66 Als ik tijdens het
schrijven word
gestoord, zit het er
voor die dag op.
Dan is de roes weg
BOEKEN 13
BOEKRECENSIES
Heerlijk leven
Als je hoort dat 'De heerlijkheid
van het leven' van Michael
Kumpfmüller gaat over het laat
ste levensjaar van de aan tubercu
lose gestorven Franz Kaf
ka, verwacht je louter kom-
mer en kwel. Ook al weet
je dat juist toen de in
Praag geboren Duitstalige
Kafka (1883-1924) Dora Dia
mant leerde liefhebben.
Zij was een uit Oost-Euro
pa afkomstige kleuterleid
ster. Hij stierfin haar ar
men. Verhongerd. Hij kon niet
slikken en kunstmatige voeding
kende men niet in 1924.
De tegenstelling tussen het grim
mige van zijn dood in een kliniek
bij Wenen en het vrolijke van de
kinderstemmen aan de Oostzee,
waar Kafka voor zijn gezondheid
was, maken van deze roman
meer dan een relaas over een ster
vende. De idyllische
strandvakantie, Dora's lief
de en het besef van zijn na
derende levenseinde doen
hem schrijven over de
'heerlijkheid van het le
ven'. Die zou voor ieder
een klaarliggen, ver
sluierd, onzichtbaar, heel
ver weg. Eerdere relaties,
onder anderen met Felice Bauer,
met wie hij zich tweemaal ver
loofde, met Julie Wohryzeck en
Milena Jesenska, leverden prachti
ge brieven op. Zijn 35 brieven aan
Dora zijn er niet meer. Ze moest
ze in 1935 afstaan aan de Gestapo,
samen met zo'n twintig dagboe
ken van Kafka. Toen Dora Kafka
ontmoette in de gezondheidskolo
nie aan de Duitse Oostzeekust,
was ze 25. Ze was er kokkin in
een joods kinderkamp.
Kumpfmüllers roman overstijgt
de stoutste verwachtingen door
zijn ingetogen toonzetting. In de
strijd tussen de grimmige feiten
enerzijds en de verzachtende
krachten van de literatuur ander
zijds, wint de laatste.
Zakhorloge
Toen Stefan Hertmans (1951) 12
jaar werd, schonk zijn grootvader
hem het gouden zakhorloge dat
nog van zijn eigen vader geweest
was. In een onhandige om
helzing liet de jongen het
klokje vallen op de stenen
vloer. Het duurde bijna
een halve eeuw voor hij
het verdriet van zijn groot
vader over het verlies van
dit kleinood begreep. Ur-
bain Martien overleed op
90-jarige leeftijd in 1981,
een halfjaar voordat zijn klein
zoon zijn eerste boek publiceer
de. Maar de man moet het talent
van Hertmans herkend hebben,
want hij liet juist hem bij zijn
dood twee dikke cahiers na met
herinneringen aan zijn jeugd, zijn
tijd als soldaat in de Eerste We
reldoorlog en zijn grote, jong ge
storven liefde. Dertig jaar had
Hertmans niet de moed
om de teksten te lezen.
Nu ligt er 'Oorlog en ter
pentijn', een liefdevol mo
nument voor een man uit
een tijdperk dat lichtjaren
ver van ons af lijkt te
staan. Urbain komt naar
voren als een zachtmoe
dig, gezagsgetrouw man
die zichzelf trouw bleef.
Met 'Goat Mountain' sluit David Vann een reeks boeken af waar
zijn gewelddadige familiegeschiedenis het decor van vormde.
„Tragedie beschrijft het landschap van onze slechtheid."
Het bordje 'Stilte svp' zou
niet misstaan, hier in het
Schrijvershuis aan het Spui
in Amsterdam. Tijdelijk
adres van David Vann
(1966). Hij moet absoluut
niet worden gestoord tij
dens het schrijven, zoals hem onlangs over
kwam. Een vriendin van zijn vrouw liep
binnen, ze riep iets, net te luid, en weg was
de roes. „Dan zit het werk er voor die dag
op", vertelt Vann op nuchtere toon.
Bijzonder is dat het moment voor altijd in
de tekst zichtbaar zal blijven. „Ik schrijf el
ke dag driehonderd woorden. Eerst lees ik
en lees ik, tot ik weer helemaal vol zit.
Daadwerkelijk schrijven duurt per dag niet
meer dan drie kwartier. Die dag had ik er
tweehonderd toen het gebeurde."
Je zou zeggen: ga daar dan de volgende dag
verder, maar zo werkt Vann niet.
„Ik verbeter niets. Wat ik hooguit doe, is
de zwakke plek opzoeken en daar de slech
te zinnen wegstrepen. Ik heb een ander
boek nu. Dat accepteer ik. In die zin zijn
mijn boeken tegelijkertijd ook dagboeken,
of in ieder geval vormen ze een weerslag
van mijn dagen. Mijn nieuwe roman Goat
Mountain is ook een verslag van de vijfen-
halve maand die ik eraan heb gewerkt."
Een zoveelste bewijs van de obsessieve ma
nier van werken van David Vann, de Ame
rikaanse auteur die met Goat Mountain een
reeks van vier boeken afsluit die op een of
andere manier reflecteren op zijn familiege
schiedenis. Een historie met, weer die
nuchterheid: „Vijf zelfmoorden en een
moord."
Zijn stiefmoeders moeder schoot zichzelf
dood nadat ze haar man had vermoord.
Vanns vader schoot zich door het hoofd ter
wijl hij die stiefmoeder aan de telefoon
had. Onvoorstelbare taferelen.
David Vann had in zijn tienerjaren al aante
keningen gemaakt en na zijn vaders dood
was voor hem de weg vrij om de traumati
serende ervaringen tot literatuur te verwer
ken. Het zijn ongekend knap geschreven,
éy. diep intense, donke-
re verhalen, novelles
en romans. Legende
van een zelfmoord, Ca-
DAVIDdPyAtfiCN ribou Island en Aarde.
GoatüéMountdin Goat Mountain maakt
j het kwartet com-
Plaats van handeling
jjasT is Goat Mountain in
ww Californië. Vier man-
nen op jacht. Een
1:1schietongeluk zet
een reeks rauwe gebeurtenissen in gang
die alleen maar in meer bloedvergieten
kan eindigen. Toch is dit de minst duistere
roman uit de reeks.
Vann kijkt verrast op. Zijn snelle geest
heeft meteen een verklaring.
„Dit boek is minder claustrofobisch dan
Aarde. Daar zaten twee personages bij el
kaar in een ruimte waar niemand uit kon
en ze maakten elkaar langzaam kapot. In
Goat Mountain schiet een jongen een man
dood, maar hij voelt zich daar niet slecht
bij. Bovendien is hier, anders dan in Aarde,
een verteller aan het woord die na lange
tijd terugkijkt op de gebeurtenissen op de
berg. Daarmee is de afstand groter en is er
dus meer ruimte voor licht. De dynamiek
is open, alle karakters blijven open."
Even doordenken. „Hier heeft geen afda"
ling in het diepst van de geest plaats. De
jongen wordt steeds menselijker, hij krijgt
gevoel voor moraal en ontwikkelt empa
thie. Dat is het: er Zit een morele beweging
ten goede in Goat Mountain. Aarde is een af
daling. Goat Mountain een weg omhoog."
Vrijwel elk hoofdstuk van Goat Mountain
begint met korte, krachtige zinnen waarin
Vann het landschap beschrijft. „Zo zet ik
de wereld op zijn plek. De beweging zit in
de karakters."
De nadruk op het landschap verwijst recht
streeks, zo heeft een aboriginal hem ver
teld, naar zijn indianenafkomst. „Mijn
grootvader was Cherokee. Al mijn schrij
ven komt van het land."
Omdat de veranderingen in de karakters
plaatshebben, zegt hij, gaan zijn boeken
bijna automatisch richting Griekse trage
dies. „Karakters zijn aan elkaar overgele
verd. Wat tragedie doet, is het landschap
van onze slechtheid beschrijven. Het land
schap van de hel. Daarom vind ik Goat
Mountain mijn beste-boek. Tragedie heeft
veel meer impact dan bijvoorbeeld horror,
omdat je je emotioneel en psychologisch
met de personages verbonden voelt."
Dit is het laatste boek dat hij wil schrijven
waarin zijn familiegeschiedenis op de ach
tergrond speelt.
Hij legde recent de laatste hand aan een ver
taling van Beowulf. Eerder al begon hij te
schrijven aan Brighter Black, een verhaal
over Medea, de moeder die in het klassieke
stuk van Euripides haar kinderen doodt.
„Ik ben bijna klaar met een geheel andere
roman die in deze tijd speelt, in Seattle."
Hij straalt. De roman, met Aquarium als
werktitel, zal een andere kant van David
Vann laten zien.
ZATERDAG 28 SEPTEMBER 2013
De heerlijkheid
van het
Michael Kumpfmüller - De heerlijkheid
van het leven.
Van Gennep, 19,90 euro.
Stefan Hertmans - Oorlog en terpen
tijn. De Bezige Bij, 19,90 euro.
Gewelddadige
familiehistorie
door Theo Hakkert
David Vann
David Vann - Coat Mountain. Vertaling Thijs van
Nimwegen. De Bezige Bij, 18,90 euro.
David Vann verwerkte zijn traumatische
jeugd in vier boeken, foto Marcel Israel
