6 GEZOND
ONDERZOEKER
Diabetici zijn extra gevoelig
voor voetwonden. Dit
komt door zenuwwschade,
verslechterde doorbloeding
en een verminderde weer
stand. Voetwonden bij dia
betici kunnen leiden tot
zweren en soms tot ernstige infecties waar
bij het onderliggende weefsel wordt aange
tast. In het ergste geval moet de voet of het
onderbeen worden geamputeerd.
„Iedere 20 seconden heeft ergens ter we
reld een onderbeenamputatie plaats ten ge
volge van diabetes. Bij 85 procent is dat
met een voetwondje begonnen", aldus be
wegingswetenschapper Mark Arts. „Zo'n
20 procent van de diabetespatiënten krijgt
in zijn leven een voet wond. Heel verrader
lijk want vanwege de door diabetes aange
taste zenuwen voelen zij dit niet."
Het is dus essentieel dat zelfs de kleinste
voetwondjes voorkomen worden. Daarom
krijgen patiënten vaak orthopedisch maat-
schoeisel voorgeschreven dat de druk op de
voetzolen vermindert. Arts: „Orthopedi
sche schoenen worden al heel lang voorge
schreven maar er is geen consensus bij on
derzoekers of ze ook daadwerkelijk effec
tief zijn bij het voorkomen van de diabeti-
sche voetwonden. Bovendien is in geen
van die onderzoeken aandacht besteed aan
MARK ARTS (35)
de vraag in hoeverre het schoeisel daadwer
kelijk de druk op de voetzolen verlaagt."
En, heel belangrijk, hoe trouw draagt de pa
tiënt zijn orthopedische schoenen? Ook
dat was niet eerder onderzocht. „Toch een
gemiste kans", aldus Arts die er tussen
neus en lippen door fijntjes op wijst dat
zo'n paar schoenen toch gauw 1.500 a 1.600
euro kost. Orthopedisch schoeisel wordt
voor het grootste gedeelte vergoed vanuit
de basisverzekering. Maar patiënten moe
ten ook een eigen bijdrage leveren.
Om de effectiviteit van het orthopedisch
maatschoeisel te testen heeft hij een groep
van 171 diabetespatiënten die eerder al een
voetwond hadden opgelopen, gedurende
18 maanden gevolgd. Om de drie maanden
heeft hij deze patiëntengroep opgezocht en
met behulp van een inlegzooltje met senso
ren gemeten op welke plek de druk op de
voetzool te hoog was.
Als bij zo'n voetdrukmeting de druk boven
een bepaalde waarde kwam, werden in een
groep van 85 patiënten de schoenen ter
plekke door een technicus aangepast. Bij
de controlegroep (de andere 86) werden
geen tussentijdse aanpassingen gedaan.
„Het kwam te vaak voor dat het schoeisel
niet voldeed", benadrukt Arts. „Ondanks
de op maat gemaakte orthopedische
schoen was de drukverlaging vaak niet vol
doende. Dit had ook te maken met de wij
ze waarop het schoeisel doorgaans wordt
aangepast. Ondanks de grote kunde en er
varing van de schoentechnicus en de be
handelend revalidatiearts is het toch ook
een kwestie van 'trial en error'. De patiënt
krijgt te horen 'ga er maar op lopen' en
wanneer hij drie maanden later met een
ontstoken voet loopt, is de conclusie 'deze
schoen werkt dus niet'. En dat is nu juist
wat wij willen voorkomen."
Arts pleit er dan ook voor het schoeisel te
verbeteren met behulp van voetdrukmetin-
gen. Een objectieve meetmethode die met
een laat zien waar de druk onder de voet
hoog is, zodat de schoen ter plekke, duur
zaam, aangepast kan worden.
Tijdens het onderzoek onderzocht Arts
ook het risico van terugkeren van een voet
wond bij de controlegroep, waarvan het
schoeisel dus niet tussentijds werd aange
past. Dat bleek bij die patiënten niet lager
dan bij de groep van 85 waar dat wel iedere
drie maanden was gebeurd. „Zeer teleur
stellend. Dit had echter alles te maken met
het niet of te weinig dragen van het schoei
sel. De therapietrouw bleek doorslagge
vend", aldus Arts. Om te meten of de
schoenen wel gedragen werden, had hij
een temperatuursensor en een stappentel
ler in de orthopedische schoen verwerkt.
En wat bleek: minder dan de helft van de
onderzochte patiënten trok de schoen daad
werkelijk voldoende vaak aan. Bij de groep
die het schoeisel trouw droeg, bleek het ri
sico op een terugkerende wond met 46 pro
cent verlaagd te zijn wanneer de drukont-
lasting tussentijds was gemeten en verbe
terd, in vergelijking met de controlegroep.
Zijn conclusie is dat het duurzaam verbete
ren van drukontlastende eigenschappen
van de orthopedische schoen helpt, maar
alleen als het schoeisel voldoende gedra
gen wordt. Dat wil zeggen in meer dan 80
procent van het aantal stappen dat de pa
tiënt maakt.
Maar hoe overtuig je een patiënt van het
nut? En wat vinden zij van de schoen als
het gaat om comfort, gewicht en het cosme
tische aspect? Ook dat onderzocht hij. „De
meerderheid was best positief over al deze
aspecten, maar een belangrijke reden de
schoenen niet te dragen was dat ze het nut
er niet van inzagen. We moeten de patiën
ten dus op een of andere manier van het
beschermende effect overtuigen. Patiënten
die begrijpen waarom de schoenen zinvol
zijn, dragen ze vaker en dat leidt tot een
verminderd risico op het krijgen van een
voetwond."
Orthopedisch schoeisel kan
voetwonden bij diabetici hel
pen voorkomen. Maar dan
moet de patiënt deze schoenen
wel dragen. De (dure) schoe
nen blijven vaak in de doos,
blijkt uit onderzoek van
bewegingswetenschapper
Mark Arts.
Orthopedisch schoeisel
blijft vaak in de doos
door Anne Salomons
illustratie Mark Reijntjens
Titel dissertatie: 'Custom-made
footwear in diabetes: Offloading,
usability and ulcer recurrence'
Promotie: 11 december 2013 aan
de UvA
Medeonderzoekers: promotor
prof. dr. Frans Noliet, projectlei
der en co-promotor dr. Sicco Bus,
dr. Mirjam de Haart en collega
Roelof Waaijman
Huidige baan: docent praktijk
gericht onderzoek op de
Paramedische Hogeschool Fontys
Opleiding: bewegingswetenschap
pen aan de VU
Proefpersonen: 171 patiënten
(gemiddelde leeftijd 61 jaar) met
diabetes, hoog risicopatiënten die
al eerder een voetwond hadden
Mark Arts.
reageren?
gezondheid@depersdienst.nl
