Alleen via de roman is
het leven te bevatten
BOEKEN 41
toegenomen. Wat vindt u van die de
mocratiseringstendens?
Oek de Jong heeft de pro
vincie net op haar grond
vesten doen schudden
met zijn 'Zeeuwse' roman Pier en
Oceaan. Deze Week van het
Zeeuwse Boek doet hij weer van
zich spreken. Nu met een essay
waarin hij een ode brengt aan de
roman: Waf alleen de roman kan
zeggen.
Centrale vraag in het boek is: kan de
roman overleven in het gedigitaliseer
de tijdperk? Uw antwoord is bevesti
gend. Maar de vraag blijft toch: hoe
kan de roman overleven? Als massa
medium, of veel meer a/s nichepro
duct?
„De literaire roman is natuurlijk
nooit echt een massaproduct of
massamedium geweest, ondanks
de grote oplages die sommige ro
mans halen. Ik vrees dat de ro
mankunst onder invloed van de
commercie steeds eenvormiger
zal worden. Hypes en trends gaan
steeds meer het beeld bepalen. Er
komt steeds meer nepliteratuur
op de markt. Maar er zullen altijd
echte lezers zijn die geïnteres
seerd zijn in echte schrijvers. Ro
manschrijvers, uitgevers, boekhan
delaars en lezers zullen alleen
steeds meer moeten doen om de
literaire cultuur overeind te hou
den, want het bestaan van die cul
tuur is niet vanzelfsprekend
meer. Het allerbelangrijkste is dat
we kinderen van tijd tot tijd de
IPad uit handen trekken en aan
het lezen van een boek zetten of
ze zelf gaan voorlezen."
In uw essayboek 'Een man die in de
toekomst springt' (1997) had u het
ook al over de levensvatbaarheid
van de roman. Sindsdien heeft de di
gitale revolutie ons leven drastisch
veranderd. Heeft de romanschrijver
heeft het anno 2013 veel moeilijker
dan in 1997?
„In feite zijn de mogelijkheden
van de romanschrijver sedert
mijn eerste essay over de roman,
in 1997, alleen maar groter gewor
den. Door alles wat er dankzij in
ternet en nieuwe technologie ter
beschikking is gekomen. Wij we
ten meer van de wereld dan ooit
tevoren. Maar de afleiding is voor
ons ook groter dan ooit tevoren.
Voor het lezen van een roman
moet je je urenlang concentreren.
Veel mensen kunnen dat niet
meer opbrengen. Er is constant af
leiding door telefoon, email, inter
net, televisie, kranten en noem
maar op. Mensen zullen moeten
leren om al die afleiding buiten te
sluiten willen ze niet verworden
tot oppervlakkige en ondiepe
geesten. Van tijd tot tijd onbereik
baar zijn - doe het gewoon."
Kunnen we eigenlijk zonder romans?
Wat draagt een goede roman bij aan
uw en mijn leven?
„De roman is de enige uitkijkpost
van waaruit we het menselijk le
ven in zijn geheel kunnen over
zien. We hebben allemaal ons ge
zond verstand en onze mensen
kennis. Maar in het dagelijks le
ven zijn we veelal gevangenen
van. conventies en oppervlakkig
heid. De wetenschap bestaat uit
duizenden specialismen en biedt
niet één omvattend verhaal. Histo
rici, psychologen en sociologen
zien een bepaald aspect van het
menselijk leven en zijn vaak ook
gespecialiseerd. Alleen de roman
schrijver heeft een omvattende
blik op het geheel.
Film laat heel veel van onze wer
kelijkheid zien en levert prachtige
verhalen. Maar de camera kan
niet in onze hoofden kijken. Dat
kan alleen de romanschrijver. Dos-
tojefski laat in Misdaad en straf de
innerlijke wereld van een moorde
naar zien, wat daar allemaal
woelt. Geen enkel ander medium
dan de roman, in handen van een
groot schrijver, is daartoe in staat.
Niemand daalt zo diep afin de
krochten van de menselijke geest
als de romanschrijver. Kortom,
voor het voortbestaan van een
hoog ontwikkelde cultuur is het
voortbestaan van de roman van es
sentieel belang."
Een gevolg van de digitalisering is
dat de drempel om te publiceren veel
lager is geworden. In een provincie
als Zeeland is het aantal dichters en
romanschrijvers de laatste jaren fors
Voor het voortbestaan van
een hoog ontwikkelde
cultuur is de roman van
essentieel belang.
„Het is steeds makkelijk gewor
den om te publiceren in eigen be
heer, ja. Grote vraag is natuurlijk
of het vele dat in eigen beheer of
door kleine uitgeverijtjes wordt
gepubliceerd kwaliteit heeft. In
het algemeen is het steeds makke
lijker geworden om jezelf uit te
venten bijvoorbeeld via foto's en
filmpjes op Facebook, via Twitter,
via blogs en dergelijke. We leven
in een cultuur van de ongebreidel
de zelf-promotie. Ik geloof er
niets van dat onze samenleving
steeds democratischer wordt. In
schijn, ja. Het is wel waar dat
steeds meer mensen zich kunnen
laten horen en gelden, vooral via
televisie en internet. Dat betekent
vooral dat de macht van de mid
delmaat steeds groter wordt."
In uw boek haalt u W.E. Hermans
aan, die zei: 'Alle grote literatuur is
provinciale literatuur'. Daarmee
stopt u de Week van het Zeeuwse
Boek en de Zeeuwse Boekenprijs een
hart onder de riem. Of juist niet?
„Hermans bedoelde: Alle grote li
teratuur komt welbeschouwd uit
de een of andere 'provincie', maar
dan wel een provincie waarvoor
de hele wereld belangstelling
heeft gekregen. Veel verhalen en
romans van Gabriel Garcia
Marquez spelen in een provincie
stadje in Colombia, maar ze zijn
zo goed geschreven dat de hele
wereld zich ervoor is gaan interes
seren. Schrijvers zijn geneigd om
de wereld waar ze vandaan ko
men te gebruiken als achtergrond
in hun werk en daar doen ze goed
aan. Niets is onmogelijk. Maar
Zeeuwse schrijvers die buiten
Zeeland bekend willen worden
doen er waarschijnlijk toch goed
aan om in het Nederlands te gaan
schrijven. Met het Zeeuwse als
achtergrond. De Zeeuwse geschie
denis is zo rijk - daar valt met ge
mak een groot romanoeuvre uit
te peuren. Maar alles staat of valt
natuurlijk met talent."
keerde in de veronderstelling dat ieder
een die bij het water woonde, een goe
de zeeman was." De Zeeuwen bij de
marine zijn in het algemeen heelhuids
teruggekeerd. Maar er stierven veel
meer soldaten achter de schermen, bij
voorbeeld in hospitalen, dan op het zo
genaamde 'veld van eer'.
Vanaf het moment dat hij eraan begon,
heeft De Ruiter zijn onderzoek niet los
gelaten. „De lotelingen zijn altijd mee
gegaan op de achterbank en de laptop.
Want of ik dit nu thuis doe of onder
een palmboom, het is en blijft een hele
leuke hobby."
„Het is wel fijn dat hij een hobby
heeft", vertelt Els de Ruiter. „Vrienden
van ons zeiden wel eens dat ze niet
snapten dat ik dat goed vond." Het
boek is echter niet bedoeld voor het
grote publiek. „Het is voor een kleine
doelgroep. De oplage van het boek is
vijfhonderd exemplaren", zegt hij. „En
ik heb een vrij klein gebied beschre
ven, met de Bevelanden. Dat komt
deels omdat ik daar zelf ook vandaan
kom, maar vooral omdat het anders te
groot zou worden. Ik heb echter de
gegevens van alle Zeeuwen, dus als het
nodig is, dan zou ik nog een uitbrei
ding kunnen schrijven. Maar zelfs nu
heb ik al veel moeten schrappen."
ZATERDAG 26 OKTOBER 2013
Oek de Jong: „Van tijd tot tijd onbereikbaar zijn - doe het gewoon." foto Myrthe Mosterman
Jan de Ruiter: Geloot voor Napoleon - Uit
geverij Het Paard van Troje, 192 pagina's,
24,95 euro.
door jan van Damme
Oek de Jong: Wat alleen de roman
kan zeggen - Uitgeverij Atlas Contact,
96 pag., 12,50 euro. De schrijver ver
telt donderdag 31 oktober in de bibli
otheek van Heinkenszand over Pier en
Oceaan, aanvang 20.00 uur.
leger
