Zijn moeder en
de buurman nu
werkelijk fraudeurs?
WHH* lii
Wie even een foutje maakt, krijgt met
een een forse boete van de overheid.
De sancties gaan te ver.
SPECTRUM 15 -
opinie
ke
;r
>g
r-
n-
u-
in
fel
langrijk dat kinderen leren dat seksua
liteit veel meer inhoudt dan seksueel
contact alleen. Veel volwassenen
staan daar niet bij stil, wat de felheid
verklaart van sommige reacties tegen
seksuele vorming op school. Het gaat
ook om het kennen en verzorgen van
je lichaam, voortplanting, liefde en an
dere gevoelens, rolpatronen, stereo
typen, communicatie en andere socia
le vaardigheden. Met aandacht voor
verschillen en overeenkomsten tus
sen jongens en meisjes en de vele fa
bels en misverstanden die nog steeds
bestaan over de puberteit en relaties.
Voor docenten is het soms lastig om
met leerlingen over seksualiteit te pra
ten. Dokter Corrie kan hen uitstekend
helpen. Door met hun klas naar haar
programma te kijken, kunnen zij aan
de hand van de reacties van hun leer
lingen bepalen hoe zij na afloop ver-
der praten over het behandelde the
ma. Net zoals ze dat doen naar aanlei
ding van een nieuwsbericht over een
natuurramp of gezinsdrama.
Als ouder of docent hoefje het abso
luut niet met Dokter Corrie eens te
zijn. Ook de grappen hoefje niet leuk
te vinden. Maar maak gebruik van
wat ze doet, zegt, stottert en stuntelt
om met kinderen in gesprek te gaan.
Vanaf de kleutertijd hebben zij hier
over vragen. Het is zonde daar niet op
in te gaan als opvoeder. Reagerend op
hun vragen kun je hen leren dat ieder
een op een eigen manier mag praten
over seksualiteit, met respect voor el
kaar. En dat je van mening kan en
mag verschillen. Dat versta ik onder
goede seksuele vorming. En voor op
voeders die het lastig vinden een ge
sprek hierover te beginnen, is Dokter
Corrie een zegen.
Stel: uw bejaarde moeder
trekt in bij haar jongere zus
ter die net als zijzelf wedu
we is. Een tijdje na haar ver
huizing komt ze, volledig in
paniek, bij u met een brief van de
SVB (de uitkerende instantie) waarin
u leest dat zij fraude zou hebben ge
pleegd. Fraude? Uw moeder had toch
netjes haar nieuwe adres doorgege
ven? Nee, nu ze samenwoont met een
familielid in de tweede graad moet ze
1.500 euro aan te veel ontvangen
AOW terugbetalen. Daar bovenop
moet ze een boete betalen van maar
liefst 1.500 euro.
Een ander voorbeeld. Uw buurman,
een uit Irak afkomstige erkende vluch
teling die nog niet zo lang in Neder
land woont, komt bij u met een brief
die hij niet begrijpt. Uit de brief blijkt
dat uw buurman de volgende fraudu
leuze handelingen heeft gepleegd: in
plaats van de gewerkte uren per week
heeft hij de gewerkte uren per maand
doorgegeven. Er wordt een boete van
1.000 euro opgelegd, de som van het
niet opgegeven inkomen. En uw buur
man was er nog wel zo trots op dat
het hem lukte om zijn gewerkte uren
elektronisch door te geven.
Dan nog uw zoon. Het gaat al lange
tijd niet goed met hem. Hij is een jaar
geleden zijn baan kwijtgeraakt en
heeft de neiging zijn kop in het zand
te steken. Gelukkig kan hij af en toe
helpen bij een vriend die een verhuis
bedrijf heeft. Als u een keer bij hem
langs komt, vindt u in het midden
van een grote stapel post een brief
van het UWV waarin uw zoon wordt
beticht van fraude. Hij heeft bij herha
ling niet doorgegeven hoeveel uur hij
bij het verhuisbedrijf werkt. De ko
mende maanden zal zijn uitkering in
zijn geheel worden verrekend met de
boete van 3.000 euro.
Zoals deze voorbeelden laten zien,
hoeft bij 'fraude' niet altijd opzet in
het spel te zijn. Anders gezegd, er is
een verschil tussen mensen die ter
goeder trouw of ter kwader trouw in
formatie verzwijgen of verkeerd door
geven. De uitkeringsinstantie maakt
evenwel in principe geen onderscheid
tussen beide situaties: fraude is frau
de. Uiteenlopende partijen zoals de
SP, het CDA en D66 hebben zich vori
ge week kritisch uitgelaten over de zo
genaamde fraudewet die per 1 januari
van dit jaar in werking is getreden.
Op grond van deze wet moeten 'frau
deurs' niet alleen de te veel ontvan
gen uitkering terugbetalen, maar
wordt hen ook een boete opgelegd die
gelijk is aan het te veel ontvangen be
drag, met een minimum van 150 euro.
Dat is een stuk meer dan dat het was,
namelijk 10 procent van de ten
onrechte ontvangen uitkering, met
een minimum van 52 euro. Gaat ie
mand voor een tweede keer in de
fout, dan wordt de boete vastgesteld
op 150 procent van de uitkering en
dient de uitkerende instantie de boete
in zijn geheel te verrekenen met de
uitkering.
Een van de kernpunten in de huidige
discussie gaat over de door de wet ge
boden mogelijkheid om de boete te
verlagen in geval van 'verminderde
verwijtbaarheid'. Deze mogelijkheid
lijkt in de praktijk weinig te worden
gebruikt. Dat is ook niet zo vreemd,
gezien de strenge criteria die hieraan
worden gesteld. Ook onze moeder,
buurman en zoon voldoen vermoede
lijk niet aan de criteria van 'vermin
derde verwijtbaarheid' nu er sprake
was van onachtzaamheid door onbe
kendheid met de regels (moeder), on
voldoende beheersing van het Neder
lands (buurman) en administratieve
chaos (zoon). Maar om dit nu fraude
te noemen en als zodanig te bestraf
fen?
De voorbeelden zijn afkomstig uit de
Amsterdamse Sociaal Raadslieden
praktijk waar ik jarenlang werkzaam
was, en dateren (gelukkig) uit de pe-
riode van voor de invoering van de
fraudewet. Uit ervaring weet ik dat so-
cialezekerheidsregels voor veel men
sen erg ingewikkeld zijn. Zelfs hbo-ge-
schoolde hulpverleners sturen cliën
ten door naar sociaal raadslieden, om
dat zij er niet zeker van zijn dat ze
hun cliënten goed adviseren.
Er kan bijvoorbeeld veel van afhangen
'of het kruisje al dan niet op de juiste
plek staat'. Dit Keeft niet alleen mate
riële gevolgen voor uitkeringsgerech
tigden, maar zal in veel gevallen ook
van invloed zijn op het gevoel van ei-
genwaarde. Niemand vindt het im
mers leuk het label 'fraudeur' op zich
geplakt te krijgen.
Natuurlijk, en dat wordt ook door alle
partijen in het debat steeds weer bena
drukt, moedwillige fraude moet wor
den bestreden, maar laten we oppas
sen dat we niet te ver doorschieten in
de wens om calculerend gedrag tegen
te gaan. De huidige wettekst die nog
afkomstig is van de gedoogregering
met Wilders biedt naar mijn smaak te
weinig ruimte voor een soepele toe
passing-van sancties. Deze trend lijkt
helaas door de huidige regeringscoali-
tie te zijn opgepikt en voortgezet, ge
zien de onlangs ingediende wijzi
gingsvoorstellen.
reageren?
-r
ZATERDAG 30 NOVEMBER 2013
R
II I H U
RH
1-
;t
s
door Anja Eleveld
Anja Eleveld is
docent en on
derzoeker so
ciaal recht aan
de Vrije Univer
siteit van Am
sterdam. Ele
veld was tussen
2006 en 2012
als promovenda
en docent ver
bonden aan Uni
versiteit Leiden
bij de afdeling
sociaal recht.
nieuwsredactie@depersdienst.nl
