Je proeft, ruikt en voelt Zeeland
Roman die neigt naar een novelle
Zeeuws-Vlaanderen verschanst
Xjorine
BOEKEN 39
DE STAATS-
SPAANSE
LINIES
Oek de Jong, die komt toch uit Zeeland?
Zeker, al stond zijn wieg niet hier. Oek de
Jong werd geboren in Breda, maar het gezin
De long verhuisde al snel naar Friesland. In
i960, toen Oek zeven was, volgde een verhui
zing naar Goes, waar vader De Jong rector
werd van het Christelijk Lyceum. In 1971 ver
liet Oek de Jong Zeeland om in Amsterdam te
studeren. De band met de provincie is echter
altijd gebleven.
Waaruit blijkt dat?
In Opwaaiende zomerjurken, de roman waar
mee de Jong in 1979 doorbrak, speelde Zee
land al een voorname rol. Pier en oceaan wordt
steevast zijn grote Zeeuwse roman genoemd.
Is het ook een echt Zeeuws boek?
Pieren oceaan beschrijft de geschiedenis van
Abel Roorda - wiens leven diverse opvallende
overeenkomsten vertoont met dat van De
long - en diens familie, van 1952 (het geboorte
jaar van de auteur) tot en met 1971 (het jaar
waarin hij Zeeland verliet). Bijna driekwart
van het boek speelt zich afin Zeeland, met
een hoofdrol voor - onder meer - het Goese
Sas. Voor wie de omgeving kent, is het uiterst
herkenbaar. Dat maakt het bij uitstek tot een
Zeeuwse roman.
'Pier en oceaan' wordt Oek de Jongs mag
num opus genoemd. Is dat terecht?
In ruim dertig jaar publiceerde hij slechts vier
romans. Dat maakt de verschijning van een
nieuw boek tot een ware gebeurtenis. Pier en
oceaan, waaraan De Jong acht jaar werkte, is in
elk geval zijn dikste, meest omvattende en
misschien ook wel zijn beste boek.
Blijft het ook meer dan 800 pagina's lang
boeiend?
Dat zal niet iedereen vinden. Pier en oceaan is
een bijna klassiek geschreven en gecompo
neerde roman, met veel uitweidingen en gede
tailleerde beschrijvingen. Daar moet je van
houden, maar wie zich eraan overgeeft wordt
uiteindelijk meegezogen in De Jongs univer
sum. Je proeft, ruikt en voelt welhaast Zee
land.
Kanshebber?
Zonder meer. Pier en oceaan - eerder al win
naar van de Gouden Boekenuil en genomi
neerd voor de Libris Literatuurprijs - is dé fa
voriet voor de Zeeuwse Boekenprijs.
V
Waar kennen we Corine Kisling van?
Het is geen heel bekende naam in de literaire
wereld. Toch heeft ze inmiddels een respecta
bel oeuvre op haar naam staan. Sinds 1993
heeft ze bij De Arbeiderspers diverse romans
gepubliceerd: Tangen (1993), De Engelenbak
(1994), Satan in de polder (1996), De groene
gloed (1999) en Afgrond (2004). Daarna schreef
ze diverse boeken samen met haar partner
Paul Verhuyck. Ze wonen al geruime tijd in
Graauw.
Kisling Verhuyck. Die naam hebben we
toch vaker gehoord bij de Zeeuwse Boeken
prijs?
Dat klopt. Het eerste boek dat Kisling Ver
huyck uitbrachten was Het leugenverhaal
(2007), een thrillerachtig relaas rondom de
zoektocht naar de Heilige Graal in - nota bene
- Zeeuws-Vlaanderen. Het leugenverhaal werd
zes jaar geleden bekroond met de Zeeuwse
Boekenpijs.
Waarin verschil 'Het badhuis' van de Kisling
Verhuyck-boeken?
De duoboeken gaan veelal uit van een histo
risch gegeven die op complexe wijze voor
spannende ontwikkelingen in het heden
zorgt. Het badhuis is een veel 'kleiner' verhaal,
een roman die neigt naar een novelle.
Waar gaat het verhaal over?
De hoofdpersoon is Marie Truyens, een oude
vrouw die begint te dementeren. Ze woont in
een voormalig badhuis. Als ze een bad neemt,
glijdt ze uit en kan niet meer op eigen kracht
uit de kuip komen. Haar geroep wordt door
niemand gehoord. Terwijl ze op hulp wacht,
kijkt ze terug op haar leven, dat is getekend
door een cruciale fout die ze op jonge leeftijd
heeft gemaakt.
Moeten we 'Het badhuis' lezen?
Doen. Het is een vaardig geschreven roman,
die snel leest (in één avond heb je het uit) en
boeit. Geleidelijk ontvouwen zich achter het
ogenschijnlijk eenvoudige relaas diepere lagen
die er een verhaal van maken dat beklijft.
Kanshebber?
Toch niet direct. Afgezet tegen de enige ande
re kandidaat uit de literaire hoek, Oek de Jong,
is de kans klein dat de jury zal kiezen voor Kis
ling, die bovendien al eens heeft gewonnen.
Staats-Spaanse linies, wat zijn dat?
Ja, dan moet je eigenlijk dit boek lezen. Wel
eens gehoord van de Tachtigjarige Oorlog? En
de Spaanse Successieoorlog? En nog meer van
dat soort grote conflicten. De Republiek en
ook het gewest Zeeland waren er maar wat bij
gebaat om concurrent Antwerpen uit te scha
kelen. Dat lukte door de Schelde af te sluiten,
of in elk geval de scheepvaart naar Antwerpen
zwaar te belasten. Die greep op de Schelde
was alleen mogelijk, als de noordelijke strook
van Vlaanderen - het huidige Zeeuws-Vlaan
deren - Nederlands was. Bescherming van die
kostbare strook grond mocht wat kosten, dus
werden er hele linies aangelegd, die kwaadge-
stemden buiten de deur moesten houden.
Is er nog wat van die linies te zien?
Nou en of. Er lagen bijna 450 forten, schan
sen, linies en vestingstadjes in een gebied van
zo'n 80 bij 40 kilometer langs de Belgisch-Ne
derlandse grens tussen Knokke/Sluis en Ant
werpen. Ze-zijn goed voor vier eeuwen ge
schiedenis in West- en Oost-Vlaanderen, Ant
werpen en Zeeland. Veel van die versterkin
gen zijn verdwenen, ondergeploegd. Maar
evenzogoed hebben er verrassend veel alle
aanslagen overleefd.
Zijn we trots op zo'n uniek liniegebied?
Dat is niet meteen te zeggen. Er zijn altijd ge
noeg mensen die het quasi nonchalant over
'die oude meuk' hebben, die alleen maar geld
kost. Europa denkt daar heel anders over, in
Brussel hebben ze flink met de geldbuidel ge
rammeld. In het kader van dat Euregioproject
zijn er zelfs verdwenen schansen opnieuw op
geworpen, zoals de Olieschans bij Aarden-
burg. Dat is even wennen, zo'n nieuwe aarden
bewailing in het landschap. Maar ach, we kun
nen er toch ook de humor van inzien.
Die hele liniehistorie staat dus in dit boek?
Zeker. En hoe. Schrijver Jan J.B. Kuipers kun je
wel om een boodschap sturen. Bovendien zit
er ook flink wat subsidie in het boek, dus het
is bepaald niet op zijn goedkoopst uitgegeven.
Alweer een kanshebber?
Eerlijk gezegd: ja. Het boek biedt een originele
invalshoek voor een bewogen grensgeschiede-
nis. Het is ook nog eens een uitstekende reis
gids, die de lezer ook echt langs forten en
schansen voert.
ZATERDAG 26 OKTOBER 2013
.iwse Boekenprijs 2013?
Oek de Jong: 'Pier en oceaan', 804 pagina's, uitge
verij Augustus.
li
Corine Kisling, 'Het badhuis, 158 pagina's, uitgeve
rij De Arbeiderspers.
Jan J.B. Kuipers: De Staats-Spaanse linies, 248 pa
gina's, Uitgeverij den Boer de Ruiter.
MLwixifwrrs wm ccfljfct 01 cuituvr
