L
BUITEN 17
elies markeren ons aardse bestaan. Ze worden zo
wel beschouwd als symbolen van onschuld en
reinheid - de aanvang van het leven - als van de
dood. Want bij rouw, begrafenissen en crematies wor
den ook vaak lelies gebruikt. 'Rust in vrede' in steen
gebeiteld of op papier of een lint gedrukt, gaat vaak
vergezeld van lelies. De lelie is niet alleen van nu,
maar van (bijna) alle tijden. In het oude Egypte, 1500
jaar voor Christus, speelde de lelie al een belangrijke
rol. Ze was daar het teken van maagdelijke vrouwelijk
heid en van vruchtbaarheid. De Romeinen hebben
dat symbool en die betekenissen vrijwel ongewijzigd
overgenomen. Ze voegden er alleen een krans van le
lies aan toe. Jonge Vestaalse maagden en jonge brui
den kregen een kroon van lelies op het hoofd ten te
ken van vrouwelijkheid en mogelijke vruchtbaarheid.
In de Romeinse tijd doken overal lelies op in familie-
en stedenwapens. In de Bijbel is het net als in het
oude Egypte; in de tijd van Salomo dichtte men al:
„Ik ben een lelie van Saron, een wilde lelie in het
dal", en in het Hooglied 2:12: „Als een lelie tussen de
distels zo is mijn vriendin tussen de meisjes." En de
beroemdste woorden over lelies komen van Jezus, uit
de Bergrede: „Kijk eens naar de lelies op het veld hoe
zij groeien en bloeien. Zij werken en weven niet. Ik
zeg jullie: zelfs Salomo in al zijn luister ging niet ge
kleed als één van hen." Met al die uitspraken om hen
heen was het geen wonder dat de jonge kerk in haar
eerste eeuwen juist voor Maria, de moeder van Jezus,
de lelie koos. Maria, de moeder Gods, als symbool
van de puurheid, reinheid en onschuld. En toen na 14
eeuwen het symbool een beetje verbleekt was, schil
derde Leonardo da Vinei een annunciatie met op het
schilderij lelies in de handen van de aartsengel, die ze
aanreikte aan Maria. Da Vinei, ook al beroemd in zijn
tijd, zorgde mede hierdoor voor een heropleving van
waardering voor de lelie in de kerk én in de samenle
ving. Voortaan had de lelie weer een vaste plaats in
de hele maatschappij. Geen wonder dat de Franse ko
ningen hun kans schoon zagen om zich via de lelie te
profileren als dè koningen van Europa die tevens pal
stonden als verdedigers van het christelijk geloof.
Juist in die tijd probeerden ze het pausdom naar
Frankrijk te krijgen (Avignon, de tijd van het kerke
lijk schisma). Ze kozen de lelie ook als symbool voor
hun vorstelijk wapen. De boodschap was duidelijk.
Langzaam maar zeker is de lelie symbool voor Frank
rijk geworden. Toen aan het einde van de 17e eeuw
onze republiek hoge belastingen op grond ging hef
fen, verkochten heel wat Nederlandse investeerders
hun grond en hun hoeves aan vooral Franse kopers,
want het rendement liep terug naar ongeveer nul.
Dat speelde in heel Zeeland, maar in het bijzonder in
Zeeuws-Vlaanderen. Al die nieuwe Franse eigenaren
wilden toen op hun (verpachte) hoeves wel een te
ken, een symbool oprichten van hun Franse eigen
dom. Dat werd dus de lelie, vooral op allerlei hekwer
ken. Voor die tijd was er op de hoeves vooral op de
makelaars ook wel sprake van lelietekens als symbool
van christelijke gezindheid, maar de lelie in massa's
op de hekken hebben we te danken aan de Fransen
vanaf ongeveer 1700. Ook vandaag de dag zie je overal
op het platteland en dan vooral in de hekken nog
steeds de 'fleur de lis'. Het vermakelijke is daarbij dat
de afbeelding van die gestileerde lelie eigenlijk een
lis/iris is. Lelies en irissen lijken wel op elkaar, maar
ergens in de tijd is er toch een foutje gemaakt, een
spraakverwarring ontstaan. Al die Franse lelies blij
ken gewoon irissen te zijn. Geen enkele geur van hei
ligheid!
WOENSDAG 2 OKTOBER 2013
door Gerard Smallegange
Een blauwe reiger wordt aangevallen door kieviten, omdat hij hun kuikens belaagt, foto's Chiel Jacobusse
Blauwe reiger vangt libel.
