BOEKEN 43
sterk toenam. Vanaf 1750 trok de land
bouw aan. Vanuit Engeland nam de
vraag naar graan toe, Zeeuws-Vlaande
ren werd de graanschuur van Zeeland."
De tweede grote verandering betrof de
politiek. Den Haag werd het bestuurs
centrum, en Zeeuwse belangen bij bij
voorbeeld de handel met Indië werden
stelselmatig genegeerd. In de landspoli-
tiek ging de adel een rol van betekenis
spelen. „Maar Zeeland had geen oude
adel met grootgrondbezit en vooraan
staande politieke functies", concludeert
Jeanine Dekker in haar nawoord. Dat
Willem I nog snel wat Oranjegetrouwe
Zeeuwse families in de adelstand ver
hief, mocht niet baten.
Zeeland werd van een gewest dat op het
wereldtoneel acteerde, een provincie
die vooral naar zichzelf ging kijken. Net
als in veel andere regio's kwam er veel
aandacht voor eigen klederdracht en tra
ditie. Goed Zeeuws, goed rond. Daar
kan een mens best tevreden mee zijn.
rekening nam, „beschouwden zijn over
plaatsing naar Zeeland als een 'werkelij
ke disgrace doordien Zeeland een pro
vincie van veel minder gewicht is'. Zee
land telde slechts de helft van de inwo
ners van Noord-Brabant. Deze overplaat
sing illustreert op rake wijze hoe margi
naal de positie van Zeeland was gewor
den. In het nieuwe Nederland had een
voormalig generaliteitsland meer aan
zien dan het op een na machtigste ge
west uit de oude Republiek."
Generaliteitsland... Na de Vrede van
Munster in 1648 werden drie grensre
gio's als generaliteitslanden aangewe
zen: Limburg, Brabant en het latere
Zeeuws-Vlaanderen. Die gebieden wer
den rechtstreeks door de Staten-Gene-
raal bestuurd, en mochten zelf geen ver
tegenwoordigers naar het landsbestuur
afvaardigen. Vandaar ook de aparte bena
ming: Zeeuws-Vlaanderen werd tot
1795 Staats-Vlaanderen genoemd. Pas na
het vertrek van de Fransen werd het ge
bied in 1814 officieel bij de provincie
Zeeland gevoegd. Dat is de reden dat er
volgend jaar een bijzonder eeuwfeest
wordt gevierd: Zeeland bestaat pas twee
eeuwen in de huidige omvang.
De hoop dat er na 1814 iets van de oude
handelsvoorspoed terug zou keren,
bleef lang levend. De opening van het
nieuwe havenkanaal van Middelburg in
1817 bracht veel vlagvertoon en konink
lijk bezoek, maar de eerste Oostindië-
vaarder liep wel meteen vast. De Fran
sen hadden in 1795 voor vrije vaart op
Antwerpen gezorgd en daarmee een pij
ler onder de Zeeuwse economie wegge
slagen. Antwerpen, en ook Rotterdam,
trokken vrijwel alle economische ha
ven- en handelsactiviteiten naar zich
toe. Middelburg en Vlissingen kwamen
niet meer in dat verhaal voor. Ook de
aanleg van het kanaal van Terneuzen
naar Gent bracht in eerste instantie
geen economische bedrijvigheid: Gent
profiteerde, in Terneuzen bleef het stil.
Voor de aanleg van de Zeeuwse spoor
lijn naar Vlissingen werd in 1846 conces
sie verleend. De daadwerkelijke aanleg
liet nog bijna 25 jaar op zich wachten,
vooral omdat Antwerpen en Rotterdam
allesbehalve meewerkten,
leanine Dekker: „Zeeland maakte in de
ze periode een transformatie door. Het
belang van de stedelijke economie nam
af, terwijl het belang van het platteland
Het belang van de stedelijke
economie in Zeeland nam af, ter
wijl het belang van het platte
land sterk toenam.
ZATERDAG 26 OKTOBER 2013
ZEELAND 1700-1850
1702: overlijden stadhouder Wil
lem III, begin stadhouderloos tijd
perk, oproer in Zeeuwsè steden.
1747: inval Fransen in
Staats-Vlaanderen, oproer in
Zeeuwse steden, herstel stadhou
derschap, stadhouder Willem IV.
1751: stadhouder Willem V.
1787: oproeren tegen patriotten.
1794: inval Fransen in Staats-
Vlaanderen.
1795: Bataafse Republiek.
1798: formele beëindiging soeve
reiniteit gewest Zeeland.
1810: inlijving bij het Franse kei
zerrijk.
1814: provincie Zeeland in het Ko
ninkrijk der Nederlanden, het voor
malige Staats-Vlaanderen komt bij
Zeeland.
1830: Belgische Opstand.
1848: grondwetsherziening
Thorbecke.
Geschiedenis van Zeeland, deel 3,
1700-1850 - onder redactie van Jeanine Dek
ker. Uitgeverij WBooks, gebonden, 352 pag.,
tot 1 januari 29,95 euro, daarna 34,95 euro.
Jeanine Dekker presenteert deel III in een ge
sprek met PZC-verslaggever Jan van Damme:
zaterdag 9 november om 10.30 uur in de Dr-
vkkery Middelburg.
30 OKT T/M 9 NOV
