Eind dit jaar sluit bloedbank
Sanquin het afnamepunt voor
plasma in Vlissingen. Alleen
in Goes wordt nog plasma 'ge
tapt'. Bloeddonoren blijven
welkom in Vlissingen.
24 ZEELAND
SANQUIN BLOEDBANK
Zeeuws bloed
bestaat niet En
blauw bloed heb ik
ook nog nooit
gezien!
Eigenlijk is het goed nieuws.
Bloedbesparende technieken
en procedures maken een op
timaal gebruik van bloed en
plasma mogelijk. De behoef
te aan bloed en plasma daalt
daardoor. Neem nu een heup
operatie: vroeger was daarbij veel donor-
bloed nodig, tegenwoordig wordt het eigen
bloed opgevangen, gefilterd en teruggege
ven.
Een mooie ontwikkeling, maar wel een die
bloedbank Sanquin noopte tot sluiting van
een aantal afnamepunten. In totaal 26 klei
ne locaties worden gesloten. Daarnaast
stopt Sanquin met plasma-afname op loca
ties waar maar weinig donoren komen. Zo
als Vlissingen. De vierhonderd plasma
donoren kregen vorige week een brief met
uitleg. Ze kunnen voortaan naar Goes, of
overstappen op 'volbloeddonaties'. Voorlo
pig mogen ze er nog even over nadenken:
op 31 december is de laatste afnamedag van
plasma in Vlissingen.
Elk jaar valt tien
procent van de
donoren af. Te oud,
of om medische en
andere redenen
Kijk, die daar, wijst Sanquin-medewerk-
ster Netty Koops. „Dat zijn plasmadono
ren. En daar liggen bloeddonoren."
Plasmadonoren en bloeddonoren, dat zijn
twee verschillende dingen. Bloeddonoren
geven elke keer een halve liter. Vrouwen
maximaal drie, mannen maximaal vijf keer
per jaar. Meestal is het met een kwartiertje
gepiept. Op het eerste bed is net iemand
klaar. Drie kwartier geleden is ze met een
kopje koffie verwelkomd door gastvrouw
Joke Eggink, nu kan ze weer naar huis.
„Even rustig aan doen", zegt ze. „Ik heb
een keer geprobeerd om direct te gaan spor
ten, maar dan ontdek je toch al snel dat het
niet zo goed gaat als normaal."
Een bloeddonor staat per afname zo'n 10
procent van zijn bloed af. Het duurt vier
tot zes weken voor het lichaam dat weer
aangemaakt heeft. Gert Huisman, die ligt
te wachten tot hij klaar is, heeft het er
graag voor over. „Mijn vader heeft eens een
operatie moeten ondergaan waarbij hij ont
zettend veel bloed kreeg. Dat heeft me aan
het denken gezet. Sindsdien geef ik bloed.
Vandaag is mijn 74e keer."
Als het zakje vol is, stopt de 'donorassisten
te volbloedafname' het in de klimaatkast,
waar de temperatuur tussen de 20 en 24
graden is. Later zal het bloed in een centri
fuge gaan, die het in drie delen scheidt: ro
de bloedcellen, plasma en bloedplaatjes. Bij
het ronddraaien van het bloed zakken de
zwaarste bestanddelen - de rode bloedcel
len - naar beneden. Ze komen dicht opeen
gepakt onder in de zak terecht. Het bloed-
plasma bestaat voornamelijk uit water en
is het lichtst: dat blijft bovenin de zak. "Ris
sen het plasma en de rode bloedcellen in
zweeft een laagje bloedplaatjes en witte
bloedcellen. Uiteindelijk blijven er drie zak
ken over: eentje met plasma, een met
bloedplaatjes en een met rode bloedcellen.
Patiënten krijgen alleen het bestanddeel
dat ze nodig hebben. Rode bloedcellen
gaan naar patiënten die veel bloed verloren
hebben, en naar patiënten die zelf niet vol
doende rode bloedcellen kunnen maken -
mensen met een beenmergafwijking bij
voorbeeld. Zo worden met één zakje bloed
meerdere mensen geholpen.
Yvonne Nijs begon op haar acht
tiende met bloed geven. Haar
bloedgroep is AB negatief: zeld
zaam, en dus gewild. „Ze hadden
toen te weinig bloeddonoren met die
bloedgroep. Soms werd ik opeens opgeroe
pen omdat er een noodgeval was. Vijfjaar
geleden ben ik plasma gaan geven. Om de
paar weken geef ik drie zakjes van een hal
ve liter."
'Piep', zegt het aferese-apparaat naast plas
madonor Paul Nooijens, die ontspannen
ligt te sms'en. „Ah", zegt Paul, met een blik
opzij. „De centrifuge remt af. Het plasma is
klaar. Nu gaat-ie rode bloedcellen terugge
ven." Plasmadonoren krijgen na de afname
van hun plasma de rode bloedcellen en
bloedplaatjes terug. Daardoor kunnen zij
meer geven (drie zakjes plasma in plaats
van één halveliterzak bloed) en vaker ko
men (in principe elke twee weken). Paul
Nooijens bijvoorbeeld lag hier drie weken
geleden ook al.
Bloedplasma wordt toegediend aan men
sen die extreem veel bloed verloren heb
ben en aan patiënten met brandwonden.
Daarnaast bevat bloedplasma veel nuttige
eiwitten, waaruit Sanquin twaalf medicij
nen maakt. Factor VIII bijvoorbeeld wordt
uit het plasma gehaald en toegediend aan
mensen die deze factor zelf missen en daar
door blijven bloeden als ze een wondje heb
ben (hemofilie of bloederziekte).
Netty Koops, officieel 'donorassistente
componentenafname' controleert even of
het goed gaat bij Yvonne Nijs. Het tijd
schrift dat ze heeft gepakt om door te le
zen, is al uit. „De plasmadonoren vormen
een trouw groepje. Deze mevrouw en ik
zien elkaar volgend jaar al dertig jaar", zegt
ze lachend. Gastvrouw Joke Eggink komt
aanlopen met een dienblad vol koeken:
heeft mevrouw ergens trek in, of wil ze
een soepje, misschien? „De mensen liggen
hier toch al snel drie kwartier", zegt ze.
„En het is onze taak om ze na afloop even
in de gaten te houden, of ze niet flauw wor
den." Als dat gebeurt, is het meestal de eer
ste keer: van de spanning.
Vraagje tussendoor: bestaat er zoiets als
'Zeeuws' bloed? Netty Koops lacht. „Nee
hoor. Bloed is overal hetzelfde. Zeeuws
bloed bestaat niet. En blauw bloed heb ik
ook nog nooit gezien."
Hoewel de behoefte aan bloed en plasma af
genomen is door een efficiënter gebruik
van bloedbestanddelen, moet Sanquin
doorlopend werven om genoeg donoren te
houden. Zeeland, met afnamepunten in
Goes, Zierikzee, Hulst, Terneuzen, Oost-
burg en Vlissingen, telt nu 7768 'volbloed
donoren' en 1537 plasmadonoren. „Elk jaar
valt tien procent van de donoren af', zegt
Netty Koops. „Doordat ze te oud worden -
boven de 70 mag je geen donor meer zijn -,
om medische of andere redenen."
Plattelandsgebieden zoals Zeeland hebben
van oudsher een trouwer donorenbestand.
'Vanzelfsprekend', wordt vaak gezegd over
het motief. 'Je doet het voor elkaar, voor je
medemens'. Ook bestaat er vaak een (over
geërfde) traditie van donorschap: opa was
het, vader was het, jij bent het ook.
Maar onbaatzuchtigheid heeft zijn gren
zen. Zeeland heeft straks, als er in Vlissin
gen geen plasma meer gegeven kan wor
den (maar wel nog bloed), alleen in Goes
nog een afnamepunt.
Koops: „We moeten maar afwachten wie
het er voor over heeft om daar elke drie we
ken heen te gaan. De drempel wordt toch
hoger." Een aantal jaren geleden werd het
bloedafnamepunt in Middelburg gesloten.
„Sindsdien moeten de Middelburgers naar
Vlissingen komen. Dat hebben we ook ge
merkt."
Eén ding is zeker. „Het zal stiller worden,
hier."
De een zijn
bloed
is
Netty Koops, donorassistente
door Ondine van der Vleuten
Netty Koops, donorassistente
Zakken met bloed.
Gastvrouw Joke Eggink biedt een versterking aan.
