BUITEN 5
9
Het merkwaardige van de rooms-katholieke
kerk in Heinkenszand is, dat de neogotische
gebouwen op een groot vierkant eiland lig
gen, omgeven door een brede gracht. De kerk en de
begraafplaats er direct achter zijn aldus letterlijk
een geïsoleerd geheel. Even merkwaardig is de
naam van het eiland, namelijk Barbestein. En pas
sant wordt de kerk ook zo genoemd. Om het nog
wat complexer te makende (vroegere) gerefor
meerde kerk wordt ook Barbesteinkerk genoemd,
terwijl hij honderden meters verderop aan Clara's
Pad ligt. Da's ook een merkwaardige naam eigen
lijk; niemand in Heinkenszand en omstreken weet
wie Clara is of was. Het raadsel van de naam Barbes
tein is gemakkelijker op te lossen. Ooit stond er een
fraai landhuis, een buitenplaats op het kunstmatig
eiland. Tliinen, een lusthof, fraaie bruggen en toe
gangswegen en parken hoorden allemaal tot het do
mein, het grondgebied van het landgoed Barbestein.
Dat ligt nu onherkenbaar onder nieuwbouw, scho
len en cultureel complex De Stenge - kortom onder
het oostelijk deel van het nieuwe dorpsgedeelte. De
hoofdingang naar het oude Barbestein is midden in
het dorp nog herkenbaar als de toegang naar de
rooms-katholieke kerk. Een andere toegang van het
landgoed, dwars door de parken en tuinen door,
liep naar Clara's Pad, daar waar nu de voormalige ge
reformeerde kerk staat. Daarmee is de dubbele 'kerk
se' naamgeving verklaard. Het huis Barbestein - een
stenen huis van Barbë(e), is van oorsprong
i5e-eeuws. De narpen van veel Zeeuwse adellijke fa
milies tref je aan onder de bewoners: van Schengen
uit Zuid-Beveland, van Gistelle uit Vlaanderen of
Gent, Valcke uit Goes, Hurgronje uit Walcheren. De
afbeeldingen die bekend zijn van Barbestein laten al
tijd een i7e-eeuws groot landhuis zien, in Holland
se Renaissancestijl. Omstreeks 1800 viel het doek en
verkochten Kakebeke en Proos uit Goes - de laatste
eigenaren - het geheel aan de rooms-katholieke pa
rochie van Heinkenszand en omstreken. Sindsdien
is Barbestein de populaire aanduiding van de
rooms-katholieke kerk en begraafplaats. D'r is ech
ter nog een derde Barbestein. Ten zuidwesten van
Heinkenszand liggen de polders Het Vlaandertje en
de Zuiderlandpolder. Net ten westen daarvan, op de
oude grens tussen Heinkenszand en 'sHeerenhoek,
ligt de hoeve Barbestein. Vroeger woonde daar Bas
Simonse, een oude vrijgezel met humor, verhalen
en een onaangepaste levenswijze. Vaak wipte ik
even bij hem aan als het kon, voor een babbeltje.
Bas was een echte 'roomse' ouderwetse boer. Hij
vloekte veel en onnavolgbaar. Daar moest ik als pro
testant even aan wennen, maar hij deed het zo van
zelfsprekend, werktuigelijk en gemoedelijk, dat ik
het al snel niet meer hoorde. Waar de naam Barbes
tein vandaan kwam wist hij niet, dat moest ik maar
uitzoeken. Het heeft even geduurd. Bas is gaan he
melen, de boerderij is gerestaureerd, heeft nieuwe
bewoners, maar ten langen leste heb ik het gevon
den: de hoeve Barbestein hoorde bij het landgoed.
Want de gronden bij het Vlaandertje, de Daniels-
weel en aanpalende gronden behoorde bij de eigen
dom van de opeenvolgende heren van Barbestein.
Als je goed naar de rijk versierde eindgevel van het
huis kijkt met versieringen in allerlei motieven, dan
weet je eigenlijk al dat die ïyeeeuwse dure opsmuk
typisch hoort bij de hoeve van een rijke Zeeuwse
edelman. De vroeg 2oe-eeuwse boeiborden en ma
kelaar zijn alleen maar toevoegingen bij een latere
verbouwing van een 350 jaar oude hoeve.
WOENSDAG 4 DECEMBER 2013
door Gerard Smallegange
IrS®4
Oosterzwakepolder
foto Chiel Jacobusse
Grauwe franjepoot Kramsvogels
