Een imposant aantal
politici raakte dit
jaar in opspraak. De
vergrijpen varieerden
van een graai in de
partijkas tot aan
corruptie en een
buitenechtelijke
kus. Gaan we Italië
achterna? Nee,
zeggen kenners.
„We tolereren dit
niet langer."
8 VERDIEPING
INTEGRITEIT
Boos was hij, zeg maar ge
rust woedend. Wie geloof
de er nu dat hij, Ton Hooij-
maijers, gerenommeerd
VVD'er, gewiekste gedepu
teerde, corrupt was? Dat hij
bijna een half miljoen euro
aan smeergeld zou hebben aangenomen?
Nam maar van hem aan dat er een vuil po
litiek spelletje was gespeeld om hem ach
ter de tralies te krijgen.
Hooijmaijers mag de vermoorde onschuld
spelen, de rechtbank oordeelde anders. De
oud-gedeputeerde van Noord-Holland
werd veroordeeld tot drie jaar cel wegens
corruptie, witwassen en valsheid in ge
schrifte. Een naar Nederlandse begrippen
ongekend hoge straf voor een politicus
die, aldus de rechtbank, schaamteloos mis
bruik maakte van zijn positie voor eigen fi
nancieel gewin.
In omvang is de zaak uniek, zeker. Maar
Hooijmaijers was niet de enige die zijn in
tegriteit verspeelde. Een imposant aantal
politici gooide in 2013 hun reputatie te
grabbel. Op het Binnenhof bleef de schade
beperkt tot het vertrek van twee WD-Ka-
merleden (dronken rijden en belasting
fraude), daarbuiten ging het er steviger
aan toe. Opvallend is dat vooral PvdA en
WD grossierden in van hun voetstuk tui
melende partijgenoten (Zie kader).
Hangt de geur van bederf rond onze be
stuurders en volksvertegenwoordigers? Is
Nederland - van oudsher prima scorend
op internationale corruptielijstjes - zijn
onschuld aan het verliezen? Want niet al
leen in de politiek, maar ook in het be
drijfsleven, in de wetenschap en sport wer
den opzienbarende gevallen van fraude,
corruptie en vals spel blootgelegd. Denk
aan het libor-schandaal bij de Rabobank,
de ondergang van de SNS-bank, de onthul
lingen over dopinggebruik door de ren
ners van de Raboploeg. De schijn dat ons
land langzaam het moeras van corruptie
inzakt, is in ieder geval gewekt.
Zo eenduidig ligt dat niet, zegt Muel Kap-
tein, hoogleraar ethiek en integriteitsmana-
gement aan de Erasmus Universiteit in
Rotterdam. Dit jaar verscheen zijn boek
Dienaren van het Volk. „We zijn niet op
eens veel corrupter geworden", is zijn in
schatting. „Twintig jaar geleden had je ook
affaires. Denk aan de omvangrijke bouw
fraude, die twaalf jaar geleden bekend
werd." Hij wijst op twee ontwikkelingen
die het grote aantal affaires op dit moment
kunnen verklaren: toenemende transpa
rantie en afnemende tolerantie. „Kijk naar
Onno Hoes. Iedereen kan nu met zijn
smartphone een foto maken van een bur
gemeester die iets doet wat niet kies is.
Dat gaat het hele internet over. Tegelijker
tijd wordt een uitglijer minder snel geac
cepteerd. We zijn strenger voor elkaar."
Wat politici parten speelt, is hun slechte
imago. „Als zij over de schreef gaan, wordt
hun dat zwaar aangerekend. Zo van: zie je
wel, die zakkenvullers."
Kaptein noemt nog een andere verklaring
van de toename van het aantal meldingen:
zelfregulering. „In het verleden werden in
cidenten binnen een zuil opgelost, met de
mantel der liefde bedekt. Maar zuilen zijn
verdwenen. Nu ligt een misstap sneller op
straat, met verstrekkende gevolgen."
Burgemeester Thom de Graaf van Nijme
gen mag nog wel eens verhalen over zijn
vader die, ook burgemeester, op gezette tij
den een fazant of haas op zijn deurmat
vond. Cadeautje van stropers. Huidige bur
gemeesters bedenken zich wel driemaal
voordat zij het beest in de oven schuiven,
denkt Kaptein. „Een rel is zo geboren."
Desalniettemin: brandschoon zijn onze po
litici (en ambtenaren) zeker niet. De Vrije
Universiteit onderzocht de integriteit van
het lokale bestuur, raadsleden en ambtena
ren. De conclusie luidde dat het aantal on
derzoeken naar gevallen van vermeende
fraude en corruptie toenam, van 135 in
2003 naar 301 in 2010. De wetenschappers
weten dat aan de toenemende aandacht
voor malversaties.
Uit een rapportage van Transparency Inter
national uit 2012 blijkt dat 14 procent van
de decentrale overheids- en politieorgani
saties tussen 2008 en 2012 te maken had
met corruptie en bijna een kwart met
vriendjespolitiek. Bij ministeries werden
566 gevallen van integriteitsschendingen
geturfd in 2010, waarvan ruim een kwart
betrekking had op misbruik van geld,
macht en belangenverstrengeling.
Hoe zit het dan met statistieken waaruit
blijkt dat Nederland zich in internationaal
opzicht mag scharen in het rijtje van 'scho-
Vlek of
vlekj e?
De politicus
is gezien
door Sandra Donker
beeld Mark Reijntjens
