Jhumpa Lahiri
begint opnieuw
BOEKEN 17
Aftakelende vriendschap
Gewinkel en geroddel
SNOEP
REIS
Loyaliteit van een kind
UITGELICHT
Ze studeerde er zelf, aan de Toneelschool in
Maastricht, Elisabeth van Nimwegen (1976).
De smaak van ijzer geeft dan ook een interes
sant kijkje in een wereld die ze goed kent:
die van jonge studenten die dromen van
een carrière als gevierd acteur. Ze willen
daarvoor veel offers brengen.
Uitgangspunt is de vriendschap tussen
twee studenten tijdens het onzekere eerste
jaar, waarin het draait om toelating tot jaar
twee. Bizarre acteeropdrachten (zoals gebo
ren worden uit een hoop zand ingesmeerd
met chocopasta) zijn dagelijkse kost
Als de een wordt toegelaten en de ander
niet, takelt hun vriendschap steeds verder
af. Van Nimwegen beschrijft dat subtiel, aar
dig en in een prima leesbare stijl. Maar het
thema heeft net wat meer verdieping nodig
om echt indruk te maken. (MF).
'Gooische vrouwen meets De eetclub.' Zo zet de
uitgever Het reservaat in de markt. Een volko
men juiste samenvatting, maar een compli
ment is dat niet. Het benadrukt hooguit het
schrijnende gebrek aan originaliteit Neem
alleen al hoofdpersoon Jessica die als buiten
staander het oppervlakkige Gooische we
reldje binnenwandelt. Er komt geen einde
aan het gewinkel, de vakanties en het dage
lijkse geroddel tijdens de exclusieve lun
ches. Gevolg is dat Het reservaat al snel in
herhaling valt. Toch is de ommezwaai van
de hoofdrolspeelster zelf het grootste pijn
punt. Jessica wordt neergezet als een slim
me vrouw, maar verandert bij momenten
in een tenenkrommend naïef en onbeschrij
felijk domme inwoonster van 't Gooi. Op
het einde wordt het toch nog even leuk,
maar dat is wel wat laat. (TG).
Misschien is ze niet goed wijs, de moeder
van de 10-jarige Boris uit Snoepreis van Vic
tor Meijer. Misschien moet je haar extreme
gedrag wijten aan haar Spaans theatrale in
borst. Of aan de vechtscheiding waarin ze is
beland met Boris' Nederlandse vader. De
rechter wees de jongen toe aan pa, maar zo
ver laat ze het niet komen. Ze neemt Boris
mee naar Spanje. Ontvoerd? Omdat het kind
de verteller is, valt dat woord niet. Snoepreis
heet zo, omdat ze de jongen onderweg paait
met zijn favoriete snoep: mierzoete Phoski-
tos. Meijer schreef een steengoed boek,
waarin hij de toon van de jongensstem raak
treft. En ondanks de ernst van het verhaal
ontlokt hij de lezer geregeld een lach. Het
ontroert en beangstigt hoe een kind, tegen
alles in, van zijn ouders blijft houden. Lief
de en wraak dicht bijeen. (KE).
WÊÊÊÊÊ
Met vier boeken die een fa
milie vormen schreef Jhum
pa Lahiri zich naar eeuwige
roem. Dat werd haar te com
fortabel. Ze begint opnieuw.
Ze staart naar haar boek
alsof ze het niet zelf
heeft geschreven. „Het
verleden doet mij niets
meer. Dit boek ligt ach
ter me. Je leeft ermee,
zestien jaar in dit geval,
en dan is het voorbij. Dit boek is voor
bij. Ik ben opgelucht dat het klaar is."
Er zijn weinig schrijvers die zo gretig
in de wereldliteratuur werden opgeno
men als Jhumpa Lahiri (46). Voor haar
debuut, de verhalenbundel Een tijdelijk
ongemak, ontving ze in 2000 meteen zo
wel de PEN/Faulkner Award als de Pu
litzer Prize. In 2008 belandde Vreemd
land vanuit het niets bovenaan de best
sellerlijst van The New York Times,
wat een verhalenbundel zelden lukt.
Na deze twee bundels, en tussendoor
de (verfilmde) roman De naamgenoot,
ligt Twee broers op tafel. Niet zo maar
de tweede roman, maar het boek dat
zij altijd heeft willen schrijven.
„Het idee was er zestien jaar. Ik voelde
dat ik er niet klaar voor was. De diepte
ervan schrok me af. Ik moest het ver
haal recht doen. Ik moest eerst volwas
sen worden en groeien als schrijver."
Ze zegt het zo: „Ik bevind mij op een
pad en daar ligt een steen die mij fasci
neert. Maar hij is te zwaar en ik besluit
hem te laten liggen. Ik loop door, maar
blijf aan de steen denken. En uiteinde
lijk keer ik ernaar terug. Ik zag dit boek
niet aan de horizon. Nee, het gaat om
een terugkeer. Ik was de steen al tegen
gekomen. Nu heb ik hem weten op te
pakken. Eindelijk."
De twee Indiase broers uit de titel, Sub-
hash en Udayan, zijn als kind onafschei
delijk, maar raken van elkaar ver
vreemd wanneer Udayan zich bij de
communisten aansluit. „Zestien jaar ge
leden las ik een bericht over twee
broers die waren geëxecuteerd. Wat
mij bleef achtervolgen, was het gege
ven dat hun familie gedwongen werd
toe te kijken."
Jhumpa Lahiri heeft na de publicatie
van Twee broers radicaal gebroken met
het comfortabele leven dat ze leidde
met haar echtgenoot en twee zoons in
Brooklyn, New York. Sinds kort wonen
ze in Rome.
„Ik leef in een nieuw land met een
nieuwe taal, in een ander landschap. Ik
voelde me te gesettled in Brooklyn. Ik
wilde dat leven niet meer. Toen ik met
dit boek klaar was, voelde ik dat ik er
daar niet nog een kon schrijven. Ik had
het eind van een doodlopende straat be
reikt met dit boek, met het huis, met
mijn leven daar. Ik moest weg. Een van
de dingen die me uit New York hebben
verdreven, was het gevoel dat alles auto
matisch ging. Zo automatisch als het le
ven maar kan zijn. Routineus, voorspel
baar. Het gevoel van een fijn huis in
een fijn deel van Brooklyn. Alles wat
dat representeerde, wilde ik loslaten."
Ze probeert nu in het Italiaans te schrij
ven en hoopt dat dit iets zal verande
ren.
„Het is mijn vierde boek, maar het
voelt als mijn eerste en ergens is het
dat ook. Het is het eind van een fase."
Ze zegt het zo: „Het gaat zoals met een
schilder. In de volgende zaal van het
museum blijkt hij met andere kleuren
en in een andere beeldentaal te schilde
ren. Ik voel dat ik in de volgende zaal
ben aangekomen. Mijn volgende boek
wordt een meditatie op taal. Over mijn
relatie specifiek met het Italiaans en
met taal in het algemeen. Talen die mij
hebben gevormd."
Jhumpa Lahiri is geboren in Londen.
Haar ouders kwamen uit West-Benga
len. Ze groeide op op Rhode Island, in
jmrumiAHW^
de Verenigde Staten. Haar moeder
vond het belangrijk dat ze ook de Ben
gaalse cultuur leerde kennen en dus
reisden ze vaak naar Calcutta. Dat
moet hebben bijgedragen aan het ge
voel van ontheemdheid dat ze zo pret
tig vindt en dat ze nadrukkelijk zoekt
in Rome.
In Italië, weet ze, zal ze zich nooit geset
teld voelen. „In Amerika word ik als
Amerikaanse beschouwd. Italiaanse zal
ik nooit worden. Ik schrijf in het Itali
aans. Omdat ik het vreemde verlangen
heb in een andere taal te schrijven. Om
terug te gaan. Het verlangen mezelf te
reconstrueren via een andere taal, die
nieuw voor mij is.Ik weet niet wat
mijn taal is. Ik bezit het vermogen mij
in het Engels uit te drukken. Het is de
taal waarin ik ben geschoold. Toch voel
de ik nooit dat het mijn taal was. Ik
ben opgegroeid tussen twee talen in:
mijn moeders taal en het Engels. Ze
stonden voor twee verschillende manie
ren van leven. Daardoor is taal voor mij
nooit iets geweest waarmee ik me volle
dig heb geïdentificeerd. Taal was een
vak, als aardrijkskunde."
„Als je schrijft in een andere taal, en ze
ker voor mij in deze beginfase, kom je
altijd van buiten. Dan ben je altijd een
gast. Je wilt dat er geen fouten in zit
ten, dat het grammaticaal klopt. Daar
gaat al je energie in zitten. Dan ga je je
niet afvragen hoe ze klinkt, wat de stijl
is. Het is heel elementair schrijven."
Ze klinkt niet als iemand die ooit terug
keert naar een veilige manier van schrij
ven. „Dan schrijf ik liever helemaal
niet meer."
ZATERDAG 28 DECEMBER 2013
met medewerking van Marlous Flier, Tim Geurts en Koen Eykhout
De smaak
van ijzer
Elisabeth van
Nimwegen
De smaak
van ijzer
Van Oorschot,
14,50 euro.
Liselotte
Stavorinus
Het reservaat
De Crime
Compagnie,
14,95 euro.
Victor Meijer
Snoepreis
Meulenhoff,
18,95 euro.
door Theo Hakkert
Tmrr bmnt
M
Jhumpa Lahiri
Twee broers
Vertaling Ko
Kooman
Meulenhoff,
19,95 euro.
Jhumpa Lahiri foto Marco Delogu
