsleven van Zeeland Seaports
- lid projectgroep Werkprogramma
Zeehavens
- voorzitter stuurgroep Mobiliteits
centrum Zalco
- bestuurslid Sociaal-Economische
Raad Zeeland
