s
INDOOR TRAIL
LADIES TRAIL
BY NIGHT
zlm.
:<s
GEZOND 7
ZEELAND
Hartfalen is een veelvoorkomende en tot nu toe niet te genezen hartaandoening.
Maastrichts onderzoek naar recent ontdekte regelmoleculen in de cel laat zien wat
er misgaat in het falende hart. Die kennis wijst de weg naar mogelijk genezende
behandelingen.
Voortdurend vermoeid en kort
ademig, dikke enkels, soms
een onregelmatig kloppend
hart, weinig eetlust (en toch
dikker worden), voortduren
de prikkelhoest, vergeetach
tigheid en gebrek aan concen
tratie. Meer dan 250.000 mensen in Neder
land herkennen dit lijstje klachten moeite
loos, een aantal dat jaarlijks groeit met
ruim 35.000 personen. Zij hebben dagelijks
te maken met deze klachten en lijden aan
chronisch hartfalen.
„Bij hartfalen is het hart niet meer in staat
het bloed voldoende krachtig door het
lichaam te pompen. De knijpkracht van de
hartspier is afgenomen. Het gevolg is dat al
le weefsels en organen in het lichaam, ook
de hartspier zelf, niet genoeg zuurstof en
voedingsstoffen krijgen aangevoerd", zegt
Leon de Windt, hoogleraar moleculaire car
diologie aan de Universiteit Maastricht.
„De behandeling ervan is lastig. Met bloed-
drukverlagende medicijnen, pacemakers
en leefregels is tijd te winnen. Genezing is
alleen mogelijk via een harttransplantatie.
Jaarlijks overlijden ongeveer zevenduizend
Nederlanders als gevolg van hartfalen."
De Windt onderzoekt wat bij hartfalen op
celniveau precies misgaat in de hartspier.
Kleine regelmoleculen in de hartspier zijn
de boosdoeners, toonde hij onlangs aan.
„Zowel hoge bloeddruk als het doormaken
van een hartinfarct leiden tot overbelasting
van de hartspier. In het eerste geval moet
de hartspier harder samentrekken om het
bloed door het lichaam te pompen. In het
tweede geval doet een deel van de hart
spier niet meer mee, doordat als gevolg van
het infarct hartspiercellen zijn afgestorven
en vervangen door taai bindweefsel. Als
reactie op de overbelasting neemt de hoe-
veelheid spiermassa toe. De hartspier
wordt dikker. Dat lijkt op het eerste oog
een zinvolle aanpassing van het hart om de
knijpkracht te verbeteren, maar de praktijk
wijst uit dat dit proces juist averechts
werkt. Om de dikkere hartspier van vol
doende zuurstof en voedingsstoffen te kun
nen voorzien, moet het hart immers nog
harder gaan werken en raakt het nog ver
der overbelast", zegt De Windt.
„Een ander fenomeen dat optreedt in een
falend hart is dat de hartspier overgaat op
een ander dieet. Een gezond hart haalt zijn
energie voornamelijk uit de verbranding
van vet en slechts voor een klein deel uit
de verbranding van suiker. Het falende
hart schakelt onder invloed van het zuur
stoftekort over op 100 procent suikerver
branding. Dat kost minder zuurstof, maar
het levert de hartspier ook veel minder
energie op, hetgeen de knijpkracht van de
hartspier niet ten goede komt. Beide reac
ties van de hartspier op de overbelasting
pakken dus verkeerd uit. De vraag is na
tuurlijk of je het hart op de een of andere
manier kunt tegenhouden deze aanpassin
gen door te voeren. Om die vraag te kun
nen beantwoorden, moet je eerst uitzoe
ken hoe de aanpassingen op celniveau ver
lopen."
Bij die zoektocht kwamen De Windt en
zijn onderzoeksteam uit bij een recent ont
dekte groep regelmoleculen, de zogeheten
microRNA's, kortweg miRNA's. „Die zijn
een jaar of tien geleden voor het eerst opge
merkt bij een wormpje. Ze bestaan uit de
zelfde bouwstenen als de boodschap-
per-RNA's, de grote moleculen die de cel
gebruikt als 'werkbriefje' bij het maken
van eiwitten. De miRNA's zijn echter piep
klein, ze bestaan uit slechts 22 bouwste
nen. Door aan het boodschapper-RNA vast
te plakken, kunnen de miRNA's de levens
duur van de boodschapper-RNA's beïnvloe
den en daardoor de aanmaak van het betref
fende eiwit versterken of remmen. Zo heb
ben de miRNA's invloed op de activiteit
van de cel."
Dat riep bij De Windt en zijn team de
vraag op of miRNA's een rol spelen bij het
ontstaan van hartfalen. Dat blijkt inder
daad het geval. Hij heeft inmiddels een aan
tal miRNA's kunnen koppelen aan de ver
anderingen die plaatsvinden in het falende
hart. „We vonden dat de omschakeling van
vetverbranding naar suikerverbranding af
hankelijk is van de aanwezigheid van een
verhoogde hoeveelheid van een specifiek
miRNA in de hartspier, miRNA-214. Ande
re miRNA's, miRNA-i99b en miRNA-25,
hebben we in verband kunnen brengen
met het dikker worden van de hartspier."
Maar dat is niet alles. De Windt heeft ook
laten zien dat het mogelijk is van buitenaf
in te grijpen in deze processen. „We heb
ben in muizen aangetoond dat je met een
experimenteel middel de overmaat aan
miRNA's weg kunt vangen. Vangen we bij
voorbeeld miRNA-214 weg, dan treedt er
onder invloed van hoge bloeddruk wel ver
dikking van de hartspier op, maar geen om
schakeling naar suikerverbranding. De mui
zen hebben dan veel minder last van hartfa
len. En door miRNA-i99b weg te vangen,
kunnen we juist de verdikking van de hart
spier voorkomen of zelfs terugdraaien."
De gunstige resultaten bij muizen beteke
nen nog niet dat hartfalen bij mensen over
enige tijd te genezen of te voorkomen is.
De Windt: „Het pad naar een veilig en ef
fectief medicijn voor hartfalen bij mensen
is nog lang en vol hobbels en valkuilen.
Maar we zien nu wel
voor het eerst in de ge
schiedenis de contou
ren van die weg."
ONDERZOEKER:
LEON DE WINDT (1970)
VRIJDAGAVOND 10 JANUARI
SPORTIEF, LEUK EN GEZELLIG!
In de Zeelandhallen zal het trailparcours l
feestelijk verlicht worden. Uiteraard is deze trail
voor ladies only. Je kunt kiezen uit twee afstanden
3,5 of 4,9 km. Met gezamenlijke warming-up van
Dansschool Moves.
Meer informatie en inschrijven op www.indoortrailzeeland.nl
DINSDAG 19 NOVEMBER 2013
Eerste stapjes naar
oplossing hartfalen
door Marten Dooper
Hartfalen: het hart kan bloed niet meer
krachtig door het lichaam pompen.
beeld Getty Images
reageren?
gezondheid@deper
sdienst.nl
Opleiding:
moleculaire biologie (Universiteit Utrecht)
Huidige functie:
hoogleraar Moleculaire Cardiologie
(Universiteit Maastricht)
Opdrachtgever
NWO, ZonMw, Nederlandse Hartstichting,
European Research Counsil
Medeonderzoeker(s):
Ellen Dirkx, Paula da Costa Martins
O
verzekeringen
- Goes
