I
s
I
I
I
I
I
IN BALANS 11
Infographic
d:
Mond
Tussen start-.en eindpunt van onze spijsvertering
gebeurt onnoemelijk veel. Pure chemie is het. Mensen
met een gezonde spijsvertering eten en drinken elke
dag weer gedachteloos een ratjetoe aan voedingsmid
delen. Even malen met de kiezen, slikken en de rest
gaat vanzelf. Is er daarentegen iets mis, dan kan dat een
hoop gezondheidsproblemen opleveren. In Balans nam
een duik in het spijsverteringskanaal. Lengte van dat
traject: 9 meter.
Slokdarm
Alvleesklier
De dikke darm
Maag
Anus
Dunne darm
ZATERDAG 9 NOVEMBER 2013
Over spijzen en vertering
"V
Tanden en kiezen vermalen voedsel tot kleine
brokken. Drie paar speekselklieren produceren
dagelijks ongeveer 1,5 liter speeksel. Dit bevat onder
meer het enzym amylase, dat zetmeel in kleinere
stukken knipt. Neem je bijvoorbeeld een hap vla, dan
wordt die in je mond waterig door de amylase. Steek
je de lepel terug in het schaaltje vla, dan wordt ook
die vla dunner.
Speekselstenen ontstaan in (de afvoergang van) een
speekselklier en kunnen verstopping veroorzaken;
de speekselstroom naar de mondholte stopt.
Gevolg: pijn en zwelling. Behandeling: zuurtjes eten
die de speekselklier aanzetten tot extra hard werken
waarna de steen eruit spoelt, of opereren.
De lever weegt 1.5 kilo. Hij produceert gal voor de vetverte-
ring, die via de galwegen naar de dunne darm gaat. De
galblaas dient als galreservoir. Ook neemt de lever voeding:,
stoffen op uit het bloed en zet ze om, bewaart ze en/of
stuurt ze weer de bloedbaan in. Daarnaast werkt de lever
ontgiftend (medicijnen, alcohol). Na een operatie resterend
leverweefsel kan uitgroeien tot een volwaardige lever.
Leverziekten geven vaak pas laat klachten: de lever werkt
ook nog goed als hij al grotendeels is aangetast. Bij ziekten
van de lever en de galblaas treedt vaak geelzucht op, onder
meer bij een galwegblokkade door galstenen. Die bestaan
grotendeels uit cholesterol en kunnen zo groot zijn als een
golfbal. De jongste patiënt tot nu toe was vijf jaar oud toen
haar galblaas vol stenen werd verwijderd.
De slokdarm is circa 30 cm lang. Spieren in de wand kneden het voedsel. Slijm
dient als glijmiddel. De kneedbewegingen gaan richting maag. Bij slikken glipt
steeds wat lucht mee naar binnen. Af en toe boeren voorkomt dat de maag te
veel uitzet. Sommige mensen hebben last van aerofagie (luchthappen).
Zij zuigen te veel lucht in, die niet naar de maag gaat maar
door de slokdarm zelf wordt uitgestoten. Gevolg:
soms wel 20 keer boeren per minuut.
Bij braken kneedt de slokdarm de
verkeerde kant op. Braken is een
reflex die aangestuurd wordt door
het braakcentrum, in de hersenen.
Meestal is er eerst sprake van
misselijkheid. Mensen meteen
hersentumor kunnen plotseling
enorm braken zonder misselijk
heid vooraf. In braaksel zit
soms bloed; bruin als het om
oud, doorgeslikt bloed gaat en
helder bij een acute bloeding.
Mensen met een darmafslui
ting braken soms ontlasting op.
De alvleesklier of pancreas maakt dagelijks 1,2
liter pancreassap aan dat via een afvoerbuis naar
de darmen gaat. Dankzij enzymen in het
pancreassap kan het lichaam voedingsstoffen
opnemen. Ook produceert de alvleesklier de
hormonen insuline en glucagon: insuline verlaagt
de bloedsuikerspiegel, glucagon laat deze juist
stijgen. De alvleesklier kan ontstoken raken. Ook
kan er kanker in ontstaan.
1,5 meter lang - absorbeert water uit de
voedselbrij en laat de niet bruikbare
voedselresten steeds verder indikken.
Uiteindelijk ontstaat ontlasting, die tijdelijk
wordt opgeslagen in de endeldarm.
t
Pau a Koster
Een lege maag is plat. Een volle maag kan 3 liter
voedselbrij herbergen. Bovenin wordt maagsap
toegevoegd. Mengen, kneden en malen gebeurt
vooral onderin. De maag bereidt het voedsel voor
op het verteringsproces in de darmen. De
maagwand vernieuwt zich elke 4 dagen.
Maagtransplantaties zijn (nog) niet mogelijk.
Het zoutzuur in maagsap doodt de meeste
bacteriën en andere ziekmakers, en lost scherpe
deeltjes zoals botsplinters op. Een ingeslikte
batterij moet echter vlug worden verwijderd;
door de inwerking van maag- en darmsappen
kan hij openbarsten.
De anus bestaat uit ringvormige
spieren. Deze kunnen willekeurig
worden geopend en gesloten,
waardoor de ontlasting het
lichaam kan verlaten of kan
worden opgehouden.
De dunne darm - 6 meter lang - speelt de hoofdrol in het
spijsverteringsproces. Vanuit de maag komt de voedselbrij in
de dunne darm. Belangrijke voedingsstoffen gaan via de
dunnedarrnwand de bloedbaan en vervolgens verder het
lichaam in. Dankzij plooien is het totaaloppervlak van de
dunne darm ?o groot als een tennisveld. Dit optimaliseert de
opname van voedingsstoffen.
Specifieke sensoren polsen continu de inhoud van de
darm en kunnen zonodig een immuunreactie op gang
brengen. Daarnaast "voelen" cellen met voelarmen wat er
zoal voorbij komt: voedsel en vocht, maar ook potentiële
ziekteverwekkers. Ais ze bacteriën detecteren, gever ze
een signaal af aan bet immuunsysteem, dat voor elke
individuele ziekteverwekker een specifieke antistof
aanmaakt. Transplantatie is nodig als de darm door
ziekte ernstig is verkort: soms blijft van 6 meter minder
dan 50 centimeter over.
