Uit het journaal
van de chirurgijn
24 ZEELAND
ZEEUWS ARCHIEF
Vaar mee met het Zeeuwse slavenschip
d'Eenigheid. Dat kan! Vandaag lanceert het
Zeeuws Archief een website, waarop de op
1 oktober 1761 begonnen reis van dag tot
dag wordt gevolgd.
snEë
zw
d'Eenigheid
MCC Slavenreis d'Eenigheid
1761-1763
De slavenhaler d'Eenigheid ging
precies 252 jaar geleden - donder
dag 1 oktober 1761 - op de rede
van Vlissingen onder zeil. Voor
een reis naar West-Afrika en de
Cariben, die in totaal bijna anderhalfjaar in
beslag zou nemen. Op de website van het
Zeeuws Archief wordt het schip elke dag ge
volgd. De positie van het schip wordt bijge
houden op een i7e-eeuwse wereldkaart. Aan
de hand van de verslagen uit het logboek van
de opperstuurman, het journaal van de
scheepschirurgijn en het scheepshandelboek
kunnen we zien wat er met bemanning en sla
ven gebeurde. We zitten letterlijk aan boord
van d'Eenigheid, 452 dagen lang.
In de zomer van 2014 wordt in Middelburg de
afschaffing van de slavenhandel herdacht.
Tweehonderd jaar geleden - juni 1814 - besloot
Nederland een punt te zetten achter de Trans
atlantische mensenhandel. De website, waar
op vanaf vandaag de reis van d'Eenigheid
wordt gevolgd, is een aanloopje naar die natio
nale herdenking bij het slavernijmonument
op de Balans in Middelburg.
De digitale reis, die in het Nederlands en in
het Engels wordt gepresenteerd, vestigt de aan
dacht op het archief van de Middelburgse
Commercie Compagnie (MCC) in het Zeeuws
Archief. Dat complete bedrijfsarchief over de
periode 1720-1889 is bewaard gebleven. In de
18e eeuw legde de onderneming zich toe op
slaventransport. De papieren erfenis bevat 113
volledig gedocumenteerde slavenreizen. Dat
was voor de UNESCO reden om het archief in
2011 op de internationale lijst van werelderf
goed voor documentaire werken te plaatsen,
het 'Memory of the World'-Register.
Wie in het MCC-archief gaat neuzen, komt ge
gevens tegen over bouw en uitrusting van de
schepen, aanmonstering en uitbetaling van de
bemanning, reispapieren, logboeken waarin
het verloop van de reis werd bijgehouden.
Een voorbeeld uit het logboek van de opper
stuurman van d'Eenigheid, zondag 30 januari
1763: „Met het uijtgaan van de namiddag wen
den om de oost, voordts in de platvoetwagt
swaare storm, met de 7 glasen is er een van on-
se 3 1b. stukken kanon uijt het rampaardt ge-
slaagen van de zee en zoo overboordt geraakt,
wij creegen veel water in 't ruijm bij de pom
pen, zoodat wij moesten den heelen nagt met
de 2 pompen moesten pompen, wij resolveer
den om voor de windt te lenzen, maar konden
't schip niet voor de windt crijgen, haalden het
#rr.
1
groodtstagzeijl neer en lagen bij voor top en ta
kel met een swaaren storm uijt 't NNW a NW
met hooge zee, zoo tot 's morgens."
Elke dag komen dergelijke beschrijvingen op
de website van d'Eenigheid beschikbaar. Voor
de kust van West-Afrika wordt precies bijge
houden hoeveel slaven er aan boord worden ge
nomen. Op 7 januari 1762 wordt een vrouwelij
ke slavin gekocht, beter gezegd geruild tegen
onder andere drie geweren, drie vaatjes bus
kruit, jenever, een trompet, koperen pannen,
tinnen kommen, vier dozijn messen, zes pond
tabak, een dozijn bierglazen. Mensenhandel tot
achter de komma, ook de waarde van de gele
verde goederen wordt exact bijgehouden.
Wie meer wil weten over de inkoop van de sla
ven en de oversteek van West-Afrika naar Gu
yana, kan alle ontwikkelingen op de site vol
gen. Eerst de reis van de Rede van Rammekens
naar Sierra Leone, verder naar Ghana, dan de
oversteek naar Guyana, en tenslotte de thuis
reis. Inderdaad: 452 dagen lang.
Chirurgijn Petrus Couperus
beschrijft in zijn journaal
de behandeling van zieke
Afrikanen en bemanningsleden.
Op 18 mei 1762 meldt hij voor de
kust van Ghana zijn achtste overle
dene, een 'mansslaaf
Den 18 dito een mansslaaf overleden,
heef niet willen eten, waarop ver-
vdl van kragten is gevolgt, hem ge-
tragt hem telkens tot eten te brengen,
'tgeen ook enigsints scheen tegeluk
ken, maar verviel doen aan den af
gang ofloslijvigheijt, liet 't lighaam
suiveren, waardoor den afgang ge
stopt wierd, maar doordien genoeg-
saam uitgeteert was, alschoon hem
dikmaals een stuk broot, ook een
kroesje wijntint gaf, soo waren alle
aangewende middelen vergeefs en
overleed op dato voornoemd.
Op reis met
een Zeeuwse
slavenhaler
door Jan van Damme
z>
i
WEER
WIND
Volg de reis op eenigheid.slavenhandelmcc.nl
