Hoera
een kakkerlak
SPECTRUM 13
standplaats Australië
Robert Portier
van de oudste steden ter wereld. Het
gaat om cultureel erfgoed."
De o'ntwikkelingen doen hem pijn.
.Het silhouet van Istanbul verandert
onherroepelijk. Hij gruwt van de 'Ot
tomaanse kitsch' die overal opduikt.
„Het unieke van de Ottomaanse archi
tecten was de menselijke schaal in
hun ontwerpen, die verloren ze nooit
uit het oog." Die maat is nu ver te zoe
ken. „Neem de nieuwe moskee in
Camlica. Waarom geen ontwerp van
deze tijd? Het is belachelijk te concur
reren met de oude sultans en hun
bouwmeesters. Het is tegenwoordig
geen kunst een nog grotere koepel te
bouwen." Hij schudt zijn hoofd. „We
maken onszelf belachelijk."
Daar komt bij dat bij de meeste projec
ten inspraak ver te zoeken is, zegt de
architect. „Alles wordt achter geslo
ten deuren geregeld. De orde van ar
chitecten, stedenplanners, natuurbe-
wegingen: ze staan volledig buiten
spel."
Niet vreemd dat bij de demonstraties
van de afgelopen maanden veel archi
tecten de straat op gingen. Ook de Or
de van Turkse Ingenieurs en Architec
ten (TMMOB, met 400.000 leden)
schaarde zich achter het protest. Niet
zonder gevolgen. Een aantal leden
werd opgepakt. In de nacht van 9 op
10 juli nam het Turkse parlement een
wet aan die de bevoegdheden van de
architectenorde beperkt. De wet
maakt het advies van de TMMOB bij
bouwprojecten overbodig. „Een
wraakactie", oordeelde voorzitter
Mehmet Soganci daags na het besluit.
„Maar ongeacht deze wetgeving zijn
we niet bang te roepen dat de keizer
naakt is."
Met de nieuwe projecten maakt Erdo-
gan evenmin vrienden bij de milieu
beweging. Alleen al voor de bouw
van het derde vliegveld en de derde
brug moeten zes miljoen bomen wor
den gekapt, zegt de 28-jarige milieuac
tivist Selcuk Oczan. „Het is de de
doodsteek voor de stad. Het hele eco
logische systeem wordt vernietigd."
Istanbul, dat nu al zo'n 15 miljoen in
woners telt, zal volgens Ozcan nog
harder groeien. „Het gaat alleen maar
om geld. Met de ontwikkeling van de
gebieden rondom de brug, het vlieg
veld en de snelweg worden miljarden
verdiend." Glimlachend: „Onze pre
mier zegt dat hij van groen houdt.
Maar hij bedoelt volgens mij het
groen van de dollar, niet van de na
tuur."
Architecten, stedebouwkundigen en
milieuactivisten staan niet alleen in
hun kritiek. Steeds meer Turken ma
ken zich grote zorgen over de bouw
drift van de regering. Ozcan: „Het
Gezi-protest heeft heel veel mensen
wakker geschud. We zijn niet meer
bang en laten ons horen."
Of Erdogan uiteindelijk zal luisteren?
Hij gaat de laatste tijd vaak tekeer te
gen milieuactivisten die zijn plannen
keer op keer de grond in boren. „Ga
dan in een bos wonen", riep hij on
langs geërgerd tijdens een toespraak.
Selcuk: „Erdogan wordt alleen maar
radicaler. Het is een onemanshow. Hij
gedraagt zich als Ottomaanse sultan
en is nog steeds bezig met de verove
ring van Istanbul." Erdogan wil de ge
schiedenisboeken in, klinkt het weer.
„Hij schrijft inderdaad geschiedenis.
Niet als de grote bouwer, maar als de
grote vernietiger. Ik hoop dat hij
wordt afgestraft bij de verkiezingen,
dan moet hij wel luisteren."
Op de berg in Camlica klinkt een an
der geluid. Daar verwacht de besnor
de ingenieur Külünk dat de megapro
jecten Erdogan juist stemmen zullen
opleveren. „Mensen zien het land en
Istanbul veranderen en daar zijn ze
blij mee. Al die grote projecten zijn
tóch voor het volk."
Mijn vriendin en ik hebben net
boodschappen gedaan en lopen
in de schemering naar huis, als
we op het voetpad een donker
vlekje zien liggen. Verheugd
kijken we elkaar aan. Het zal toch niet? Ons vermoe
den blijkt wel degelijk waar. Op de stoep kruipt een
dikke kakkerlak. Eindelijk!
Insecten zie je alleen in de zomer. Tijdens de korte
periode die in Sydney voor winter doorgaat, ver
schuilen ze zich in kieren en gaten van de huizen.
Het is daar een stuk warmer dan in de buitenlucht,
dus ze komen echt niet tevoorschijn na één enkele^
mooie dag. De komst van de kakkerlakken geldt
voor ons dan ook als het begin van de lente.
We laten de ramen de hele nacht weer open staan,
halen alle korte broeken uit de verhuisdozen op de
bovenste plank van de kast en zeggen onze sjaals,
truien en winterjassen gedag.
Jazeker, ook in Australië is het af en
toe koud. Toegegeven, ik ben natuur
lijk wel een beetje verwend. Tegen
woordig kijken we elkaar bezorgd
aan als het kwik onder de 17 graden
duikt en halen we 's avonds ons wirt^-
terdekbed tevoorschijn. Maar in de
winter kan het zomaar afkoelen tot
10 graden. Er zijn zelfs nachten dat
het nog kouder wordt.
Jammer genoeg zijn Nederlanders
niet de enigen die denken dat het
Down Under eindeloos zomer is. Ook de Australi
sche bouwvakkers denken waarschijnlijk dat het
nooit koud wordt in hun land. Waarom zouden ze
er anders voor hebben gezorgd dat geen van mijn
deuren netjes sluit? Onder de deur naar de verandfcf
zit zelfs een kier van bijna een centimeter. Ook met
de ventilatiegaten die ze in de muren van alle ruim
tes hebben gemaakt, is wat vreemds aan de hand.
De prachtige, antiek aandoende, smeedijzeren roos
ters missen een schuif om de gaten af te sluiten.
Daardoor waait het in ons huis lekker door.
In de zomer is het natuurlijk heerlijk koel, maar in
de winter zitten we in dikke jassen op de bank tv te
kijken. Want van ventilatie hebben ze hier dan
missschien wél verstand, van verwarming niet. Het
is tenslotte nooit koud in Australië. Verwarming m
ontbreekt dan ook in ons huis. We gebruiken een
armetierig elektrisch kacheltje, de elektriciteitsreke-
ning loopt in de wintermaanden schrikbarend op.
Geen wonder dus dat we dolblij zijn als de kakker
lakken opeens tevoorschijn komen, vertrouwend
op een instinct dat wij wel nooit zullen begrijpen.
Maar: één kakkerlak die ons komt melden dat het
warme weer eraan komt, is prachtig, het is mindej:
als ze opeens uit alle kieren gekropen komen. We
vinden ze in de slaapkamer, achter de tv of ze vlie
gen zomaar door de kamer. Niet elke dag, maar
toch. Ze moeten hun plek natuurlijk wel kennen,
die kakkerlakken. Maar het is ook zoiets om de bren
ger van de lente om te leggen. Daarom hebben we
een plastic bakje van de afhaalchinees omgedoopt
tot kakkerlakbakje. Elke keer als we er eentje ont
dekken, volgt een wilde jacht om het beestje in het
bakje te krijgen, waarna we het insect weer loslaten
in de tuin. Je weet tenslotte maar nooit wie volgend
jaar de lente aankondigt.
2 ZATERDAG 2 NOVEMBER 2013
reageren?
v spectrum@depersdienst.nl
Kleine foto onder.
Politieblokkade bij
de Gezi-protesten.
Erdogan steekt bij
de opening van de
Marmaraytunnel
zijn duim op.
Grote foto: Skyline
van Istanbul.
foto's ANP/EPA
Foto links: Premier
