l
t
I
Hoogbegaafd en arrogant
6 GEZOND
PSYCHOLOGIE
René Diekstra
Laat ik beginnen met
toe te geven dat ik er
zelf jarenlang aan
mee heb gewerkt.
Maar door enkele re
cente gebeurtenissen ben ik
me gaan afvragen of ik en ge
lijkgestemden die zich inzet-
ten voor aangepast onderwijs
voor hoogbegaafde en getalen
teerde kinderen, niet iets we
zenlijks over het hoofd zien. De
eerste gebeurtenis: enkele als
hoogbegaafd bestempelde leerlin
gen van een gymnasium hadden
me in het kader van een school
project om een interview ver
zocht. Ik vertelde ze onder andere
over mijn onderzoek onder leer
lingen op het vmbo. Waarop een
van de gymnasiasten zich stoer
liet ontvallen: „Oh dat zijn van
die losers." De twee anderen lach
ten daar schaapachtig om. Ik was
geschokt en boos en heb ze dat la
ten weten ook. De tweede gebeur
tenis betrof een uitlating van een
leerling in een klas voor hoogbe
gaafden op een middelbare
school, waaraan ik af en toe psy
chologie geef. Tijdens een les gaf
ik ze een heel lastige opgave. Niet
temin vond de meerderheid het
juiste antwoord. Ik complimen
teerde de klas daarmee. Waarop
een van de leerlingen reageerde
met: „Dat is toch logisch, wij zijn
hoogbegaafd!" Ik heb de klas pro
beren duidelijk te maken, dat ik
zoiets nooit weer hoop te horen.
Je bént niet hoogbegaafd, je hebt
hoogstens meer Intelligentie of
meer talent op een bepaald ge
bied. Maar nooit op alle gebieden.
Bijvoorbeeld niet op sportgebied.
En blijkbaar al helemaal niet op
het gebied van bescheidenheid.
De meest recente gebeurtenis had
plaats tijdens een sollicitatiege
sprek voor een onderzoeksassist
ent. Een sollicitant had in zijn
brief geschreven dat hij was afge
studeerd aan een University Colle
ge - nota bene dezelfde die ik heb
mee helpen oprichten - en dat hij
er bij gelijk gebleken geschiktheid
vanuit ging dat iemand met zo'n
diploma de voorkeur krijgt. Tij
dens het sollicitatiegesprek her
haalde hij dat in min of meer de
zelfde woorden: een opleiding als
de zijne was bedoeld voor de toe
komstige intellectuele elite van
ons land. Wel ja, dacht ik. Mijn
plaatsvervangende schaamte
moet van mijn gezicht af te lezen
zijn geweest. Blijkbaar laten wij
in de op hen toegesneden oplei
dingen van begaafde kinderen en
jongeren iets wezenlijks na, name
lijk hen een afkeer van arrogantie
in te prenten. Er zijn nog te veel
jongeren aan wie geen passend
onderwijs wordt geboden, waar
door ze psychisch in de knel ko
men. Dat moet stoppen. Maar het
zelfde geldt voor de arrogantie bij
jongeren, en hun ouders, die zulk
onderwijs wel krijgen. Talent is
geen verdienste maar een ge
schenk. De gelegenheid krijgen
dat talent te ontwikkelen, maakt
Het een dubbel geschenk. Bij wat
je geschonken wordt, passen
maar twee 'dingen': bescheiden
heid en de verantwoordelijkheid
anderen met minder geluk nooit
te vernederen.
Psycholoog Albert Sonnevelt in
terviewde 'bejaarde krachtpat
sers' (85-plussers) met de
vraag waarom zij denken dat
ze nog zo vitaal zijn. Hij ontdek
te enkele gemeenschappelijke
factoren. De belangrijkste? Het
gevoel dat je iets bij te dragen
hebt aan deze wereld.
Toen hij 15 jaar geleden de eer
ste interviews met gezonde
85-plussers achter de rug had,
was hij 'compleet van de wijs'.
„Ik dacht dat ik het redelijk
wist, maar niets van wat deze
mensen mij vertelden, strook
te met dat wat ik dacht dat goed was." Al-
bert Sonnevelt (Hedel, i960) is psycholoog
maar werkte tegelijkertijd eigenlijk ook als
soort cultureel antropoloog. Net als deze
beroepsgroep, ging ook hij op reis. Niet
naar overzeese gebieden om de gewoonten
van een onbekende Indianenstam te bestu
deren, maar om de hoek in Nederland om
de levensstijl van vitale ouderen onder de
loep te nemen.
Hij interviewde mensen als Cornelia (88),
Wilma (85), Peter (90), John (91). Waarom
denkt u dat u zo oud bent geworden, was
de vraag. Vervolgens viel hij van de ene in
de andere verbazing. Niets van wat zij hem
vertelden, strookte met hoe hij zelf leefde:
als 'gezondheidsfreak' die veel sportte en
uiterst gezond at, 'ascetischer was dan de
gemiddelde monnik'. In tegendeel: de een
at dagelijks eieren met spek, een ander at
drie maal daags drie sneetjes wit met jam
en zweerde daarbij. Hij beschrijft zijn be
vindingen in het boek De levenscode.
Sonnevelt had lang een eigen praktijk in
Den Bosch. In 1995 richtte hij Sonnevelt
Opleidingen, academie voor gezonde le
vensstijl op die zestien beroepsopleidingen
(waaronder massagetherapie, psychologie,
coaching) aanbiedt en 1.200 cursisten per
jaar heeft. Altijd al had hij een 'beroepsma
tige en persoonlijke fascinatie' voor een ge
zonde levensstijl. In de loop van de tijd
kwam hij erachter waar dit vandaan
kwam. „Toen ik 17 was, zat ik met mijn va
der aan tafel. We moesten ergens om la
chen en opeens viel hij dood neer: een hart
infarct. Mijn moeder overleed enkele jaren
René Diekstra is professor in de psy
chologie
Cultuurschok
door Moniek Hiisken
illustratie Mark Reijntjens
