Eindhovens
NatLab is
wereldberoemd
VERDIEPING 9
Onthullingen staan er
niet in Philips Re
search, ïoo jaar uitvin
dingen die ertoe doen
en nieuwe inzich
ten levert het boek ook niet op.
De auteurs Dirk van Delft en Ad
Maas, respectievelijk directeur en
conservator van Museum Boer-
haave, zijn er wél in geslaagd om
ruim een eeuw Philips-technolo-
gie toegankelijk te maken voor
een groot publiek.
Zij hebben zich niet beperkt tot
de technologie. Zij schetsen ook
de historische context waarin het
Natuurkundig Laboratorium kon
uitgroeien tot een van de meest
gerenommeerde industriële on
derzoekscentra ter wereld.
Met medewerking van Philips
Company Archives en de Stich
ting tot Behoud van Historische
Philipsproducten in Eindhoven
hebben de auteurs een uitgebreid
en rijk geïllustreerd overzicht sa
mengesteld van baanbrekende uit
vindingen, karakteristieke produc
ten, opvallend design, bekende re
clames en architectonisch erf
goed. Ook de experimenten met
elektronische muziek in het Nat-
lab, de Philips' Phonografische In
dustrie die uitgroeide tot 's we
relds grootste muziekmaatschap
pij, de eigen kunststof Philite en
bijvoorbeeld het speelgoed Phili-
form komen aan bod.
Van Delft en Maas beschrijven de
drie periodes in de geschiedenis
van Philips Research. De eerste pe
riode speelde zich af onder lei
ding van de grondlegger van het
NatLab Gilles Hoist (1914-1946).
Onder hem moesten de onderzoe
kers zich zowel wetenschappelijk
onderscheiden als concrete pro
ducten leveren.
In de tweede periode, onder Hen
drik Casimir (1946-1972), kon het
NatLab zich de weelde veroorlo
ven - Philips floreerde immers -
zich in alle vrijheid te richten op
fundamenteel onderzoek. De pro
ductontwikkeling werd overgela
ten aan de productdivisies. Een
houding die anno 2013 wellicht
verbazing wekt, maar aansloot bij
het grote naoorlogse vertrouwen
in de wetenschap om de noden
van de mens te verlichten.
In de periode 'Van NatLab naar
Philips Research' (1972 tot heden)
is Philips door de economische
omstandigheden gedwongen de
tering naar de nering te zetten.
Onder Eduard Pannenborg was
niet langer technology push het uit
gangspunt maar market pull.
Terwijl Casimir ervan overtuigd
was dat fundamenteel onderzoek
bijna vanzelf tot resultaten zou lei
den, besloot Pannenborg naar de
markt te luisteren. In 1989 werd
de vrijheid van de onderzoekers
ook ingeperkt door de wijze van
financiering.
Het NatLab bleef zich wel bezig
houden met fundamenteel onder
zoek, maar moest twee derde van
zijn inkomsten verdienen met con
tract research voor de productdivi
sies.
Zo veranderde Philips Research
van karakter maar het doel bleef:
'innovaties die ertoe doen' en die
als patenten aanzienlijke inkom
sten moesten opleveren.
Het boek blinkt uit door de breed
te waarin het de historie van Phi
lips beschrijft in bijna al zijn facet
ten - volledigheid is eenvoudig
weg onmogelijk. Het is meer dan
honderd jaar in een notendop en
dat kan niet anders dan ten koste
gaan van de diepgang. Voor wie
dat voor lief neemt, staat het vol
mooie plaatjes en wetenswaardig
heden, die een goede indruk ge
ven van de ongelofelijke veelzij
digheid van het concern. Daar
mee is het een nuttige aanvulling
op de tentoonstelling over Philips
Research in het Boerhaave Mu-
seum.
van uitvindingen en producten die aanspreken
bij een groot publiek. „Het mag ook niet te
zwaar worden voor de bezoekers", stelt conserva
tor Maas. Logische keuzes zijn een van de eerste
tv-toestellen - gebruikt voor proefuitzendingen
in Eindhoven -, de eerste cassettespeler en een
prototype van de cd-speler.
Tops en flops wisselen elkaar af: de Piooo-com-
puter, de tv-camera Plumbicom, het videosys
teem V2000, de beeldplaat, de compact disc en
de cd-i, om er maar enkele te noemen.
Er is ook aandacht voor de nieuwste technolo
gie. In de entree van de tentoonstelling staat
een interactief lichtspel dat op bewegingen van
bezoekers reageert. Verder heeft het museum de
primeur van 'intelligente verlichting', waarbij
speciale lichtspots extra informatie voor bezoe
kers activeren op tabiets.
Dat de tentoonstelling ter gelegenheid van het
100-jarig bestaan van het NatLab in Leiden is en
niet in Eindhoven, is te danken aan de doortas
tendheid van Museum Boerhaave, het rijksmu
seum voor de geschiedenis van de natuurweten
schappen en de geneeskunde.
Ad Maas kwam al in 2007 op het idee voor een
tentoonstelling over Philips-vindingen, toen hij
bij het samenstellen van een expositie over ge
luidstechniek veel Philips-materiaal tegen
kwam. Het was Dirk van Delft, directeur van
Museum Boerhaave, die toen opperde om dat
dan ter gelegenheid van het jubileum van Phi
lips Research in 2014 te doen. Philips Research
was gecharmeerd van het voorstel en wilde wel
meewerken en sponsor zijn.
Het museum doet een prijzenswaardige poging"
om een brug te slaan tussen onderzoekers, fun
damenteel onderzoek en de vaak herkenbare
producten waarin de resultaten daarvan zijn toe
gepast. Die benadering maakt duidelijk dat me
dische scanners, de tv en de cd niet uit het niets
komen, maar het resultaat zijn van vindingrijk
heid en noeste arbeid van mensen van vlees en
bloed. Het gevoel dat het honderdjarige bestaan
van een van de toonaangevende industriële on
derzoekscentra in de wereld een wat grotere op
zet had verdiend, laat zich echter niet onder
drukken.
WOENSDAG 18 DECEMBER 2013
Een onderzoekster aan het werk met een proefopstelling in het Natuurkundig La
boratorium (NatLab). foto Philips
Philips Research, 100 jaar uitvindingen
die ertoe doen van Dirk van Delft en Ad
Maas is een uitgave van WBooks en
Museum Boerhaavg. ..Prijs 19,95 euro.
I Belangstellenden volgen de eerste televisie-uitzending in het Eindhovense café de Poort van Kleef in
1950. foto Philips
De tentoonstelling 100 jaar uitvindingen, Made by Phi
lips Research is te zien van 19 december 2013 tot en
met 26 oktober 2014. Het Museum Boerhaave, Lange
St. Agnietenstraat 10 in Leiden, is van dinsdag tot en
met zondag geopend van 10.00 tot 17.00 uur.
I Het wegwerpflitslampje voor fototoestellen
ontstond na onderzoek door Philips naar stof
fen met een hoge lichtopbrengst.
I Large Luminous Textile, plakkaten ledlicht die
reageren op de bewegingen van de persoon
die er voor staat.
I Philips wist de glazen Röntgenbuis te vervan
gen door een metalen versie die de straling be
ter richt foto's Rob Huibers/HH
