i
Nationale
paria na
misstap
66 Als politici over
de schreef gaan,
zeggen mensen
snel: zie je wel,
die zakkenvullers
VERDIEPING 9
ne' landen als Zwitserland en Australië?
„Dat zijn perceptieonderzoeken, dus hoe
burgers en bedrijven corruptie ervaren",
zegt Paul Arlman, voorzitter van de Neder
landse afdeling Transparency Internatio
nal. Wat het lastig maakt een echt helder
beeld te krijgen, zegt hij, zijn de dark num
bers, de onzichtbare gevallen. „Van veel za
ken wordt nooit aangifte gedaan, corrup
tie is een 'slachtofferloos misdrijf. Bena
deelden weten meestal niet dat zij worden
benadeeld. Ook in Nederland en Zwitser-
land, de minst corrupte landen, geeft een
kwart van de ondernemers aan dat ze wel
eens contracten binnenhalen op een wijze
die misschien niet door de beugel kan.
Dan zeg ik: er is nog heel wat missiewerk
te verrichten."
In de politiek valt zeker zendingswerk te
verrichten, beaamt ethicus Kaptein. „Er is
sprake van achterstallig onderhoud. Minis
ter Ien Dales heeft integriteit jaren gele
den al op de agenda gezet bij ambtenaren.
Maar bij politici is het anders gegaan. Daar
werd lange tijd gedacht: de macht ligt bij
de kiezer. Als er iets mis gaat, rekent die
hem of haar er wel voor af. Zo dachten po
litieke partijen er ook over. Maar dat is ach
terhaald. De landelijke PvdA of WD kun
nen kwesties als in Utrecht of Roermond
niet afdoen als iets lokaals."
Rond het Binnenhof is dat besef langzaam
neergedaald. WD en PvdA hebben dit
jaar werk gemaakt van strengere richtlij
nen om de integriteit van hun politici te
bewaken. In de Eerste Kamer is een com
missie opgetuigd die, 'mogelijk', zo staat
er voorzichtig, een gedragscode gaat opstel
len voor parlementariërs. Aanleiding is al
weer een rapport, ditmaal van Groep Sta
ten tegen Corruptie van de Raad van Euro
pa (GRECO). Deze organisatie constateer
de dat Nederland vatbaar is voor corrup
tie, omdat er te weinig is geregeld op het
gebied van partijfinanciering en lobby
werk. Welke belanghebbenden doneren ei
genlijk geld aan politieke partijen? Wie
zijn er actief als betaalde lobbyist? Met
wie praten zij? En wat is het resultaat van
de inspanningen?
Kaptein: „Het is bijzonder dat dit pas zo
laat van de grond komt. Je ziet dat de inte-
griteitsvraag bij de komende raadsverkie
zingen een rol gaat spelen. WD en PvdA
staan er niet goed voor. Hoe groter de par
tij, des te groter de schade als het mis gaat.
Men probeert de zaak natuurlijk wel ach
ter de schermen vlot te trekken, maar dat
maakt geen indruk. Alleen achter de scher
men krijg je je reputatie niet terug."
Gemeenten maken, door schade en schan
de wijs geworden, ook meer werk van de
bewaking van integriteit van raadsleden.
Niet langer volstaat het simpelweg een
eed of gelofte te laten afleggen, en er maar
het beste van te hopen. Het Bureau Integri
teit Nederlandse Gemeenten (BING) geeft
met het oog op de verkiezingen in maart
lessen voor nieuwkomers. BING-Direc-
teur Peter Werkman: „Er zijn sinds 2002 al
lerlei nieuwe instrumenten verplicht ge
steld voor raadsleden en wethouders. Er
zijn gedragscodes, klokkenluiderregelin
gen. Dan is het logisch dat je nieuwe raads
leden ook instrueert over integriteit."
Natuurlijk, steekpenningen aannemen
mag niet, frauderen evenmin. Maar niet al
les is even vanzelfsprekend. Mag een raads
lid meestemmen over de uitbreiding van
het sportpark waar hij zelf in het bestuur
zit? „Belangenverstrengeling is complexe
materie", zegt Werkman. Raadsleden zijn
vaak maatschappelijk actief, maar dan kun
je ook verstrikt raken in belangen. „De risi
co's liggen vaak in onbekendheid. Je moet
jezelf vragen leren stellen: is het zuiver,
misbruik ik mijn positie niet?" En, leert
BING zijn cursisten, better safe than sorry.
Integriteit is voor een politicus het groot
ste goed. Een publieke verdenking kan fa
taal zijn. „Soms doet het er niet meer toe
hoe een zaak werkelijk in elkaar zit. Dan is
er in de beeldvorming al heel veel schade
aangericht. En bestuurders met een vlekje
zijn nergens meer welkom."
Hij is 'een volgevreten graaier'.
Hij 'mag worden 'opgehan
gen in de hoogste boom'.
Politici die hun boekje te bui
ten gaan, door te frauderen
bijvoorbeeld of geld achterover te drukken,
hoeven op weinig maatschappelijke cle
mentie te rekenen. De publieke afstraffing
is genadeloos en langdurig, vooral via de so
ciale media. Dat ondervond dit jaar Bert
van der Roest, het Utrechtse PvdA-raadslid
dat, volgens eigen zeggen uit geldnood,
een greep in de kas deed bij de Daklozen
krant. De voormalig penningmeester van
het liefdadigheidsblaadje verduisterde ver
moedelijk enkele tienduizenden euro's, en
kan voorlopig zijn carrière wel vergeten.
Van der Roest, ook werkzaam als acteur en
theatermaker, is nationale paria geworden,
zegt Chris Pilgram, die namens hem het
woord voert. „Hij is volledig gestigmati
seerd en afgebrand. Van der Roest kan ner
gens meer zijn werk uitoefenen. Hij deed
acteerwerk, reclame, en die toekomst is
weg." Het voormalige raadslid deed onder
meer commercials voor Independer, maar
dat bedrijf liet weten geen nieuwe spotjes
met hem meer te willen opnemen. „Deze
zaak heeft consequenties voor het leven."
Ook zijn eigen partij wil niets meer met
hem te maken hebben. Een fractiemede
werker van de PvdA in Utrecht laat weten
'niet langer met hem geassocieerd te wil
len worden'. Dat de sociaaldemocraat uitge
rekend geld verduisterde van de 'zwak-
sten', schoot bij PvdA-voorzitter Hans
Spekman in het verkeerde keelgat.
Volgens Pilgram heeft Van der Roest moei
te om het hoofd boven water te houden.
Dat hij wachtgeld wilde aanvragen, bracht
een nieuwe storm van verontwaardiging te
weeg. Pilgram bestrijdt dat Van der Roest
40.000 euro heeft ontvreemd. Het zou
gaan om 14.000 euro. Er loopt een justiti
eel onderzoek naar de precieze omvang
van de verduistering. Hoe het nu verder
moet met Bert van der Roest? Zijn woord
voerder: „Dat is een goede vraag."
ZWAAR JAAR VOOR
WD EN PVDA
DINSDAG 24 DECEMBER 2013
Muel Kaptein, hoogleraar
integriteitsmanagement
Is het de kip of het ei? Juist de twee partijen die
dit jaar de integriteitsregels voor hun politici te
gen het licht hielden, WD en PvdA, kregen in
2013 te maken met relatief veel incidenten.
PvdA-voorzitter Seyit Yeyden van deelraad
Feijenoord (Rotterdam) werd beschuldigd
van vriendjespolitiek.
Er ontstond ophef over de wachtgeldrege
ling van de Groningse burgemeester, PvdA'
er Peter Rehwinkel.
De PvdA-top in Amersfoort kwam ten val na
dat een partijgenoot jarenlang ongestoord
geld hard verduisterd.
PvdA-europarlementariër Judith Merkies
kwam hard in botsing met partijleider Hans
Spekman over haar declaraties.
De WD kreeg, naast het vertrek van twee
Kamerleden, te maken met 'Onno-gate'; bur
gemeester Hoes verslikte zich bijna in een
buitenechtelijke zoen.
In het zwaardere kaliber was er de veroorde
ling tot 22 maanden cel wegens belasting
fraude en witwassen van oud-Statenlid
(WD) in Drenthe Berthold Ziengs.
Dan is er nog de zaak tegen de Roermondse
WD'er Jos van Rey, beschuldigd van het lek
ken van informatie uit een vertrouwenscom
missie ten faveure van een partijgenoot die
burgemeester wilde worden.
