1
Het legecarrièresyndroom
2 GEZOND
ff
PSYCHOLOGIE
René Diekstra
Om mij heen is
een aantal men
sen afscheid aan
het nemen. Af
scheid van een
carrière van vaak tientallen ja
ren lang. Gevraagd hoe het is
met pensioen te gaan, is de eer
ste reactie dikwijls: „Ik kijk er
naar uit, eindelijk tijd voor an
dere dingen". Iemand zei:
„Hier heb ik tenslotte mijn hele le
ven voor gewerkt." Een kennis
die al met pensioen is, beweerde:
„Ik heb het nog nooit zo druk ge
had." Allemaal uitspraken die sug
gereren dat met pensionering een
soort van hemels tijdperk aan
breekt. Maar zo eenvoudig is het
niet. Pensionering betekent ook
teruggang in macht, invloed, sta
tus en zelfs respect. Een buurman
formuleerde het zo: „Sinds mijn
pensionering ben ik een soort ad
viseur van de instelling waar ik
vroeger directeur was. Alleen heb
ben de nieuwe directeur en mede
werkers weinig behoefte aan
mijn adviezen."
Als pensionering leidt tot het af
bladderen van status, invloed en
respect, leidt het dan ook tot het
afbladderen van zelfrespect? Als
ik er openlijk naar vraag, zeggen
de meesten van niet. Maar uit
hun gedrag blijkt niet zelden iets
anders. In gesprekken met jonge
re, actieve beroepsgenoten men
gen ze zich vaak op een manier
die aangeeft dat ze niet alleen ge
hoord willen worden maar ook
net zo serieus genomen als vóór
hun pensionering. Wat dat betreft
lijken ze op ouders, wier kinde
ren uit huis zijn gegaan, maar die
desondanks nog dezelfde positie
in de leven van hun kinderen wil
len houden als toen die nog thuis
woonden. Zowel het legenestsyn-
droom als het legecarrièresyn
droom zijn, hoe je het wendt of
keert, ook verlieservaringen.
Uit een grote hoeveelheid onder
zoek, onder meer uitgevoerd door
psycholoog en Nobelprijswinnaar
Daniel Kahneman, blijkt dat op al
lerlei gebieden de pijn van verlies
gemiddeld tweemaal zo groot is
als het plezier van winst. Voor
veel pensionado's betekent het
einde van hun carrière daarom
ook iets emotioneel pijnlijks,
naast eventuele opluchting dat ze
nu bepaalde dingen dingen niet
meer 'moeten'. Maar die emotio
nele pijn wordt zelden toegege
ven, eerder ontkend of zelfs ver
drongen. Dat kan twee opmerke
lijke gevolgen hebben. Het ene is
een toenemend risico op depres
sieve gevoelens. Postpensione-
ringsdepressie blijkt geen zeld
zaamheid maar wordt zelden on
derkend en te vaak ontkend.
Het andere is een volledig, ma
nisch doorschieten. Treffend re
cent voorbeeld is Steve Ballmer.
Bij zijn afscheid als ceo van Micro
soft, ging hij op en neer sprin
gend en schreeuwend te keer als
of er niks leukers in het leven is
dan weggaan. Terwijl de werke
lijkheid deze is: als werk veel
waardering bracht, betekent pen
sionering: minder waardering. Je
moet het dan meer hebben van
zelfwaardering en dat blijkt geen
eenvoudige klus.
Het begon al
op de basisschool,
daar wisten
ze geen raad
met me
René Diekstra is professor in de psy
chologie.
Suzan Otten-Pablos
Links Suzan Otten-Pablos,
rechts Sandra Kooij.
foto Wileo van Dijen.
