Van kerstallergie tot piekervaring
GEZOND 7
DINSDAG 24 DECEMBER 2013
GRIJS GEBIED
Marcel Olde Rikkert
Kerstverhalen zijn zo oud
als de Bijbel. Het oor
spronkelijke verhaal ont
roert omdat de oude
werkman Jozef, legendes vertel
len dat hij misschien wel 8o was,
en zijn zwangere bruid Maria, ab
soluut niet de hulp kregen die ze
nodig hadden. De herbergier had
geen plaats, zodat Maria van Je
zus moest bevallen in een stal
met kribbe. Dat roept meteen
sympathie op, omdat zorg en wel
zijn voor kwetsbare mensen
goed moet passen. Maar Kerstmis
is nog veel meer dan dit mooie
verhaal. Het is ook een grote in
greep in de agenda van ons dage
lijks leven, bedoeld als heilzame
injectie in donkere winterdagen.
We kunnen onze batterij ermee
opladen, onze dorst lessen en
meer dan onze honger stillen.
We fleuren op door de aandacht
voor elkaar. Een geslaagde 'kerst-
behandeling" heeft zo positieve ef
fecten op zieke én gezonde men
sen. Kerstmis heeft echter ook bij
werkingen. Veel mensen zijn al
lergisch voor kerst. Enkelen lo
pen zelfs hooikoorts op van kerst
bomen of aanverwante kerstplan-
ten. Pechvogels kunnen niet te
gen het vele eten en de hoge cho-
lesterolconcentraties. Ze krijgen
darmproblemen, een beroerte of
een hartinfarct. Na een dip op
kerstavond, pieken de ziekenhuis
opnames en sterfte daardoor he
laas op eerste en tweede kerst
dag. Soms zijn er uitzonderlijke
diagnoses, van kinderen die kerst
ballen inslikken tot oudere men
sen die per ongeluk tafelversie
ring binnen krijgen. Een veel gro
ter aantal mensen heeft echter
last van eenzaamheid met kerst,
tot somberte en depressie toe.
Het is echter een fabeltje dat
kerst bij overbelaste families zou
lijden tot 'Granny dumping' op af
delingen spoedeisende hulp. In
Nederland zien we dat gelukkig
niet. Het lichtfeest van Kerstmis,
lijkt vooral minder goed in het le
ven van ouderen te passen en
juist voor hen aan glans in te boe
ten. Daarom vroeg ik een aantal
patiënten op onze geriatrie-afde-
ling wat ze er dit jaar van ver
wachten. De eerste dame van in
de 8o zag ernaar uit en wilde in
ieder geval weer thuis zijn met
kerst. Maar een andere, ongeveer
even oude mevrouw zei: „Het
moet maar snel voorbij zijn, die
eenzaamheidsoperatie. Ik vind er
niets meer aan." Een wat gezette,
grijze heer beaamde dat. „Ik vind
er niets aan, dat flauwekul feest.
Doe ik niet aan mee." De laatste,
een schattige 85-jarige mevrouw,
liet echter meteen twinkelingen
in haar ogen zien, toen ik over
kerst begon. „Ik houd van Kerst
mis en krijg er altijd heel prettige
herinneringen van vroeger gratis
bij kado." Kortom, Kerstmis past
sommigen wel heel goed, ande
ren helemaal niet. Zoals bij medi
sche ingrepen, variëren werking
en bijwerking, maar lopen kwets
bare ouderen de grootste risico's
op een minder gelukkige afloop.
Als we daar op letten, kunnen we
die kerstallergie misschien wel
ombuigen tot een piekervaring
bij ons in de herberg.
Beweeg je wel voldoende?
Ziet dat vlekje op de huid er niet verdacht uit?
Tienduizenden apps richten zich op de zieke én gezonde
mens. Maar hoe weet je of zo'n app betrouwbaar is?
Anouk Mol heeft een chroni
sche darmaandoening, de
ziekte van Crohn. Om meer
inzicht te krijgen in het ver
loop van haar ziekte, heeft
ze de Amerikaanse app GI
Monitor gedownload. Hier
op noteert ze hoe haar ontlastingspatroon
is en houdt ze een pijnscore en een stressle-
vel bij. Ze vermeldt welke medicijnen ze
slikt en wat ze eet. Aan lotgenoten kan ze
vragen stellen of ze wisselt onderling infor
matie uit. „De informatie die ik nu bij een
bezoek aan mijn arts geef, is door de app
veel vollediger."
Stapten mensen in het verleden met hun
zorgvragen rechtstreeks naar de dokter,
een groeiend deel van hen kiest er anno
2013 voor hierover zelf de regie te voeren.
„Ongeveer de helft van de mensen raad
pleegt internet voor zorgvragen, vooral
over klachten en de gezondheid", zegt Loes
Bierma van de patiëntenfederatie NPCF.
Ontwikkelaars springen hier gretig op in.
Ze maken bijvoorbeeld apps die je vertel
len hoeveel stappen je op een dag zet, die
inzicht geven in je eetgedrag of je informe
ren wat te doen na inname van een giftige
stof. Vanuit een onoverzichtelijke jungle
zijn inmiddels tienduizenden (internatio
nale apps te downloaden. Bierma: „Het goe
de van zo'n app kan zijn dat die een beter
inzicht geeft in iemands gezondheidspro
bleem of ziekte, waardoor je bijvoorbeeld
nog stipter je medicijnen inneemt. Ze kun
nen helpen patronen te herkennen."
Er is ook een keerzijde. „Je weet niet altijd
of de maker van de app betrouwbaar is.
Wat doet deze met de informatie die jij in
vult? Wordt die gebruikt en zo ja, waar
voor dan? Ook weet je vaak niet of de afzen
der wel betrouwbare informatie verstrekt.
De informatie kan bijvoorbeeld heel eenzij
dig zijn, omdat er een organisatie achter zit
die misschien vooral als doel heeft om een
product te verkopen. Het kan dus erg lastig
zijn om een goede en nuttige app te onder
scheiden van een nutteloze of onbetrouw
bare app."
Omdat een leek vanaf de buitenkant niet
kan inschatten hoe betrouwbaar of waarde
vol een app werkelijk is, staan er deskundi
gen op om hen (enige) bescherming te bie
den. Een voorbeeld hiervan zijn apps die
diagnoses kunnen stellen of medische ad
viezen geven. Deze moeten voldoen aan
strenge Europese regelgeving en krijgen
pas dan een zogeheten CE-markering. De
ze regelgeving ten spijt voldoet in ons land
tot op heden slechts een klein deel van de
medische apps hieraan. Het aantal medi
sche apps met een CE-markering is op één
hand te tellen. De Inspectie voor de Ge
zondheidszorg (IGZ) voert formeel de con
trole hierop uit, maar voerde die taak de af
gelopen jaren niet streng uit. Met ingang
van 1 januari 2014 zegt de IGZ de regels
wél strak te handhaven en met extra in
specteurs actiever te controleren. Boetes
voor foute apps kunnen dan oplopen tot
honderdduizenden euro's. Ze zullen erna
niet meer te downloaden zijn.
Maar zelfs mét een CE-markering hebben
mensen nog niet de garantie dat ze een goe
de app in handen hebben, zegt Karin Oost,
hoofd van Artsennet, de onlineportal van
de Landelijke artsenfederatie KNMG. „Van
belang is bijvoorbeeld ook dat de app ge- -
bruikersvriendelijk is, dat vermelde resulta
ten wetenschappelijk kloppen en dat priva
cygevoelige gegevens zijn beschermd. Nu
is dit nog lang niet altijd het geval. Veel
zorgprofessionals zijn daarom nog huiverig
apps in te zetten of aan patiënten voor te
schrijven. Ze kunnen de kwaliteit ervan
niet controleren, maar zijn wel verantwoor
delijk als het een keer misgaat."
Veel artsen laten zich daarom vooralsnog
leiden door collega's, Google of Artsennet
om te bepalen welke medische apps ze be
trouwbaar achten. Een tijdrovende taak,
die ze graag veranderd zien. Geef de goede
medische apps een keurmerk, zei vorig jaar -
driekwart van de artsen. Amerika en
Groot-Brittannië voerden dat al eerder in.
Ook Nederlandse artsen wachten erop,
blijkt uit twee artsenenquêtes. De KNMG
en adviesorganisatie VvAA zijn bezig met
een haalbaarheidsstudie voor een keur
merk voor medische apps in ons land.
HOE CHECK IK OF MIJN MEDISCHE APP BETROUWBAAR IS?
Marcel Olde Rikkert is professor in de
geriatrie.
Mijn app zegt dat
ik gezond ben
door Arnoud Kluiters
illustratie Mark Reijntjens
Kijk of is vermeld of de aangeboden
informatie is gebaseerd op
wetenschappelijk onderzoek.
Controleer of de aanbieder een
privacybeleid heeft.
Check hoe je contact kunt opnemen
met de aanbieder.
Kijk naar de afzender: is de app afkomstig
van of wordt deze gesteund door een arts,
kennisinstituut, zorginstelling of
patiëntenvereniging?
Lees de reviews op Artsennet.nl
(van KNMG) en DigitaleZorgGids.nl (NPCF).
Daar vind je duizenden medische apps en
waarderingen van gebruikers, zorgverleners
en andere experts.
Op www.artsennet.nl/Kennisbank/
Medische-apps.htm staat een overzicht van
apps met keurmerken of markeringen
(certificering) uit binnen- en buitenland.
reageren?
gezondheid@depersdienst.nl
