Beperking medisch
beroepsgeheim
voor tbs onnodig
Er mogen uitzonderingen zijn op het
medisch beroepsgeheim. Het kunnen
opleggen van tbs hoort daar niet bij.
SPECTRUM 19
dingen tussen de bevolkingsgroepen
op scherp zijn komen staan door on
begrip en door gebrek aan kennis'.
Voortbordurend op deze gedachte
gang van Terlouw, zie ik een ver
nieuwd museumpark Orientalis, wel
licht onder een andere naam. Niet al
leen de drie wereldgodsdiensten ko
men aan bod, maar ook andere levens
beschouwelijke richtingen zoals het
boeddhisme en het hindoeïsme. En
waarom ook niet een deel van dit
prachtige park reserveren voor huma
nisme, atheïsme of zelfs het 'ietsis
me'? Veel is mogelijk vanuit een
breed opgevat concept van levensbe
schouwingen. Het zou tegemoet kun
nen komen aan de alom geconstateer
de 'levensbeschouwelijke leegte' in
ons land. Voor scholen zou het eens
iets anders zijn dan weer naar O ver-
loon of de Efteling. Leerlingen zijn -
zo weet ik uit eigen ervaring - zeker
warm te maken voor levensbeschou
welijke zaken en zingevingvraagstuk
ken als die breed en open aan bod ko
men. Gesprekken over hoofddoekjes,
euthanasie, abortus of over de radica
le islam, boeddhistische levenswijshe
den en dergelijke prikkelen jongeren,
soms tot in de pauze toe. Steeds meer
leerlingen kiezen filosofie in hun pak
ket. 'Levensbeschouwelijke leegte' ont
staat juist als je ze niets aanbiedt om
mee te stoeien. Daar ligt een toe
komst voor Orientalis of in business
plantaal: daar is een gat in de markt.
Sommigen betwijfelen of dit park,
met haar oubollige imago vanuit de
katholieke hoek, wel kan uitgroeien
tot een modern en nationaal levensbe
schouwelijke park. Dat zoiets wel de
gelijk mogelijk is, maakt de geschiede
nis van het Openluchtmuseum Arn
hem duidelijk. In 1987 bijna gesloten
vanwege het lage aantal bezoekers en
haar eveneens wat belegen imago, is
het nu met ruim een half miljoen be
zoekers per jaar het meest bezochte
museum van Nederland buiten Am
sterdam. Zo kan het dus ook gaan.
Maar een modern levensbeschouwe
lijk themapark Orientalis komt er niet
zomaar, hoewel de infrastructuur en
het enthousiasme aanwezig zijn. Daar
zijn geld en ook logistieke ondersteu
ning voor nodig. Daar is ook visie en
lef voor nodig zoals indertijd bij het
Openluchtmuseum in Arnhem.
Wat zou het mooi zijn als de heren en
dames politici en ook de particuliere
geldschieters inzien dat niet een zo
veelste oorlogsmuseum, maar een mo
dern levensbeschouwelijk themapark
hun aandacht verdient. Het zal wel
niet direct 200.000 bezoekers opleve
ren, maar op den duur zou hier iets
moois kunnen ontstaan. Geen 'boule
vard van vrijheid' maar een 'boule
vard van levensbeschouwingen'.
Van oudsher bestaat in
Nederland de mogelijk
heid om verdachten van
ernstige misdrijven niet
alleen te straffen, maar
ook de maatregel van terbeschikking
stelling (tbs) op te leggen. Het kan
gaan om tbs in plaats van een straf,
maar ook om een combinatie straf en
tbs. Tbs is aan de orde als de verdach
te ten tijde vaahet plegen van het
strafbare feit geheel of gedeeltelijk on
toerekeningsvatbaar was en daarvoor
behandeld dient te worden.
Tbs is zowel een maatregel ter beveili
ging van de samenleving, als een mo
gelijkheid om betrokkene zo te behan
delen dat de kans op herhaling van
het plegen van een strafbaar feit af
neemt. Het aantal gevallen waarin de
rechter tbs oplegde, daalde in de perio
de 2007-2011 van 185 naar 100. De
twee belangrijkste verklaringen voor
deze daling zijn de afname van het
aantal ernstige geweldsdelicten in Ne
derland en de weigering van sommi
ge verdachten om mee te werken aan
het gedragskundige onderzoek dat no
dig is om een tbs-advies te kunnen op
stellen.
Die mogelijkheid tot weigering vindt
staatssecretaris Teeven een probleem.
Door te weigeren aan het voor een
tbs-advies benodigde onderzoek mee
te werken, kunnen verdachten voorko
men dat hun tbs wordt opgelegd. Het
risico dat zij in plaats daarvan een lan
gere gevangenisstraf krijgen, nemen
zij voor lief; dan staat de einddatum
van hun vrijheidsbeneming tenmin
ste vast, terwijl tbs geen tevoren be
paalde einddatum heeft.
De staatssecretaris wil hieraan een
einde maken door wettelijk te regelen
dat in het geval van een weigerende
verdachte, gebruik kan worden ge
maakt van reeds bestaande medische
dossiers. Die zijn bijvoorbeeld in het
bezit van huisartsen of instellingen
voor geestelijke gezondheidszorg. Een
wetsvoorstel hierover is al door de
Tweede Kamer aangenomen en wordt
nu behandeld in de Eerste Kamer.
Het wetsvoorstel houdt in dat in de si
tuatie van een weigerachtige verdach
te, een multidisciplinaire commissie
onderzoekt of er eerdere medische
dossiers zijn die iets kunnen zeggen
over de psychische situatie van betrok
kene en of deze dossiers bruikbaar
zijn voor een tbs-advies. De hulpverle
ners die deze dossiers in beheer heb
ben, zijn verplicht die aan de commis
sie te verstrekken. Oordeelt de com
missie dat de dossiers bruikbare gege
vens bevatten, dan kan de officier van
justitie de rechter om toestemming
vragen deze gegevens te verstrekken
aan enkele gedragsdeskundigen (psy
choloog, psychiater). Zij kunnen dan
met die gegevens een tbs-advies voor
de rechter opstellen.
Het wetsvoorstel voorziet dus in een
plicht voor eerdere behandelaars van
de betrokken verdachte hun dossiers
ter beschikking te stellen in het kader
van een tbs-procedure. Dit is een aan
zienlijke beperking van het medisch
beroepsgeheim, en verklaart waarom
het wetsvoorstel op veel kritiek is ge
stuit. Ook de Eerste Kamer gaf on
langs te kennen sterk te aarzelen.
Het belangrijkste motief voor het me-^
disch beroepsgeheim is de toeganke
lijkheid van de gezondheidszorg. Ie
dereen met een medisch probleem
moet zich vrij voelen de hulp van een
zorgverlener te zoeken, zonder bang
te hoeven zijn dat die zorgverlener de
gegevens van de patiënt verstrekt aan
instanties met andere belangen (zoals
politie en justitie, verzekeraars en
werkgevers). Dat is een eeuwenoude
regel in de geneeskunde.
Er zijn in de wetgeving situaties te
vinden waarin een uitzondering op
het beroepsgeheim wordt gemaakt.
Een bekende uitzondering is de wette
lijke plicht van een arts om patiënten
met bepaalde besmettelijke ziekten te
melden bij de GGD. De gedachte van
de wetgever daarachter was dat in die
situatie het privacybelang van één in
dividu moet wijken voor het belang
van een veel grotere groep mensen
om niet besmet te raken. Dit is het uit
gangspunt van 'proportionaliteit': er
moet een redelijke verhouding tussen
middel en doel bestaan.
Daarnaast zal steeds de vraag moeten
worden gesteld of er minder ingrijpen
de manieren bestaan dan beperking
van het beroepsgeheim om het gestel
de doel te bereiken.
Per jaar weigeren ongeveer dertig ver
dachten van ernstige misdrijven een
tbs-onderzoek. Dat probleem lijkt me
niet van voldoende omvang om een
wettelijke regeling te introduceren
die het beroepsgeheim zozeer be
perkt, dat de toegankelijkheid van de
zorg voor veel meer mensen in het ge
drang kan komen.
Daar komt bij dat het opleggen van
tbs aan een verdachte die medewer
king aan een onderzoek weigert, las
tig is, maar niet onmogelijk. Alles af-
wegend is de tbs-wet van staatssecre
taris Teeven onnodig.
ZATERDAG 9 NOVEMBER 2013
te veel
door Johan Legemaate
Johan Lege
maate is hoogle
raar gezond
heidsrecht aan
de Universiteit
van Amsterdam
(AMC). Hij is
ook lid van Ge
zondheidsraad,
het Centraal
Tuchtcollege
voor de Gezond
heidszorg en de
Raad van Toe- -
zicht van het
Jeroen Bosch
Ziekenhuis in
Den Bosch.
v reageren?
nieuwsredactie@depersdienst.nl
