Nieuwe Europese regels reduceren
Prinsjesdag tot symbolische dag.
De begroting moet namelijk nog
wachten op een fiat uit Brussel.
L
prinsjesdag 2013
8 VERDIEPING
ER
NL
Prinsjesdag is een dag van tradi
ties en vertrouwde rituelen.
De koninklijke stoet door
Den Haag, de erewacht, de
troonrede, de hoedjes in de
Ridderzaal, de balkonscène.
En, niet te vergeten: het gei
tenperkamenten koffertje van de minister
van Financiën.
Daarin draagt Jeroen Dijsselbloem vanmid
dag de begrotingsplannen voor volgend
jaar naar de Tweede Kamer. Een traditie
die, meer dan de ceremonie eromheen, ook
inhoudelijk telt. Door nieuwe Europese re
gels verandert dat echter. Voor het eerst
moet Nederland dit jaar de begroting na
melijk voorleggen aan Brussel. Begrotings
tsaar Olli Rehn en zijn collega's zullen ui
terlijk 30 november met een rapportage ko
men over de plannen - pas daarna kunnen
de Tweede en Eerste Kamer hun eindoor
deel geven.
Rehn kijkt eerst of Nederland genoeg ge
daan heeft om de woningmarkt aan te pak
ken, of het begrotingstekort voldoende
wordt gereduceerd, of de zorgkosten wel
worden beteugeld en of de arbeidsmarkt
wel wordt gemoderniseerd. Dit nieuwe
stuk Brusselse bemoeienis (onderdeel van
het zogenoemde Europees Semester)
schopt de Nederlandse begrotingsstruc
tuur danig in de war. Kon de Tweede Ka
mer voorheen vrijwel meteen na Prinsjes
dag debatteren over de begroting - nu
Het is nu wel
vervelend dat onze
eigen minister zo
gehamerd heeft op
de 3-procentnorm
hangt het verdict van de Europese Commis
sie boven de debatten. Wanneer de komen
de weken de begrotingen behandeld wor
den, is het de vraag of Brussel nog met tal
van mitsen en maren komt en Nederland
tot aanpassingen maant. Dat wringt.
De nieuwe werkwijze komt niet uit de
lucht vallen. De gedachte erachter: als er
eerder en beter zicht is op de begrotings
plannen van lidstaten, voorkom je drama's
als Griekenland. De Grieken verbloemden
hun hoge begrotingstekort, konden hun
staatsschuld niet meer betalen, raakten in
diepe crisis; en de rest van de tragedie is ge
noegzaam bekend. Om beter zicht te krij
gen op de begrotingshandel en -wandel
van de lidstaten, is er nu meer overleg tus
sen Europa en de landen. Nederland was al
tijd een fel pleitbezorger van deze werkwij
ze.
Door vroege inmenging van de EU en ande
re lidstaten bij de begroting van een land,
kan dit soort groot gelazer vermeden wor
den. Niet dat Brussel een land kan dwin
gen te bezuinigen op pakweg zorg en te in
vesteren in bijvoorbeeld onderwijs. Slui
penderwijs heeft het stelsel van - vriende
lijk klinkende - adviezen, aanbevelingen,
tips en trucs evenwel een dwingend karak
ter gekregen. „Langzaam wordt de boel aan
gescherpt. En als je slecht presteert, word
je kwetsbaarder", zegt hoogleraar constitu
tioneel recht Aalt Willem Heringa (Univer
siteit Maastricht).
Als een land herhaaldelijk de adviezen van
de Europese Commissie in de wind slaat
en economisch keer op keer slecht scoort,
komt de politiek-psychologische groeps
druk om de hoek kijken. De maandelijkse
overleggen van de ministers van Financiën
in Brussel zijn dan geen pretje voor de
slechtste jongetjes van de klas, weet een in
sider. „Dan denk je: die ministers zijn lief
voor elkaar. Zo van 'let niet te veel op onze
wanprestaties, dan doen wij dat ook niet
bij jullie'. Niet dus. Landen worden kei
hard aangesproken op hun plannen en pres
taties. 'Waar blijven die bezuinigingen?'
wordt hun dan voor de voeten geworpen."
Als de groepsdruk niet werkt en een land
er echt een potje van maakt, zijn sancties
mogelijk. Dan moet er bijvoorbeeld een
miljardenboete betaald worden. Tot nog
toe is dat in de EU niet voorgekomen.
Nederland kreeg in mei een set aanbevelin
gen van de Europese Commissie om het be
grotingstekort te beteugelen, de pensioe
nen te hervormen en de woningmarkt aan
te pakken. Dat is maanden voordat Neder
land zelf de begroting opstelt. Zo ver
schuift de regie meer naar Brussel, consta
teert Heringa. „Joop den Uyl vond de mar
ges van de politiek begin jaren '70 al smal,
tegenwoordig zijn ze nog smaller."
ChristenUnie-senator Peter Ester was een
van de weinig parlementariërs die eerder
al aandacht vroeg voor de veranderende
waarde van Prinsjesdag door de nieuwe Eu
ropese begrotingsregels. Ester betreurt het
dat Brussel 'de toon zet'. „Daar wordt het
speelveld bepaald. Al vroeg in het jaar be
noemen ze aandachtspunten en ook na
Prinsjesdag evalueert men de plannen. Zo
verliezen we in de Tweede en Eerste Ka
mer regiemacht."
Zo boet een dag als vandaag ook aan waar
de in. „Vroeger waren de Prinsjesdagstuk
ken heel belangrijke instrumenten voor de
politiek, nu zijn er in het voorjaar al advie
zen van de Europese Commissie. Ontzet
tend jammer." Behalve dat is ook de 'boek
houdkundige Brusselse benadering' een ge
brek, vindt Ester. „Er wordt op percentages
gehamerd en er worden specifieke proble
men benoemd, maar wat is het grotere ver-
Prinsjesdag
komt te vroeg
November/December
Europese Commissie
presenteert groei-
analyse.
door Niels Klaassen en Laurens Kok
beeld De Persdienst
Aalt Willem Heringa
L.
Maart
Europese Raad komt
met regels voor
gezamenlijk beleid
voor komend jaar.
5
L
M
(Eind) april
Nederland stuurt twee
plannen naar Europese
Commissie. Hoe gaat
Nederland om met
begrotingstekort? Hoe
wil de regering de
economie versterken?
Mei
Commissie levert
commentaar op
plannen en doet
aanbevelingen per
lidstaat.
Juni
Europese Raad
bekrachtigt aanbeve
lingen Commissie.
Daarna worden die
formeel vastgelegd.
