We zijn toe aan het derde deel van de
Geschiedenis van Zeeland. De periode
1700-1850, over het verlies van allure.
45
42 BOEKEN
Zit u ook al een jaar naar
een half gevulde boe-
kencassette te kijken -
een mooie box waarin
plaats is voor vier kloe
ke delen met de integra
le Geschiedenis van Zee
land1. Dan is er goed nieuws. Gisteren
werd in Zierikzee het derde deel gepre
senteerd. Met die aflevering erbij krijgt
de cassette al een goed gevuld aanzicht.
Nu nog een klein halfjaar, als we het
200-jarig bestaan van de provincie vie
ren, dan kan ook deel vier erin worden
geschoven. En is een voor Zeeland luis
terrijk project afgerond.
Op deze pagina richten we ons op de ka
kelverse derde aflevering van de Geschie
denis van Zeeland. Het eerste deel loopt
van de prehistorie tot 1550, het tweede
deel van 1550 tot 1700. Deel drie beslaat
de periode 1700 tot 1850. Jeanine Dek
ker was in dit geval de eindredacteur
van dienst. Zij is zelfstandig historisch
onderzoeker en als adviseur volkscul
tuur verbonden aan de Stichting Cultu
reel, Erfgoed Zeeland.
Enig idee waaraan we moeten denken
in de Scheldedelta na 1700? Economi
sche neergang, pruiken, leegloop, ar
moede - dat clichébeeld zorgde ervoor
dat de 18e en 19e eeuw lange tijd niet in
trek waren bij historici en het grote pu
bliek. Daar is de laatste dertig jaar veran
dering in gekomen. Als we in de huidi
ge tijd al van mening zijn dat de storm
achtige ontwikkeling van internet onze
samenleving op haar grondvesten doet
trillen, hoe denkt u dan dat onze voor
ouders naar hun maatschappij hebben
gekeken. In de anderhalve eeuw waar
over we het nu hebben, van 1700 tot
1850, veranderde Zeeland van een soeve
rein gewest met Middelburg, Vlissingen
en Zierikzee als bloeiende handelsste
den, in een marginaal gewest waar de
landbouw de boventoon ging voeren.
Nederland werd in 1814 een eenheids
staat, waarin het Zeeuwse bestuur - net
als alle andere provinciebesturen - on
dergeschikt werd aan het nationale. Zee
land telde op nationaal en internatio
naal vlak in de 19e eeuw niet meer mee.
Kon je tot 1795 nog wel volhouden, dat
Zeeland na Holland de belangrijkste pro
vincie van de toenmalige Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden was, na
die tijd verliest het gewest pijlsnel aan
gewicht. In de tijd van de Franse over
heersing worden Middelburg en Vlissin
gen geruïneerd.
Het nog naar drukinkt ruikende boek
werk biedt op pagina 209 een passage,
die die veranderde status treffend illus
treert. We verplaatsen ons naar het jaar
1826, toen de commissaris van de ko
ning nog gouverneur werd genoemd.
Gouverneur Hendrik Jacob van Doorn
van Westkapelle werd naar Oost-Vlaan
deren weggepromoveerd, omdat zijn fa
milie in het Zeeuwse te veel hoge pos
ten had weten te bemachtigen. Hij
werd opgevolgd door Ewoud van Vre-
denburch, die gouverneur van
Noord-Brabant was. Van Vredenburch
was uit de gratie geraakt van koning
Willem I. „Ingewijden", zo meldt Jeani
ne Dekker die dit onderdeel voor haar
'1 H W£% J
door Jan van Damme
1 - Paalworm op sterk water, eind
achttiende eeuw. Het weekdier
tastte het hout van zeeweringen
en sluizen aan. De bestrijding was
een enorme kostenpost.
2 - Arnemuidse visleurster, 1841.
Arnemuiden was de belangrijkste
Zeeuwse vissersplaats. Vissers en
visleursters vormden een derde
van de beroepsbevolking.
3 - De Zeeuwse onderkoopman Ja
cob Nebben, portretbeeldje ge
maakt in Canton (Guangzhou). We
reldwijd zijn er circa dertig van de
ze beeldjes bekend.
4 - Doos met zilveren begrafenis-
schild uit 1730 van het kleerma
kersgilde in Goes.
5 - Aardewerken kop met de sym
bolen van patriots Nederland:
maagd, leeuw en vrijheidsmoed.
6 - Spotprent op de invasieplan
nen van Napoleon, die in maart
1804 Engeland wilde binnenvallen.
7 -Knipprent van Jan Huiszoon
(1798-1870) van de Ark van
Noach gestrand op de berg Ararat.
Hij stond bekend als Jan de Pren-
tenknipper en trok samen met
vrouw en acht kinderen door Zee
land om zijn geknipte prenten te
verkopen.
8 - Houten schooltas uit 1845 van
Johannes Berman uit Dreischor.
9 - Stoffelijke resten van de zeehel
den Johan en Cornelis Evertsen,
Het doosje bevat enkele botten,
pluis uit een voetkussen en een
lood van de kist.
10 - Omslag Geschiedenis van Zee
land deel lil 1700-1850.
Zeeland
floreert
y+L
t'&tir jjm 4 JXHjuu-*. m tv.
i
mf! Cokskms I.WAI&H tetchy A-> fiUru Basis'
