Hopeloos verstrikt in liefde, leugens en bedrog
AT WO O
BOEKEN 15
MARGARET
Dood gaan we allemaal. Die absolu
te zekerheid steekt schril af tegen
de onzekerheid van wat je moet ach
terlaten. Dat besef brengt Tilly, de
hoofdpersoon in 'De man van je le
ven' van Arthur Japin, op het idee al
vast een vervangster van zichzelf te
zoeken voor haar grote liefde Mar
kus. Want Tilly heeft niet lang meer
te leven. Het lijkt de ultieme vorm
van onbaatzuchtige liefde, maar
meesterverteller Japin legt genade
loos Tilly's eigenbelang bloot.
Wraak, wanhoop en het verlangen
nooit meer te worden vergeten.
Via een datingsite ontmoet ze haar
beoogde opvolgster Iris. Dat blijkt
de voormalige minnares van echtge
noot Markus. Ook die twee hebben
een dubbele emotionele agenda.
Markus verdrinkt in schuldgevoel
zodra hij hoort dat Tilly's dagen zijn
geteld. Pas als je iets dreigt te verlie
zen, besef je de waarde ervan, ont
dekt hij. Toch vermijdt Markus de
waarheid. Iris zit klem tussen pas
sie, jaloezie en begrip. Allemaal zoe
ken ze vertwijfeld naar de bevesti
ging dat hun liefde voor de ander
zin heeft gehad.
Niets is hier wat het lijkt Japin zet
ons constant op een ander spoot
We krijgen begrip voor Markus als
bedrieger, die in zijn leugens een
vorm van macht ziet. Dat uitgere
kend beide vrouwen hem op hun
beurt óók voorliegen, maakt hem ra
zend. Het voelt als een regelrechte
machtsovername! Tilly beseft dat
leugens zijn als teugels: je moet ze
in handen zien te krijgen. In plaats
daarvan dreigt ze de controle over
haar zorgvuldig geregisseerde einde
volledig te verliezen. De ene leugen
roept immers de andere op.
Als zelfs de liefde voor Markus haar
niet voor zoveel pijn kan behoeden,
wat voor zin heeft die dan gehad?
Sterker nog: wat voor nut heeft haar
leven dan gehad? Wat is erger: de
leugen of de waarheid? Iris heeft
ook haar punt: overspel bestaat voor
99 procent uit wachten. Denk niet
dat overspel leuk is, klaagt Markus.
Eigenlijk ben je eenzaam. Je staat im
mers steeds op het punt niet één,
maar twee geliefden te verliezen.
Arthur Japin dringt razend knap
door tot onze diepste emoties. Niet
in de laatste plaats door de herken
bare, speelse dialogen, waarbij de
dood af en toe als verteller opduikt.
Japin tilt zware thema's naar een
bijna kluchtig niveau. Hij plaatst gro
te twijfels en intense liefdes in een
prachtig, helder perspectief.
Ze mag sceptisch zijn over de toekomst van de mensheid, er is
voor Margaret Atwood geen reden tot kniezen.
Ze is nu ruim een maand met
dit boek onderweg en dat
gaat nog door tot december.
Margaret Atwood (73) lijkt er
niet onder te lijden. „Mijn
boeken naar de mensen
brengen heb ik eigenlijk al
tijd gedaan. Toen ik 20 was, las ik voor in
Toronto in een koffiehuis genaamd Bohe
mian Embassy. Daar kwamen overigens
ook geregeld mensen die dachten dat het
een echte ambassade was en dat ze daar
een visum voor Bohemen konden aanvra
gen. Je kent het wel: een zwar
te ruimte. Stenen muren.
Flessen met kaarsen. De ene
avond jazz, de volgende keer
folk en soms een avond met
poëzie. Er werd geen alcohol
geschonken, maar die brach
ten de mensen zelf mee. Wat
daar zo opvallend was: ze had
den er een espressomachine.
Zeldzaam voor die tijd."
Als er één schrijver is die niet
in de hippietijd is blijven han
gen, is het Margaret Atwood.
Ze is zelfs niet van deze tijd,
maar van de toekomst. Daar
spelen haar recente boeken
zich af.
Atwood, die steevast prijkt in
de top 10 van Nobelprijskans
hebbers, heeft een breed
oeuvre. Wat haar momenteel
ernstig bezighoudt, is de
vraag of de mensheid be
stand is tegen bedreigingen
als biologische wapens, virus
sen en milieurampen. „Als
maar vijf procent van de men
sen overblijft, is er nog wel
een beschaving mogelijk."
MaddAddam, haar nieuwste
boek, speelt in een niet nader
te bepalen tijd. Een waterloze
vloed heeft het grootste deel
van de mensheid vernietigd.
De wereld is er nog, maar amper herken
baar. Er lopen vreemde stammen en groe
peringen als Painballers, Hoveniers en Fran-
kensteiners. MaddAddam is het afsluitende
deel van een trilogie die in 2003 begon met
Oryx en Crake. Het tweede deel, Het jaar
van de vloed, verscheen in 2009. De boeken
zijn los van elkaar te lezen, maar niet voor
niets wordt voorin MaddAddam een samen
vatting gegeven van het voorafgaande. Die
voorgeschiedenis is al vrij bizar.
„Dat het een trilogie zou worden, wist ik
een half uur nadat ik Oryx en Crake afhad.
Het einde was zo open dat de vraag hoe
het verder zou gaan voor de hand lag. Die
vraag, 'Houdt de mensheid hier op of is er
hoop?', moest echt beantwoord worden."
De wereld die Margaret Atwood schetst in
haar trilogie staat zo ver af van de onze, dat
hokjesgeesten grote moeite hebben er een
stempel op te drukken. Ze lacht besmuikt.
„Als ik die wereld zelf een label zou moe
ten geven, dan is dat 'speculatieve fictie'.
Dit zijn boeken over de toekomst. 'Dysto-
pisch', roept men dan. Maar
voor mij is een dystopie -
het tegenovergestelde van
een utopie - een gestructu
reerde maatschappij die
door die structuur onplezie
rig is. Vaak totalitair van ka
rakter. Zo is het hier niet.
Het leven in dit boek kent
uitdagingen. Maar geen uit
dagingen die met een Big
Brother-achtige dictator te
maken hebben. Het is dat
stadium voorbij. Dus meent
een ander: post-apocaly-
tisch. Maar die term vind ik
weer te losjes. Vaak bedoelt
men daarmee: de wereld is
verwoest. Dat is hier niet zo.
Alleen het menselijk ras is
gedecimeerd. De vissen
doen het beter."
De finale is nog enigszins
hoopvol, al blijft Margaret
Atwood erbij dat het 'een
donker boek' is. „Zullen we
de problemen overleven die
we zelf hebben gecreëerd?
Daar zijn we hard mee be
zig."
„We zijn al eens heel erg ge
decimeerd qua aantal. Nadat
de Europeanen Amerika had
den ontdekt, begon het gro
te sterven. Slechts vijf pro
cent bleef over. Dat is genoeg gebleken.
Maar bedenk wel: in de evolutie zijn diver
se andere mensachtigen uitgestorven. Vaak
door klimatologische omstandigheden,
niet door gebrek aan intelligentie."
In de evolutie
zijn diverse
andere
mensachtigen
uitgestorven
ZATERDAG 12 OKTOBER 2013
Arthur Japin -
De man van je leven.
Arbeiderspers,
19,95 euro.
door Anja van den Akker
'De vissen doen het beter'
door Theo Hakkert
Margaret Atwood - MaddAddam.
Vertaling Lidwien Biekmann.
Prometheus, 19,95 euro; e-book 11,99 euro.
Margaret Atwood
„Dit zijn boeken over de toekomst." foto Alfredo Aldai
