GEZOND 3
www.sport-supplementen.nl
MAGK5K»
e bron
itamine
Na een nacht goed slapen, voelen we ons doorgaans weer fit.
Maar wat gebeurt er tijdens het slapen precies? Onze hersenen
spoelen dan extra goed schoon, ontdekte een Amerikaanse
hersenonderzoekster.
Koning, keizer, admiraal, sla
pen doen ze allemaal. Ster
ker nog: er is geen zoogdier
op de wereld te vinden dat
niet af en toe slaapt. Al is het
maar met één hersenhelft te
gelijk. Dat regelmatig slapen
voor ieder mens belangrijk is, zien we ook
aan wat gebeurt als we langdurig niet sla
pen. We kunnen ons niet meer concentre
ren, krijgen moeite met het correct uitvoe
ren van taken, raken snel geïrriteerd en als
het wakker blijven maar lang genoeg
duurt, gaan we zelfs hallucineren.
Regelmatig slapen is dus bepaald geen over
bodige luxe, dat is wel duidelijk. Maar wat
gebeurt er dan als we slapen en hoe draagt
dat bij aan onze gezondheid? Of misschien
beter gezegd: wat gebeurt er niét als we on
voldoende slapen en waarom is dat slecht
voor onze gezondheid?
De Amerikaanse hersenonderzoekster Mai-
ken Nedergaard lichtte in het wetenschap
pelijk tijdschrift Science enkele weken gele
den een tipje van de sluier op. Slaap draagt
bij aan het schoonhouden van de herse
nen, concludeert ze in haar onderzoek bij
muizen. Tijdens het slapen spoelen im
mers veel meer afvalstoffen uit de herse
nen weg dan tijdens het wakker zijn.
Om te begrijpen hoe dat werkt, is het van
belang ons te verdiepen in de manier waar
op de cellen in ons lichaam hun afvalstof
fen kwijtraken. De belangrijkste ophaal
dienst voor afVal in ons lichaam is het lym-
fesysteem. Dat bestaat uit een fijn vertakt
systeem van vaten die de vloeistof verzame
len die rondom alle lichaamscellen
stroomt. Die vloeistof is onder invloed van
de bloeddruk uit de bloedvaten geperst. De
lichaamscellen geven hun afval af aan de
langs sijpelende vloeistof. Via de lymfeva-
ten belandt de vloeistof weer in de bloeds
omloop, die de afvalstoffen naar lever en
nieren brengt.
Anders dan alle anderen organen en weef
sels zijn de hersenen niet aangesloten op
het lymfesysteem. Pas sinds kort is bekend
hoe de - altijd zeer actieve - hersencellen
hun afvalstoffen kwijtraken. Ook de herse
nen worden doorgespoeld. Hersenvocht
stroomt mee langs de kleinè, aanvoerende
bloedvaatjes in de hersenen. Via kleine ope
ningen komt het hersenvocht terecht in de
ruimte tussen de hersencellen. Hier
stroomt de vloeistof in de richting van klei
ne afvoerende bloedvaatjes, onderweg de
afvalstoffen verzamelend die de hersencel
len 'buiten de deur' zetten. Via een poreu
ze ruimte rondom de afvoerende bloed
vaatjes stroomt de vloeistof vervolgens uit
in een lymfevat in de hals.
In haar onderzoek laat Nedergaard nu zien
dat bij slapende muizen tot 6o procent
meer vloeistof door de hersenen stroomt
dan bij wakkere muizen. Dat is mogelijk
doordat de hersencellen tijdens de slaap
een beetje krimpen. Hierdoor ontstaat
meer ruimte tussen de cellen, waardoor er
meer vloeistof tussen de hersencellen kan
Ik verwacht dat
deze publicatie
veel nieuw
onderzoek
zal stimuleren
stromen. Om te kijken of die toegenomen
vloeistofstroom inderdaad ook meer afval
stoffen meeneemt uit de hersenen, bracht
Nedergaard bij de muizen wat radioactief
gemerkt bèta-amyloïd in de hersenen aan.
Zoals verwacht spoelde dat bij de slapende
muizen sneller uit de hersenen dan bij de
wakkere muizen.
Dat Nedergaard daarbij koos voor het eiwit
bèta-amyloïd is niet zo maar. Het ophopen
van dit eiwit in de hersenen wordt bij men
sen al jaren in verband gebracht met de
ziekte van Alzheimer, al is tot op heden
niet duidelijk of dit de oorzaak of een ge
volg van de ziekte is.
Eus van Someren is zeer enthousiast over
het onderzoek van Nedergaard. Hij is slaap-
onderzoeker aan het Nederlands Hersenin-
stituut en tevens verbonden aan het VU
medisch centrum. „Het onderzoek is om te
beginnen zeer degelijk opgezet en uitge
voerd. Ik zie geen reden om te twijfelen
aan de uitkomsten. En ofschoon het onder
zoek is uitgevoerd bij muizen, verwacht ik
dat dit extra schoonspoelen van de herse
nen tijdens de slaap bij alle zoogdieren, in
clusief de mens, plaatsvindt. Nedergaard le
vert met deze studie een nieuwe en verfris
sende kijk op de rol van slaap bij het in con
ditie houden van de hersenen.
„Het klinkt heel logisch dat hersenen tij
dens de slaap de mogelijkheid krijgen
extra onderhoud te plegen. Iets vergelijk
baars hebben wij enige tijd geleden geop
perd voor de huid. Tijdens het slapen
neemt de temperatuur van de huid iets
toe, doordat de doorbloeding van de huid
met een factor 10.000 toeneemt. Alsof je de
radiator van de centrale verwarming open
draait. Vaak is gezegd dat dit is om extra
warmte uit het lichaam af te voeren. Dat
lijkt echter onwaarschijnlijk: zowel mens
als dier zoeken het liefst een warm plekje
uit om te slapen.
„Wij vinden het meer voor de hand liggen
dat de extra doorbloeding tijdens de slaap
bijdraagt aan het onderhoud en herstel van
de huid. Net als Nedergaard slaap nu kop
pelt aan extra onderhoud van de hersenen.
Haar bevindingen kunnen mogelijk ook
verklaren waarom niet iedereen evenveel
slaap nodig heeft om in een goede conditie
te blijven. Misschien is het zo dat het
schoonspoelen van de hersenen tijdens de
slaap niet bij iedereen even snel gebeurt.
Mensen bij wie het schoonspoelen traag
verloopt, zouden dan veel slaap nodig heb
ben, terwijl mensen bij wie het schoon
spoelen snel verloopt, met minder toekun
nen."
Of de bevindingen van Nedergaard ook be
langrijk zijn voor het onderzoek naar de
ziekte van Alzheimer is nog moeilijk in te
schatten, vindt Van Someren. „Het is te
kort door de bocht om nu te zeggen dat
langdurig slecht slapen leidt tot de ziekte
van Alzheimer. Of dat de ziekte van Alzhei
mer veroorzaakt wordt door slecht slapen.
Er zijn wel onderzoeken die aantonen dat
bij mensen die slecht slapen de ziekte van
Alzheimer sneller verloopt. Maar wat daar
bij oorzaak en gevolg is, weten we niet.
„Anderzijds hebben we zelf enige jaren ge
leden aangetoond dat mensen met gevor
derde dementie die overdag blootstaan aan
meer licht, beter slapen en dat ook hun
geestelijke achteruitgang wat trager ver
loopt. Je zou dat kunnen verklaren aan de
hand van de bevindingen van Nedergaard.
Beter slapen, een betere schoonmaak van
de hersenen en daardoor minder snelle ach
teruitgang. Ik verwacht in ieder geval dat
de publicatie van Nedergaard veel nieuw
onderzoek zal stimuleren naar het onder
houd van de hersenen in relatie tot allerlei
afwijkingen en aandoeningen."
DINSDAG 12 NOVEMBER 2013
Visio: Wintertijd extra lastig
voor blinden en slechtzienden
Alledaagse handelingen als aardappe
len schillen, een OV-chipkaart gebrui
ken, geld pinnen en obstakels vermij
den zijn in deze tijd van het jaar extra
lastig voor mensen die minder goed
kunnen zien. Het schemert langer en
we moeten meer bij kunstlicht doen.
Koninklijke Visio, het expertisecen
trum voor blinden en slechtzienden,
stuurt Zeeuwse huisartsen en opti
ciens dezer dagen een Wintertijdin
formatiepakket om hen daarop te at
tenderen. Mensen die nachtblind zijn
kunnen bij Viso een programma vol
gen om uit te zoeken welk hulpmid
del voor hen geschikt is. Denk aan
een nachtzichtbril, die in plaats van
glazen voor elk oog een klein beeld
scherm heeft en in het volledige duis
ter met behulp van infraroodbronnen
zelfs nog een goed beeld kan geven.
Het mobiele infopunt van expertise
centrum Visio staat op 14 november
in de bibliotheek van Zierikzee
(13.30 tot 16 uur) en op 18 novem
ber in woonzorgcentrum Duinoord in
Burgh-Haamstede (10-12 uur).
Bloedglucosemeter en
bloedglucose controleren
Ter gelegenheid van.Werelddiabetes-
dag (14 november) kunnen mensen
bij Mediq Apotheken hun bloedgluco
se laten testen om te zien of zij een
verhoogd risico op suikerziekte heb
ben. Kijk voor de testdagen en adres
sen op www.mediq-apotheek.nl. De
laatste twee weken van november
zijn er metercontroledagen; mensen
met een bloedglucosemeter kunnen
die dan gratis laten controleren en
schoonmaken.
Informatieavond over lipoedeem
In de Vlissingse speeltuin Lammeren-
burg (Zuidbeekseweg 18) wordt
woensdag 20 november informatie
gegeven over lipoedeem. Brede heu
pen, een smalle taille, pijnlijke benen
en snel blauwe plekken zijn kenmer
kend voor de aandoening lipoedeem.
Deze vetverdelingsstoornis, die al
leen bij vrouwen voortkomt, wordt
vaak niet herkend. Patiënten krijgen
vaak te horen dat zij te dik zijn en
moeten afvallen. Vaak ontwikkelt lip
oedeem zich tijdens of juist na de pu
berteit, een zwangerschap of de me
nopauze. Van 19.30 tot 22.00 uur
spreken een dermatologe, diëtiste,
bandagiste en oedeemtherapeuten
over de aandoening. Aanmelden kan
via info@lymfoedeem.nl onder ver
melding van naam, adres en aantal
personen. Zie ook www.lymfoe-
deem.nl
Multiple
*hoy Proteïne
rr r '^r^m
poMiieve riopngc out row 6»j topsporten
mmanuliwrnvOpde/e ""ant* kannen wioiv
ronder
antidoping.nl/nzvt
wasmachine aan
SLAAPBEHOEFTE
door Marten Dooper
illustratie Mark Reijntjens
Eus van Someren
Volwassenen hebben gemiddeld
acht uur slaap per dag nodig, klei
ne kinderen en tieners hebben
tien uur nodig en 65-plussers
zes uur. De slaapbehoefte ver
schilt sterk van persoon tot per
soon.
Vóór de uitvinding van het elek
trisch licht sliepen mensen gemid
deld 10 uur per dag.
Het officiële record wakker blij
ven staat op naam van Randy
Gardner. In 1965 bleef hij 264 uur
wakker, maar kreeg hallucinaties,
zag onduidelijk, sprak alsof hij
dronken was en werd paranoïde.
Het Nederlands Slaapregister
(www.slaapregister.nl) verzamelt
anoniem gegevens en ervaringen
van zowel goede als slechte sla
pers om meer inzicht te krijgen in
oorzaken en mogelijke oplossin
gen voor slaapproblemen.
reageren?
ÏV gezondheid@depersdienst.nl
