Scholen hebben weinig kennis
van armoede bij ouders, zegt
Leergeld Nederland.
44 Als die reis zo
belangrijk is voor
het onderwijs,
moet de school die
zelf maar betalen
Gods oog
BINNENLAND 5
SCHOOLREISJES
schrijven, of over het ANC, maar
door de mondelinge overlevering
wist iedereen ervan."
De tijd was rijp om in Zuid-Afri-
ka de bandrecorder aan te zetten
en gewone mensen te vragen hoe
ze het mensonterende regime
hadden overleefd. „De historische
positie van de zwarte Zuid-Afri
kaan", zei hij, „is die van arbeider,
van ondergeschikte. De opzichter
dacht: 'Een zingende zwarte is
een gelukkige zwarte', maar wat
de opzichter niet gehoord heeft, is
dat ze zongen: 'Blanke, loop naar
de hel. Loop naar de hel. Ze
noemen ons Jim. Ze noemen
ons Jim."'
Toen het verboden werd om te
zingen ging het werktempo dras
tisch omlaag.
Tot slot hadden we het over
Nelson Mandela. Zijn bewonde
ring was peilloos. „A man with a
vision as God's eye", zei hij.
Die zin is tot mijn persoonlijke
uitrusting gaan behoren, ik denk
er soms aan als verongelijktheid
of rancune de overhand dreigen
te nemen. Denkend aan de man
met een blik zo wijd als Gods
oog, kom ik een beetje tot beda
ren.
Er worden dezer dagen prachtige
dingen over Mandela gezegd,
maar zo mooi als February het
Denkend aan de
man met een blik
zo wijd als Gods
oog, kom ik een
beetje tot bedaren
zei, hoorde ik het niet. De valse
kraai zat bij De Telegraaf, waar
een redacteur schreef dat Mande-
la 'nota bene op sinterklaasavond
(mét Zwarte Piet) is overleden'.
Het zijn zulke uitglijders die de ra
cistische connotatie van die fijne
volkstraditie aan het licht breng
en; verboden inkijkjes in het racis
tische brein.
Vanaf Curasao schreef Boeli van
Leeuwen eens over ons: „Wan
neer ik Nederlandse kranten lees,
ontkom ik niet aan de indruk, dat
Nederlanders zowel tegen discri
minatie als tegen negers, Marokka
nen, Molukkers en Turken zijn.
Ze zijn zowel tegen discriminatie,
als tegen enge katjangs, rare
spleetogen en vreemde kroeskop
pen." De scherpe blik van verre is
nodig om het dichtbije te kunnen
begrijpen.
TILBURG - De bestemming voor
het schoolreisje, New York, was al
langer bekend. En de kosten ston
den inderdaad vermeld in de
schoolgids. Maar als de rekening
op de mat valt, is de schok toch
groot. Of vader en moeder even
8oo euro willen overmaken?
Leergeld Nederland in Tilburg
heeft de buik meer dan vol van
dit soort 'funreisjes'. „Scholen moe
ten beter nadenken waarom ze
ouders opzadelen met de kosten
van reisjes naar Peru of China",
zegt Gaby van den Biggelaar, di
recteur van Leergeld Nederland.
„Wat doet het met een kind als
het niet meekan? Is dit type rei
zen werkelijk noodzakelijk voor
het onderwijs?", zijn zo de vragen
die zij stelt.
De 72 lokale vestigingen van Leer
geld Nederland vergoeden school
se én buitenschoolse activiteiten
voor kinderen van wie de ouders
het niet breed hebben. Het geld
komt grotendeels van particuliere
donaties. Doel is te voorkomen
dat kinderen in een sociaal isole
ment, terechtkomen. Ze moeten
gewoon kunnen meedoen, vindt
Leergeld.
De doelgroep is al een paar jaar
van samenstelling aan het veran
deren. Vroeger ging het vooral
om kinderen van huishoudens
met een uitkering. Een tweede ca
tegorie is in opkomst. Het zijn ge
zinnen waarvan een of beide
ouders hun baan verliezen, vaak
zzp'ers met minder opdrachten of
faillissementen, soms met echt
scheidingsproblemen en zware
(hypotheek)schulden. „Er zitten
mensen in van wie je vroeger zou
denken: dat overkomt hen niet.
Mensen die op ruime voet kon
den leven. De baas gaat failliet, er
is een zware financiële terugval
en ineens zitten ze in de sores."
Ze geeft een voorbeeld. Een gezin
met drie opgroeiende kinderen.
De familie woont in een mooi
huis. Bij de vader is de ziekte van
Non-Hodgkin geconstateerd. Er is
een schuld van 20.000 euro. Op
het gezin zit bewindvoering, het
krijgt 90 euro leefgeld per week.
Het gezin heeft een moeilijk jaar
achter de rug. Dochter heeft een
fiets nodig en er is .geen geld voor
50 euro schoolkosten.
Wat Van den Biggelaar wil aange
ven: de buitenwacht heeft vaak
niet in de gaten dat er problemen
zijn. Misschien weten de kinde
ren er niet eens van, zegt ze.
„Scholen hebben nauwelijks een
beeld van wat zich in die gezin
nen afspeelt. Ouders hangen hun
financiële armoede niet aan de
grote klok."
Leergeld geeft op jaarbasis acht
miljoen euro weg. In 2011 waren
er 35.000 aanvragen, het jaar erop
44.000. Van den Biggelaar vreest
dat het aantal voor 2013 daar ste
vig overheen gaat.
Het gaat, voor alle duidelijkheid,
dan niet om excursies en studie
reizen. Het geld is bijvoorbeeld
voor een tweedehands fiets of
computer, of gaat naar muziekles
of de sportclub. Aanvragen voor
een bijdrage voor excursies zijn er
wél en ze komen steeds vaker.
Van den Biggelaar heeft het pro
bleem bij staatssecretaris Jetta
Klijnsma (Sociale Zaken) aange
kaart. Scholen zijn doorgeschoten
met hun excursies en studierei
zen, vindt ze.
„Ik heb het er met schoolleiders
over gehad. Het is zo verrijkend
voor leerlingen, zeggen ze dan.
Als die reis zo belangrijk is voor
het onderwijs, moet de school
zelf maar betalen. Maar ik snap
het wel. Voor scholen gaat het
vooral om een marketinginstru
ment. Het is een leuk middel om
je mee te profileren."
Veel scholen hebben een fonds
waar ouders op kunnen terugval
len. Van den Biggelaar: „Daar
wordt weinig gebruik van ge
maakt, dat is wat ik er van hoor.
Kennelijk valt het nogal mee, is
dan de reactie. Maar de drempel
om met je financiële problemen
naar de schooladministratie te
stappen, is erg hoog."
Nederland telt volgens de recent
ste cijfers 384.000 kinderen die in
armoede leven. „Dat betekent dat
in elke klas een of twee kinderen
hiermee te maken hebben. Thuis
gaat de discussie erover of het ver
jaardagsfeestje wel gevierd kan
worden. En dan komt de school
weer doodleuk met de volgende
rekening aanzetten."
John Gooijers, rector van het Men
del College in Haarlem, herkent
zich niet zo in de kritiek. Hij
heeft de indruk dat docenten en
mentoren hun leerlingen goed
kennen. En ze weten ook wel iets
van de thuissituaties. „Soms weet
je het inderdaad niet, maar over
het algemeen valt dat mee."
Ouders weten bovendien ruim
van tevoren dat een reis eraan
komt. Ze kunnen ervoor sparen
en ze kunnen er rekening mee
houden. De prijs van een tripje
naar Londen of Berlijn bij het
Mendel kost circa 400 euro. „Als
ouders dat lastig vinden, bespre
ken ze dat met de afdelingslei
der", zegt Gooijers. „Het gebeurt
zelden dat een kind vanwege fi
nanciële redenen niet mee kan."
TOMMY WIERINGA
In 1996 sprak ik met Vernie
February, hoogleraar Afri
kaanse taal en cultuur in
Leiden en Kaapstad. Hij was
in 1963 uit Zuid-Afrika ge
vlucht en had lang in Nederland
gewoond, maar was na het einde
van de apartheid als een van de
eerste ballingen teruggekeerd.
We spraken over het belang van
de orale traditie. Hij vertelde me
dat de westerse mens te veel
steunde op de kruk van het ge
drukte woord, en dat twee derde
van de wereld in een niet-schrifte-
lijke cultuur leeft. Dat ook dat cul
tuur was, daarover liet hij geen
twijfel bestaan. De bruikbaarheid
van mondelinge overdracht had
hij in Zuid-Afrika ondervonden:
„Het was absoluut verboden om
over mensen als Oliver Tambo te
ZATERDAG 7 DECEMBER 2013
'e» ion tours
'Stop met dure funreisjes'
door Patrick Wiercx
Directeur Leergeld Nederland
Ouders zwaaien hun kinderen uit
voor een schoolreis, foto Roos
Koole/ANP
