Geiten en
Hollandse
kooplieden
hebben gezorgd
voor kaalslag
op Bonaire.
Daardoor spoelt
na een fikse
bui, met het
regenwater ook
het zand in zee
en vernietigt
het koraal.
Herbebossing
en koraalkweek
moeten redding
bieden.
10 SPECTRUM
natuur
Ooit was Bonaire
weelderig be
groeid met bo
men. Maar in de
zeventiende
eeuw zijn ze mas
saal door de Hol
landse kooplieden van de West-Indi
sche Compagnie gekapt. Neem de
brasielboom. Daarvan werden vrijwel
alle exemplaren naar Amsterdam ver
scheept, waar gevangenen in het rasp
huis er de rode verfstof uit schraap
ten. En van het keiharde hout van de
pokboom - je sloeg je bijl erop stuk -
werden schroefassen en katrollen
voor schepen en nokassen voor mo
lenwieken gemaakt. Het hout van de
zanthoxylum flavum was mooier dan
mahonie en de muskietenboom werd
verbrand tot houtskool. Slechts een
enkele boom bleef staart Als parasol.
„Daardoor is het hier nu zo kaal", ver
telt Elsmarie Beukenboom, directeur
van Stinapa (Stichting Nationale Par
ken), die op het Caraïbische eiland
een herbebossingsproject uitvoert.
„Daar kwam nog eens bij dat hier eeu
wenlang geiten graasden, die waren
meegebracht door de Hollanders. Die
beesten vraten alles op, waardoor bos-
verjonging geen kans kreeg."
Na de afschaffing van de slavernij in
1863 waren de overzeese eilanden min
der interessant voor de Nederlanders
en verkocht de staat veel bospercelen
bij opbod. In 1999 kocht het Wereld
Natuurfonds samen met de Neder
landse overheid het eilandje Klein Bo
naire aan en .riep het uit tot be
schermd gebied.
„De geiten waren al weggehaald,
maar natuurlijk herstel duurt honder
den jaren. Daarom is gekozen voor
herbebossing", zegt Beukenboom.
Hoe meer bomen, hoe beter. Want de
wortels houden de grond vast, waar
door er minder erosie is. Bij hevige re-
genval spoelt het zand weg naar zee.
Koralen kunnen daar niet tegen, ze
spugen het zand als het ware weg,
maar raken daardoor uitgeput en leg
gen uiteindelijk het loodje. Het is de
taak van Stinapa te zorgen voor zo
min mogelijk stress op het koraalrif.
Herbebossing staat daarbij centraal."
Dat geldt niet alleen op Klein Bonai
re, ook op Bonaire zeifin het Was
hington Slagbaai National Park. „Her
bebossing in dat natuurpark is een
succes", zegt Dolfi Debrot van Imares
Wageningen UR, het maritieme insti
tuut dat de herbebossingprojecten
van Stinapa begeleidt. In het omhein
de park is gebleken hoe belangrijk het
is dat de geiten niet bij de jonge aan
plant kunnen komen. Debrot: „Toen
per ongeluk een van de hekken was
opengelaten, werden bijna alle plan
ten beschadigd of kwamen niet op.
Bij de afgesloten plekken zijn de jon
ge bomen al 1,5 tot 2,5 meter hoog.
Herbebossing werkt niet zonder die
geiten in toom te houden. Daarom is
herbebossing buiten het park erg las
tig-"
Niet alleen de bomenkap heeft veel
schade toegebracht aan het koraalrif.
Ook afvalwater bedreigt het rif. Volle
septic tanks worden in grote putten
op het land gekiept. Die drab van
poep en pies sijpelt door het poreuze
kalksteen naar het grondwater en
komt in zee terecht. De voedingsstof
fen en mineralen uit het afvalwater
zorgen voor een overaanbod van al
gen die het koraal verstikken. Vorig
jaar is begonnen met de aanleg van
riolering en afvalwaterzuivering op
het eiland. „Vooralsnog worden al
leen de huizen en bedrijven vlak
langs de kust aangesloten. Meer geld
is er niet, jammer genoeg", zegt Beu
kenboom.
Dit jaar werd ook begonnen met ko
raalkweek. De eerste koralen zijn de
ze zomer met succes uitgezet op het
rif door de Coral Restoration Founda
tion (CRF). Francesca Virdis van de
CRF toont op haar laptop een plaatje
van een koraalrif. „Dit lijkt op het eer
ste gezicht goed. Maar wat hier ont
breekt, is hertshoorn- en elandko-
raal", zegt de bioloog en duikinstruc-
teur. „Die twee koraalsoorten zijn be
langrijke bouwers van het rif. Ze bie
den schuilplaatsen voor vis, dankzij
hun gekke structuren."
Beide koraalsoorten komen nauwe
lijks meer voor vanwege virusziekten,
een te hoge watertemperatuur en het
gebrek aan zee-egels. Verder richten
orkanen veel schade aan in het rif. Al
leen de skeletten blijven over en spoe-
Koraalrif hunkert i
door Peter de jaeger
Elsmarie Beukenboom geeft jonge aan
plant water, foto Berry van der Hoorn
