f
Wat we al weten
Waarvan weten
we niet dat we
het niet weten
VERDIEPING 11
Weet u nog hoe het begon, de zaak-Snowden?
In juni, in The Guardian, met een artikel
over de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA
die miljoenen belgegevens van de telecomprovider Veri
zon verzamelde. Geschreven door Glen Greenwald, op
basis van gelekte documenten van voormalige NSA-
medewerker Edward Snowden. En daarna? Boem. Het
NSA-schandaal ging wereldwijd. En naast de NSA was
ook vooral de Britse geheime dienst GCHQ_de klos in
de verhalen van Glen Greenwald, Snowdens journalis
tieke spreekbuis.
Het ging zover dat de Amerikaanse minister lohn Kerry
toegaf dat er misschien soms toch wel een beetje veel
gegevens werden getapt. „Het ging op de automatische
piloot en het gebeurde omdat het kon", stelde hij. Veel
ontnuchterender en zorgwekkender dan dat kan een
Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken het niet
zeggen. Onthulling volgde op onthulling. De NSA bleek
via het PRISM-programma op grote schaal gegevens te
plukken van gebruikers van, onder meer, Apple, Google
en Facebook. Direct van de servers, zonder dat die be
drijven het weten. De Britse GCHQ_(in de pers Her Ma
jesty's Hacking Service genoemd) doet net zo hard mee, zij
pikt de gegevens op van de grote internetkabels, op de plek
ken waar die kabels, aan de rand van de oceanen, aan land
komen. Ie gegevens via encryptie verzenden, helpt niet,
want ook daar weten de dataspionnen raad mee. Dinsdag
bleek nog dat de Britten nep-Linkedin accounts aanmaak
ten om zo te "linken' met medewerkers van Belgacom en
via malware het systeem van die Belgische telefoonprovi-
der binnen te komen.
Daarna werkte Greenwald, aan de hand van de documen
ten van Snowden, land voor land af Telkens koos hij een
krant of tijdschrift uit om mee samen te werken. Der Spie
gel kwam in Duitsland met de verhalen over het afgeluis
terde mobieltje van Angela Merkel, El Mundo in Spanje
met een artikel over zestig miljoen door de NSA getapte
telefoontjes.
Vermoed wordt dat Snowden in Nederland met NRC Han
delsblad in zee is gegaan. Dit weekend twitterde hij nog
aan een Nederlanden 'Your country is coming very soon'.
Tot nu toe hebben we vooral brokjes over Nederland toege
worpen gekregen. Zo weten we dat de NSA in het bezit
was van l ,8 miljoen Nederlandse belgegevens. En we we
ten dat Nederland bij de 'Nine Eyes' hoort, landen die
nauw samenwerken met de Britten en de Amerikanen op
inlichtingen- en afluistergcbied. En dat de Britse GCHQ.de
Nederlandse AlVD heeft geadviseerd hoe ze haar afluister
praktijken het beste juridisch kon indekken.
Ook weten we dat de CTTVD, de commissie die toezicht
moet houden op de AIVD en MIVD (de militaire inlichtin
gendienst), stelt dat die Nederlandse diensten zelf ook niet
precies weten hoe ze aan hun informatie komen. „Of infor
matie verkregen is via human intelligence of via een tele
foontap - ook Nederlandse diensten zullen het niet zeg
gen", reageerde CTIVD-voorzitter Bert van Delden on
langs.
inlich gennetwerk 5-Eyes
En dan is er nog de twilight zone van Big Data. Een
ex-NSA-medewerker zei het in juni zo: „Wat nu
bezig is, is veel groter en veel systematischer dan
alles wat iedereen ooit had vermoed." Dat gecombi
neerd met het feit dat de NSA in de Amerikaanse woes
tijn een nieuw datacentrum met een capacaiteit van
yottabyte (een getal zo groot als een met 24 nullen)
aan het bouwen is, rechtvaardigt de vraag: wat zou er
nog meer zijn wat we ons eigenlijk niet kunnen voor
stellen?
Tapt de NSA af op het moment dat een reiziger zijn iris
sen laat scannen bij een toegangspoortje op Schiphol?
Volgt de AIVD on$ op elk moment als we met onze
OV-chipkaart inloggen op een station? En die nieuwe
iPhone 5s met vingerafdrukbeveiliging? Hoe groot is de
kans dat die digitale afdruk, wel of niet via Apple; in
het archief van de NSA belandt?
De CTIVD onderzoekt momenteel de rol van de Neder
landse geheime diensten in de PRISM-zaak, dat rap
port moet eind dit jaar klaar zijn. Maar ook dat rapport
zal niet het hele verhaal vertellen, SP-Kamerlid Ronald
van Raak wil daarom Edward Snowden voor een paar
dagen vanuit Moskou naar Nederland laten vliegen om
hem zelf te kunnen vragen wat er allemaal nog meer
in zijn documenten staat. Maar ook Edward Snowden,
door de NSA via een ander bedrijf ingehuurd als één
van vele systeembeheerders, had maar een beperkt
zicht op wat de NSA echt allemaal doet. Misschien zei
een foto eerder deze week in New York Times wel al
les: als de Amerikaanse president Obama in het buiten
land is, wordt er in zijn hotelkamer een beveiligde tent
opgezet. Vertrouwelijke gesprekken vinden alleen daar
binnen plaats, afgeschermd van eventuele spionageca-
mera's en afluisterapparatuur. Zoals de waard is, ver
trouwt hij zijn gasten.
DONDERDAG 14 NOVEMBER 2013
-
De hiërarchie in de internationale samenwerking tussen inlichtingendiensten
De Engelstalige landen vormen de inner-tircle, ook wel de 5-Eyes genoemd.
Zij delen de meeste informatie, fondsen én personeel.
Nederland behoort volgens de Snowden-documenten tot de volgende cirkel:
de 9-Eyes. De hiërachie zou zo zijn gegroeid in de Tweede Wereldoorlog, dat
verklaart ook de lage positie van de Duitsers.
SdEyes (kerngroep)
9-Eye
14-Eyes
BELGIE
NEDERLAND
FRANKRIJK
ZWEDEN
DUITSLAND
GROOT-
BRITTANNIE
CANADA
NIEUW-
AUSTRALIË ZEELAND
DENEMARKEN
ITALIË
SPANJE
1\
infographic ANP bron guardian, ntb
