Goed nieuws uit Curagao
BOEKEN 17
Heimwee
Rmm:
Wat zou de Nederlandse literatuur
klein zijn als die alleen geschreven
mocht worden tussen Delfzijl en
Koksijde.
De auteurs uit Indië verrijkten onze
literatuur aanzienlijk, maar ook Suri
name en de Antillen zijn goed voor
een aantal belangwekkende schrij
vers. Denk aan Frank Martinus
Arion, geboren en getogen op Cura
sao. Hij is vooral bekend vanwege
de roman 'Dubbelspel'. Deze ver
scheen precies veertig jaar geleden
en was in 2006 het veelbesproken
middelpunt van de campagne 'Ne
derland leest*. Maar hij is vooral ook
een dichter.
Geen dichter van mitsen en maren.
En al helemaal niet in 'Stemmen uit
Afrika'. Deze oorspronkelijk in 1957
verschenen bundel is een van de
heftigste in onze taal.
De grenzen tussen goed en slecht
zijn pijnlijk scherp. Uit negers is vol
gens de dichter het kwaad wegge
brand. Op dit thema varieert hij
ruim vijftig gedichten lang: negers
hebben geen legers, de anderen na
tuurlijk wel.
Die stelligheid is even wennen, zo
als er misschien meer is waaraan je
in de poëzie moet wennen.
Alleen al doordat de in 'Heimwee
en de ruïne' bijeengebrachte gedich
ten eerder zelden te lezen waren.
Ze ontstonden in de loop van een
halve eeuw, bleven ongepubliceerd
of verschenen in boekjes die de
schrijver zelf liet drukken.
Ongewoon zijn soms ook de onder
werpen. Welke andere Nederlands
talige dichter zou zich wagen aan
een vers over economie?
In 1970 schreef Arion het gedicht
'Economie'. Dat heeft niets aan actu
aliteit verloren.
In drie regels staat het allemaal: 'Eco
nomie kan kaartlezen/ En kan
kaartleggen/ Maar economie kan
niet kaarten'.
Arions eiland haalt meestal de krant
met sombere berichten, maar hij
zorgt hoogst persoonlijk voor goed
nieuws uit Curasao.
'Eiland, jouw bloed is mijn bloed',
verzucht hij.
In een ander gedicht spreekt hij de
hoop uit te 'sterven met Curasao in
mijn armen'.
Tegelijk wenst hij te 'vergeten dat ik
ooit in Europa was'. Andersom zul
len we hem niet vergeten.
Door poëzie als deze krijgt onze lite
ratuur er vele lengte- en breedtegra
den bij.
De Amerikaanse Marisha PessI
schreef zeven jaar aan haar
tweede roman, de mystery
thriller 'Nachtfilm'.
Als wonderkind werd ze ze
ven jaar geleden de Ameri
kaanse letteren binnenge
haald. Net voordat ze als een
eendagsvlieg in de annalen
zou worden bijgezet, kwam
Marisha Pessl (35) met haar
tweede roman: Nachtfilm. „Ik heb de tijd ge
nomen", verklaart ze nuchter.
„Ik heb me geconcentreerd op een verhaal
dat mijn talent zou dwingen naar een die
per niveau te gaan. Ik ben dit metier bin
nengestapt om nooit meer iets anders te
doen."
Calamiteitenleer voor gevorderden heette
haar spectaculaire debuut uit 2006. Een in
genieuze literaire thriller, waarin Marisha
Pessl losjes strooide met verwijzingen naar
boeken, films en andere vormen van vooral
de Amerikaanse cultuur. Het verhaal speel
de zich af op een eliteschool.
Voor haar tweede roman, die al net zo am
bitieus is, koos ze de wereld van de film.
Centraal in Nachtfilm staat een man die in
de hele roman buiten beeld blijft, zoals het
filmregisseurs betaamt.
Regisseur Stanislas Cordova heeft een hui
veringwekkend oeuvre van horrorfilms op
zijn naam staan. Hij leeft teruggetrokken.
Om Cordova heeft zich een cult gevormd.
Dan wordt zijn dochter Ashley dood aange
troffen. Zelfmoord?
Net als rond een zelfmoord in Calamiteiten-
leer voor gevorderden is er twijfel. Onder
zoeksjournalist Scott McGrath, wiens loop
baan ernstig is gedwarsboomd door toe
doen van Cordova, gaat aan het werk. Maar
je komt niet ongestraft de wereld van de
horrorfilm binnen, laat staan dat je onge-
Cruciaal voor
mij is dat ik
altijd weer
een nieuw
speelveld zoek
schonden weer buiten komt.
Inspiratie deed Cordova op - ze draait er
niet omheen - in een biografie van Stanley
Kubrick, de legendarische regisseur van A
clockwork orange, Barry Lyndon, Full metal
jacket en The shining.
„Eerst dacht ik aan een schilder, maar dat
was te archaïsch. Een visueel verhalenver
teller moest ik hebben. Bij Kubrick was er
een enorm verschil tussen de gezinsman
die hij was en de legenden die over hem de
ronde deden. Mythes dat hij vliegangst had
of bang was om vergiftigd te worden, ble
ken allemaal niet waar. Wel waar is dat hij
een genie was. Voor mijn boek werd de
vraag interessant waar de realiteit overgaat
in geruchten om Cordova heen. Waar over
lappen werkelijkheid en mythe elkaar? Bij
film is die vraag er altijd."
Wie Nachtfilm ter hand neemt, zal meteen
opvallen dat Marisha Pessl er veel illustra
ties in heeft verwerkt. Afbeeldingen van
websites, archief
stukken, intake
formulieren van
een psychiatri
sche inrichting,
sms'jes. Onwille
keurig gaat de le
zer op zoek naar
aanwijzingen om
het raadsel rond
Cordova op te los
sen. Maar het is
wel heel veel in
formatie.
Ze glimlacht. „Ik
wilde dat het
boek veel duidelijk onderscheiden persona
ges heeft. Het moet daarnaast visuele kwali
teit hebben. Het is een gedetailleerd boek,
dat is met verhalen in verhalen vaak het ge
val. Scott leidt de lezer rond. Hij komt te
staan voor vragen die hij zich nooit zou
stellen en gaat dingen geloven waarvan hij
dacht dat hij er nooit in zou geloven. Pas
aan het eind is het aan de lezer te beslissen
wat er gebeurd is."
Tegen die tijd heeft de lezer onder meer
iets vernomen over een obscure Nederland
se roman en een Nederlandse barman ont
moet. „Omdat ik op tnijn reizen zo onge
looflijk veel Nederlanders tegenkom. Jullie
duiken werkelijk overal op."
Marisha Pessl schreef haar eerste roman ter
wijl ze werkzaam was in de financiële sec
tor in New York. „Ik heb mezelf beloofd
dat, als het moment zou komen dat ik van
de pen zou kunnen leven, ik mij nooit
meer ongelukkig zou voelen. De meest
blije mens op aarde zou ik zijn, omdat ik
kon doen waarvoor ik de meeste passie
voel. Ik weet dat ik niet twee keer hetzelf
de soort boek zal schrijven. Cruciaal voor
mij is dat ik altijd een nieuw speelveld
zoek. Ik zal dus steeds het gevoel houden
dat ik voor het eerst een boek schrijf. Als je
denkt dat je weet hoe het moet, ben je
klaar. Ik moet altijd op het randje balance
ren. Ik heb onzekerheid nodig. Streven
hoort bij een kunstenaar, dat is cruciaal.
Het zit in de poging om iets te creëren. Elk
boek zal anders zijn, elk proces onzeker."
Tijdens het schrijven van Nachtfilm over
leed haar grootmoeder. Ze droeg de roman
aan haar op. „De laatste vier maanden van
haar leven ben ik veel bij haar geweest. Ze
heeft me veel geleerd over de kracht van
verhalen. Ze wilde alleen maar vertellen. Ik
kende de verhalen al. Het ging ook niet om
overdracht of om de inhoud, maar om het
vertellen zelf. Wat laten we na? De verha
len. Er is niets anders."
ZATERDAG 2 NOVEMBER 2013
»'»*KK StlÜH
WnmmrWe grdk+iJen
door Mario Molegraaf
Frank Martinus Arion -
Heimwee en de ruïne.
Verzamelde gedichten - De
Bezige Bij, 24,90 euro.
MARISHA
Balanceren op het randje
door Theo Hakkert
Marisha Pessl
Marisha Pessl: „Ik ben dit metier binnengestapt om nooit meer iets anders te doen."
foto David Schulze
Marisha Pessl - Nachtfilm. Vertaling Paul de
Bruijn, Jan de Nijs, Harry Pallemans.
Anthos, 23,95 euro.
