i
t
Ja. Uw belangen beschermen doet de NVM óók.
NVM
BOEKEN 17
1
De zelfmoord van zijn
zuster, aan het begin
van de oorlog, is de sleu
tel tot leven en werk
van Willem Frederik Her
mans, stelt Willem Ot
terspeer.
Willem Otterspeer (63) heeft zo'n
veertien jaar gewerkt aan het eer
ste deel van de grote biografie van
Willem Frederik Hermans. Zijn
"conclusie luidt: „De kern van zijn
leven en daarmee van het werk is
de tragedie van zijn zuster." Op
14 mei 1940, kort na de inval van
de Duitsers, pleegde Corry Her
mans zelfmoord. Ze was toen 21,
drie jaar ouder dan haar broer.
Zowel de titel, omvang en inhoud
van deze biografie maakten al
vóór de verschijning ervan veel
kritiek en discussies in de media
los.
Hermans heeft herhaaldelijk ver
klaard dat hij zijn zusje haatte.
Maar volgens de biograaf is dat
maar een deel van het verhaal. Ot
terspeer (63): „Alles wat Willem
Frederik Hermans over zichzelf
heeft gezegd, was de helft van de
waarheid, de slechte helft. Voor
Hermans was de motor van zijn
schrijven de haat tegen het leven
zelf." Uiterlijk leken zus en broer
veel op elkaar. „Ze waren spiegels.
Ze zijn elkaar zeer tegengesteld
en tegelijkertijd zeer op elkaar ge
lijkend. Daar is de dubbelfiguur.
Alle romans van Hermans ken
nen zo'n dubbelfiguur. Die komt
voort uit zijn verhouding tot Cor
ry."
Willem Frederik Hermans
(1921-1995), schrijver van romans
als Nooit meer slapen, Ik heb altijd
gelijk, De tranen der acacia's en De
donkere kamer van Damokles. Ro
mans die de ruggengraat vormen
van de Nederlandse literatuur van
de vorige eeuw. Daarnaast was hij
een geslepen polemist, een
scherp essayist. Hij kon niet zon
der conflict en controverse. In late
re jaren woonde hij in Parijs.
Mooi, maar hij kon er geen herrie
schoppen en dat beviel hem maar
niks.
Binnen het bestek van drie pagi
na's in de biografie noemt histori
cus Otterspeer Hermans 'de groot
ste schrijver ter wereld' en 'de
grootste schrijver van Nederland'.
Otterspeer: „Ik was een groot le
zer van Hermans al voordat ik aan
de biografie begon. Maar de per
soon Hermans is zo complex, hij
heeft zo'n gekweld leven geleid,
dat het moeilijk is om je met hem
te identificeren. Ik kan mezelf
niet zo goed voorstellen hoe je be
vriend kunt zijn met iemand als
Hermans. Maar zijn werk ben ik
door het schrijven van de biogra
fie nog meer gaan bewonderen.
Dat heeft te maken met de enor
me inzet Hij heeft in zijn leven al
les op één kaart gezet. Hij heeft
zich volledig uitgeleefd in de lite
ratuur. Maar het resultaat was er
dan ook naar."
In de zelfmoord van Corry Her
mans, op dezelfde dag als Menno
ter Braak, zag haar broer de beves
tiging van zijn wereldbeeld.
„Daar zag hij dat wat hij 'het sadis
tisch universum' noemde meteen
in de praktijk. Hij zag de tragedie,
die tot dat moment een theorie
was, opeens werkelijkheid wor
den. Hij besefte: 'Het is waar wat
ik denk'. Het inbreken van de wer
kelijkheid in het theoretisch ge
heel is wat Hermans diep ge
vormd heeft."
De biografie draagt de opvallende
titel De mislukkingskunstenaar.
„Mislukken was voor Hermans de
essentie van het leven. Hij eiste
meer van het leven dan het leven
hem kon bieden. Dat kon dus al
leen maar mislukken. De wereld
was voor hem één grote samen
zwering tegen het onnoemelijke
geluk dat hij voor zichzelf opeis
te."
Al in het jongetje Hermans kwa
men sterk tegengestelde emoties
samen. „Angst en agressie. Onze
kerheid en superioriteitsgevoel. Je
moet die als een soort weegschaal
zien. Ze zijn allebei aanwezig.
Soms overwint de een, soms de
ander. Maar je begrijpt hem al-*~
leen maar als je steeds beide ele
menten neemt."
Oorlog staat centraal in het werk
van Hermans. Maar de oorlog
zelf, die was voor anderen. Hij
was student in die jaren. „Geen
moment heeft hij eraan gedacht
zich te engageren. Toen hem ge
vraagd werd of hij actief was ge
weest in het verzet, antwoordde^»
hij: 'Niet noemenswaardig'. Ridi
cuul! Hij deed niets. Zelfs 'Niet
noemenswaardig' is nog te veel."
Wat Hermans wel deed, was zich
aanmelden bij de Kultuurkamer,
het door de Duitsers ingestelde in
stituut waar kunstenaars zich bij
moesten aansluiten om te mogen
werken. Van alles wat Otterspeer
over Hermans in deze schitte
rende biografie bijeen heeft ge
bracht, is de aanmelding bij de
Kultuurkamer het enige waar hij
geen sluitende verklaring voov-m
heeft.
„Ik denk dat hij het in een opwel
ling heeft gedaan. Als een symbo
lische daad om voor zichzelf te be
vestigen dat hij schrijver was. Er
is bij Hermans een enorme wissel
werking tussen leven en werk. Je
hebt zijn boeken nodig om über
haupt het leven van Hermans te
begrijpen."
d?
~1rr
U denkt wellicht dat de Nederlandse Vereniging van Makelaars er alleen is voor makelaars. Maar dat is niet zo. De NVM
is er namelijk óók voor u. Want juist in deze tijd heeft u een makelaar nodig die u kunt vertrouwen. Daarom worden
alleen makelaars aangesloten die aan de strenge ejsen voldoen, zoals de NVM Erecode of het verplichte jaarlijkse
opleidingsprogramma. Makelaars die zich niet aan de regels houden, zijn bij ons niet welkom. Daar treden we zelfs
tegen op. Kortom, een makelaar die is aangesloten bij de NVM, is een makelaar waar u op kunt rekenen. Kijk voor meer
informatie op nvm.nl. Goed gevoel. NVM.
ZATERDAG 30 NOVEMBER 2013
Haat als grote inspiratiebron
i
door Theo Hakkert
Willem Otterspeer werkte veertien jaar aan de biografie van W.F. Hermans
foto Emiel Muijderman
Willem Frederik Hermans. Biografie, «r»
deel 1 (1921 - 1952); 800 pagina's. De
Bezige Bij, 39,90 euro.
