Aanbellen
6 GEZOND
I
PSYCHOLOGIE
René Diekstra
Enkele jaren geleden, Moe
derdag. Een vrouw belt
aan bij haar moeder, een'
bos bloemen in haar hand.
Er wordt niet opengedaan. Ze ver
trekt onverrichter zake. Vrijdag
ochtend 22 november jongsleden.
Het 'Journaal' toont een huis in
de Porcellistraat in Rotterdam,
waar het dode lichaam van de be
woonster is gevonden. Uit onder-
zoek is gebleken dat het daar tien
jaar heeft gelegen. De vrouw
schrikt zich 'wezenloos', zoals ze
het in een interview omschrijft.
Want ze herkent het huis als het
huis van haar moeder. Meteen
realiseert ze zich ook waarom er
op die bewuste Moederdag niet
werd opengedaan. Het bericht
van de al tien jaar onopgemerkte
dode brengt behalve bij de doch
ter ook in brede kring een schok
teweeg. Straatbewoners schud
den onbegrijpend hun hoofd, de
locoburgemeester van Rotterdam
kondigt een onderzoek aan en
zelfs de minister van Volksge
zondheid en Weljijn spreekt
zich, geschokt, er over uit. Maar
wat is het precies, psychologisch
gezien, waardoor zo veel mensen
geschokt zijn? De kern daarvan
lijkt het volgende. Om normaal te
kunnen leven, moeten we doen
alsof we ons niet druk maken
over de wetenschap dat we eens
zullen sterven. Zo weinig daar
over nadenken, is de oplossing
waar de meeste mensen voor kie
zen. Maar voor die ontkenning
moet een prijs betaald worden.
Die prijs is angst of zelfs paniek
wanneer de confrontatie met ster
ven en dood onontkoombaar is.
Die angst betreft niet zozeer de
toestand van dood-zijn, maar de
fase, die daaraan voorafgaat, de
stervensfase. De fase waarin we
vrezen afscheid te moeten ne
men en moeten ervaren dat het
leven ons door de vingers glipt.
Die fase helemaal alleen te moe
ten ondergaan, staat voor vrijwel
iedereen gelijk aan de meest ex
treme verlatenheid. Zo stellen
we ons de laatste uren van de
vrouw in de Procellistraat ook
voor. Liggend op de vloer, be
wust dat het leven uit haar weg
vloeit en niemand om haar hand
vast te houden. Niemand om af
scheid van te nemen. En tijden
lang ook niemand die zich na je
dood om je kommert. Maar een
zaam sterven, is niet alleen onze
grootste angst. Het is ook een
angst die met een aanzienlijke
waarschijnlijkheid bewaarheid
kan worden. Steeds meer men
sen leven alleen. En diegenen die
met een partner leven, vooral
ouderen, moeten er altijd reke
ning mee houden dat die partner
hen kan ontvallen, zodat zij, de
achterblijvende, waarschijnlijk al
leen zullen sterven. Sommige stel
len lossen dit op door de dood
die hen wil scheiden vóór te zijn
en gezamenlijk een eind aan hun
leven te maken. Maar, hoe roman
tisch ook, dat kan de oplossing
niet zijn. Die ligt veeleer in een
toename van onze bereidheid af
en toe om ons heen aan te bellen.
Niet om ons op te dringen. Maar
om tekens van leven en betrok
kenheid uit te wisselen.
Het gevoel er alleen voor te staan wanneer een dierbare kampt
met een verslaving of psychische problemen, is afschuwelijk.
Marieke Proper schreef een handboek voor partners en familie.
Laat je steunen als iemand in je
directe omgeving verslaafd is of
psychische problemen heeft, is
het advies van relatie- en versla
vingscounselor Marieke Proper
(31). „Het moment dat je in ie
mands ogen kijkt en beseft dat
er geen contact meer mogelijk is, dat ver
geet je nooit meer. Dan stort je wereld in el
kaar." Proper weet uit ervaring wat het met
je doet als een dierbare kampt met psychi
sche problemen of aan een alcohol- of
drugsverslaving lijdt: „Vechten, vluchten,
schreeuwen, schoppen, huilen, hopen en
bidden." Want wie blijft onaangedaan als
zijn partner 's nachts door het huis doolt
om zich vervolgens overdag achtervolgd te
voelen, of wanneer je zoon onder invloed
van drugs enorme stampij maakt?
Het machteloze gevoel na de ontdekking
dat 'iemand van wie je heel veel houdt er
op dit moment niet meer is', was uitgangs
punt bij het schrijven van Hulp in zicht, ge
baseerd op haar eigen ervaringen en op die
van de mensen die zij als relatie - en versla-
vingscoach bijstaat.
Vrijwel altijd is hierbij sprake van gezond
heidsproblemen, agressie, vervuiling van
huis, schulden, zelfdestructie. Proper signa
leert dat het meestal wel even duurt voor
dat die naar buiten komen. Niet zelden ge
beurt dat pas na een escalatie. „Verwanten
proberen de problemen in eerste instantie
vaak zelf op te lossen, uit angst voor de
reactie van hun dierbare op hulpverlening.
Ook zijn ze beducht voor de oordelen die
anderen zullen vellen. Maar één familielid
alleen kan nooit de oplossing bieden."
De hulpverleenster weet dat er een lang en
intensief proces van hoop en teleurstelling
aan vooraf gaat voordat een partner, fami
lielid of vriend er klaar voor is om over ge
voelens van schaamte en schuld, over on
wetendheid en manipulaties heen te stap
pen en hulp te vragen. „Pas op het mo
ment dat zij in staat zijn grenzen te stellen
aan hun huisgenoot of familielid, door zo
iemand bijvoorbeeld alleen nog thuis te
willen ontvangen als die nuchter is, is de
tijd daarvoor rijp."
En dan blijkt dat assistentie ruimschoots
voorhanden is. „Zo kun je al beginnen een
familielid te vragen de was te doen, terwijl
je de hulp van een andere verwant inroept
om gesprekken te voeren." Volgens Proper
valt een uitgebreid scala aan professionele
hulpverleners in te schakelen voor elk pro
bleem en elke portemonnee. Geef je niets
uit handen, waarschuwt ze, dan houd je
geen kracht over door te gaan en geen ener
gie voor jezelf en voor andere dierbaren.
Zelf lukte het haar pas op haar 28e zorg
taken uit handen te geven. „Tot dan toe
was ik altijd degene die bij nood werd ge
beld." Ze is dan ook meerdere keren te
hulp geroepen bij een verwante in de iso
leercel en woonde verschillende rechtsza
ken bij. „Na acht jaar zwoegen ben ik beter
gaan delegeren."
Ze zocht toevlucht in de natuur en begon
ook te bidden. Een oude vriend opzoeken
of naar de kapper gaan, werkt ook om rust
en ruimte voor jezelf te creëren, adviseert
ze in haar boek.Proper: „Er zijn drie belang
rijke voorwaarden voor een gezond leven;
slapen, bewegen en voeding. Als je op een
van deze punten moeilijkheden krijgt, bij
voorbeeld doordat je niet of nauwelijks
slaapt, ga je heel snel richting psychische
problemen. Ook ligt verslaving op de loer,
omdat mensen proberen hun stress of
slaapproblemen het hoofd te bieden met al
cohol of drugs. Wat aanvankelijk een on
schuldig zelfmedicijn lijkt, kan tot grote af
hankelijkheid leiden met alle gevolgen van
dien."
TIPS IN HET BOEK
René Diekstra is professor in de
psychologie.
Partner met
problemen
door Dora Rovers
illustratie Mark Reijntjens
Marieke Proper - Hulp in zicht; Als een dierbare
kampt met psychische problemen of een verslaving;
Kosmos Uitgevers, 22,95 euro.
reageren?
gezondheid@depersdienst.nl
Het handboek biedt dierbaren
tips en informatie op een breed
gebied, zoals:
De aard van psychoses
Hoe vind je een uitlaatklep voor
emoties?
Wat doe je als de kostwinner weg
valt?
Wat kun je doen bij escalatie?
Hoe stel je grenzen?
Welke hulpverlener schakel je in?
Hoe bouw je een 'nieuwe' relatie
op met iemand met een
verslavings/psychisch probleem?
Wat kun je verwachten tijdens ge
vangenschap?
Hoe ga je verder?
