Denktank van jong en oud
2 GEZOND
GRIJS GEBIED
Marcel Olde Rikkert
Het wordt nog spannend
of we wel voldoende
denkkracht hebben om
de grote maatschappelij
ke problemen op te lossen. Toppo
litici en wetenschappers lopen
vast op problemen als klimaatop-
warming, uitputting van fossiele
brandstoffen en vergrijzing van
de arbeidsmarkt. De Obama's en
Dijkgraven van nu slagen er maar
niet in deze problemen op te los
sen voor de generaties na hen. In
tegendeel, oud en jong kibbelen
vooral over wie de rekening moet
betalen van de snel stijgende pen
sioenkosten.
Het ei van Columbus is het sa
menbrengen van jonge en oude
denkkracht Nu maken 45-plus-
sers in politiek en bestuur de
dienst uit, terwijl is aangetoond
dat het oplossingsvermogen voor
nieuwe problemen, de zogenaam
de 'vloeibare intelligentie', per
jaar afneemt. Deze bestuurders
zitten dus niet meer op hun top
qua denkkracht. Er is veel meer
denkkracht beschikbaar.
De Nationale Denktank is hier
van een uniek voorbeeld. Hierin
zit jaarlijks een groep briljante
jonge academici van tussen de 20
en 30 jaar, de olympische brein
leeftijd. Kijk maar naar de jongste
wereldkampioen schaken ooit, de
22-jarige Noor Magnus Carlsen.
Hij benut op unieke wijze de
grootse creativiteit en het ijzer-
sterke analytische vermogen van
zijn net volgroeide brein. Zijn wa-
tervlugge gedachten verrijkt hij
bovendien door duizenden reeds
uitgekristalliseerde schaakpar
tijen van vroegere grootmeesters
uit zijn hoofd te leren. Met het
beste van de vloeibare en de ge
kristalliseerde schaakintelligen
tie samen, is hij onoverwinnelijk.
De Denktank doet hetzelfde. Jon
gelui kiezen een maatschappelijk
probleem uit en gaan bij oudere
experts op bezoek om hun oplos
singen te toetsen aan gerijpte er
varing. Zo kreeg ik onlangs be
zoek van natuurkundige Benja
min Mosk en bestuurskundige
Toon Borren. Zij hebben als doel
de pensioenproblematiek op te
lossen. Hun slimme, out of the
box-idee is die pensionering ge
trapt, dus gefaseerd, uit te voeren
en er betalingsprikkels van AOW
en pensioenen op af te stemmen.
Het werk stapsgewijs afbouw
end, werk je netto langer en
draag je bovendien bij aan preven
tie van allerlei chronische ziektes
op hogere leeftijd, zoals hart- en
vaatziekten, depressie en demen
tie. Abrupt stoppen met werken,
heeft het risico dat men al vroeg
Luilekkerland induikt, met ver
vetting van bloedvaten in hart en
hersenen als gevolg. Bovendien
worden velen niet gelukkig van
het plotse verlies van sociale con
tacten en het zich nuttig voelen.
Getrapt pensioen is een prachtige
oplossing van jonge, vloeibare ge
dachten die samensmelten met
waardevolle oude kenniskristal
len. Oudere bestuurders die grote
problemen nog echt willen aan
pakken, doen er goed aan jonge
en oude denkkracht samen te
smeden. Anders mogen ze zelf
met pensioen. Maar wel getrapt.
Er leken positieve ontwikkelingen te zijn met betrekking tot
het gebruik van cannabis bij de ziekte multiple sclerose (MS).
Maar tot dusverre zijn de effecten beperkt.
Wiet kan verlichting bieden bij MS-klachten, maar remt
de ziekte niet.
Onderzoek heeft aange
toond dat cannabis kan
helpen bij symptomen
van multiple sclerose, zo
als bij spierkramp en mis
selijkheid. Sommige pa
tiënten hebben veel baat
bij het gebruik van cannabis, in de volks
mond ook wel marihuana of wiet geheten.
Aanvankelijk was de MS-patiënt voor zijn
cannabis aangewezen op schimmige cof
feeshops en moest hij zien om te gaan met
alle taboes die daar op rusten. Bovendien is
de in coffeeshops aangekochte wiet vaak
zeer wisselvallig van kwaliteit. Maar sinds
2001 is er op recept medicinale cannabis te
verkrijgen, verstrekt door het Bureau voor
Medicinale Cannabis van de overheid,
waarmee het gebruik ook enigszins uit de
taboesfeer is gehaald.
Omdat nog niet bekend is hoe MS wordt
veroorzaakt, is vooral het onderzoek naar
het beperken van de symptomen van cru
ciaal belang. Er zijn weliswaar verschillen
de traditionele geneesmiddelen op de
markt om die symptomen te beperken,
maar niet iedereen heeft daar baat bij. Bo
vendien kunnen er ernstige bijwerkingen
optreden. In zulke gevallen kan het medici
naal gebruik van cannabis in de spreekka
mer aan de orde komen. Doorgaans als 'laat
ste redmiddel', wanneer traditionele medi
catie niet helpt of te veel bijwerkingen
heeft.
„Ik schrijf het heel weinig voor en dan al-
leen in een gevorderd stadium van de ziek
te, wanneer patiënten niet reageren op an
dere medicatie. Patiënten van mij die het
blijven gebruiken, zijn echter op één hand
te tellen", zegt MS-neuroloog Joep Kil-
lestein van het VUmc MS Centrum Amster
dam. „Het werkt pijnstillend en helpt bij
spasticiteit omdat het spierverslappend
werkt. Die spierverslapping kan echter ook
deels ongewenst zijn, bijvoorbeeld bij pa
tiënten die zonder cannabis nog net in
staat zijn op de benen te staan en te lopen.
Bovendien kunnen mensen stoned wor
den. Dat zijn vervelende bijwerkingen."
Daarbij, zo vermeldt de neuroloog, geeft
MS ook vaak cognitieve problemen en die
kunnen door het gebruik van cannabis wor
den versterkt worden.
Toch lijkt het, afgaand op recente onder
zoeksresultaten, of cannabis een wonder
middel is, dat niet alleen symptomen be
strijdt, maar ook de ziekte een halt kan toe
roepen. Zo meldden Israëlische onderzoe
kers onlangs dat - bij muizen - twee be
standdelen van cannabis (THC en CBD) de
activiteit verminderen van de afweercellen
die verantwoordelijk zijn voor de ontste
kingsreacties in het zenuwstelsel bij MS.
Dat geeft toch tenminste enige hoop aan
MS-patiënten? „Er is voor symptoombehan
deling van MS geen ander middel zo inten
sief onderzocht als cannabis", reageert Kil-
lestein relativerend. „De effecten op spasti
citeit en pijn zijn onomstotelijk vastge
steld, hoewel onduidelijk is of de effectivi
teit de gangbare middelen overstijgt. En ja,
cannabis heeft wel degelijk ook effect op
het afweersysteem. Maar lang niet voldoen
de. Je hebt ontzettend hoge doseringen no
dig en dat is bij patiënten niet mogelijk.
Het onderzoek van de Israeli's voegt wei
nig toe aan wat we al wisten. Bovendien
zijn diermodellen van MS niet te vergelij
ken met de echte ziekte. We weten nog
niet hoe dit zich vertaalt bij mensen."
Hij verwijst ook naar een ander recent can-
nabisonderzoek in Groot Brittannië, het zo
genoemde. Cupido-onderzoek. Daarin was
de centrale onderzoeksvraag: remt dit mid
del de progressie van MS?. Killestein: „De
uitkomst was dat er geen enkel verschil
was met mensen die een placebo hadden
gekregen. Maar misschien is hier een te la
ge dosering in het onderzoek gebruikt."
MS-patiënten houden de ontwikkelingen
in de wetenschap nauwlettend bij. Soms
komen ze met recent onderzoek in de
hand in zijn praktijk. „Ze zijn natuurlijk
hoopvol dat iets kan werken, maar je moet
daar heel voorzichtig mee zijn voordat je
dit naar buiten toe verkondigt."
Als voorbeeld noemt hij een 'berucht' on
derzoek waarin vernauwingen in de hals
aders als oorzaak van MS werden aangewe
zen. Het dotteren van die aders zou hel
pen. „Honderden mensen hebben naar aan
leiding van dit onderzoek een behandeling
ondergaan en zich laten dotteren. Maar in
middels is er overtuigend bewijs dat deze
behandeling niet helpt."
Ik schrijf het heel
weinig voor, en
dan alleen in een
gevorderd stadium
van de ziekte
Het verbaast hem dat de cannabisproduc
ten die door het Bureau voor Medicinale
Cannabis verstrekt worden als alternatief
voor de coffeeshop, naar zijn weten nooit
specifiek op hun werking zijn onderzocht.
„Dat onderzoek is nooit van de grond geko
men, dat vind ik op z'n minst opvallend."
Lonneke Vierstra (30) uit Winschoten is
MS-patiënt en heeft een aantal jaren canna
bis gebruikt, totdat ze zwanger werd. In
2005 werd bij haar MS geconstateerd nadat
ze eerst een oogzenuwontsteking en een
tijdje later een gevoelsstoornis aan haar be
nen kreeg. „Ik was net afgestudeerd aan de
Sociaal Pedagogische Academie en was op
zoek naar een baan. Maar voltijds werken
hield ik niet vol en een 20-urencontract zat
er echt niet in. De MS heeft me sterk gehin
derd bij sollicitaties."
Uiteindelijk is Vierstra afgekeurd en kwam
ze in de Wajong terecht. Ondertussen slik
te zij medicatie om de symptomen van
haar MS te onderdrukken. Ze had heel erg
last van zenuwpijn in haar benen. „Ik heb
die medicijnen allemaal gehad", vertelt
Vierstra. „Maar de bijwerkingen waren zo
ontzettend heftig. Bij een middel kreeg ik
het gevoel dat ik een hartaanval had en bij
een ander middel werd ik bijna psycho
tisch."
Een MS-verpleegkundige op het UMCG
gaf haar toen de tip eens medicinale canna
bis te gebruiken. En dat bleek aanvankelijk
een schot in de roos. „Het hielp geweldig",
benadrukt Vierstra. „De zenuwpijn was
weg, ik kon ook gewoon weer autorijden."
Vierstra had vroeger ooit een keer een
jointje gerookt, zegt ze. „Maar verder had
ik er geen ervaring mee. Die medicinale
cannabis rookte ik ook niet, ik inhaleerde
het met een vaporisateur."
iMMMriS
Marcel Olde Rikkert is professor in de
geriatrie.
Cannabis,
geen wondermiddel
door Anne Salomons
illustratie Mark Reijntjens
Joep Killestein
i'.j'ijj i. ru.*
