i
I
I
i
Dat heeft hij van papa
6 GEZOND
OPVOEDING
Annie de Vreugd
Die streken
heeft hij van
zijn vader. Die
hele familie is
zo. Daar is
niks aan te doen, daar moeten
we mee leren leven'. Of: 'Mijn
kind kan niet zingen, ik kon
vroeger ook niet zingen'. Eigen
schappen van kinderen worden
vaak gemeld alsof het om voldon
gen feiten gaat. Karaktereigen
schappen die onveranderlijk zijn
en vastliggen in de genen. Die
dus ook niet te beïnvloeden zijn
door bijvoorbeeld opvoeding. De
omgeving moet zich maar aan
dit gedrag aanpassen. Dat is na
tuurlijk makkelijk geredeneerd.
Als jouw kind zich steeds onheb
belijk gedraagt, kan je op je han
den gaan zitten, want het is zin
loos daar energie in te stoppen.
„Hij is nu eenmaal zo."
Kinderen worden inderdaad ge
boren met een zekere bagage in
de genen. Daarin ligt de erfelijke
informatie opgeslagen die door
de ouders is doorgegeven. We
spreken graag in kansberekenin
gen die gebaseerd zijn op deze
genen. Een kind uit een gezin
heeft dan een bepaald percenta
ge kans om diabetes of een hart
infarct te krijgen. We vergeten
graag dat omgevingsfactoren
ook een enorme rol spelen bij
het krijgen van een hartinfarct.
Terwijl we eigenlijk best wel we
ten dat roken en bewegingsar
moede de kans aanzienlijk verho
gen. Als het om karaktereigen
schappen gaat, speelt de omge
ving eveneens een grote rol. Die
streken die het kind van zijn va
der heeft, zijn zeer waarschijn
lijk niet via de genen doorgege
ven. Hooguit zijn bevattelijkheid
voor het aanleren van streken.
Het kind heeft die streken ge
woon van vader afgekeken. Moe
der kan haar eigen frustraties
over de zangles vroeger op
school onbewust hebben doorge
geven aan haar kind. Dan zijn de
ze eigenschappen niet geërfd,
maar aangeleerd. Dat betekent
dat ze ook weer afgeleerd kun
nen worden. Dat ze omgebogen
kunnen worden via de opvoe
ding.
De discussie over aangeleerd of
aangeboren gedrag duurt al eeu
wen. In de zestiende eeuw sprak
de Engelse filosoof John Locke
over het kind als een tabula rasa,
een onbeschreven blad. Het kind
kwam geheel blanco zonder erfe
lijke belasting op de wereld en
werd daarna gevormd door de
omgeving. De Fransman Rous
seau reageerde daar een eeuw la
ter op door te stellen dat de ont
wikkeling van een kind juist he
lemaal via de innerlijke motor
van de rijping loopt. Omgevings
factoren spelen daarbij geen en
kele rol. Tegenwoordig is ieder
een er wel van overtuigd dat zo
wel de genen als de omgeving
een rol speelt. Als we dan weten
dat omgevingsfactoren zo belang
rijk zijn tijdens de ontwikkeling
van ons kind, is het verstandig
die factoren goed in de gaten te
houden. Met welke computer
spellen speelt ons kind, naar wel
ke school brengen we hem, wel
ke oppas halen we in huis? En
vooral: welk voorbeeld zijn wij
ouders voor ons kind? Wij zijn
namelijk zelf de meest nabije
omgevingsfactoren.
's Ochtends een lepel sesamzaadjes door de yoghurt om je
bloed te zuiveren, 's Middags wat chiazaadjes door je smoot
hie voor de darmflora. Zaden en pitten vormen een natuurlijk
voedingssupplement, maar zijn geen compensatie voor een
ongezonde leefstijl.
Bij de warme bakker liggen ze
ineens tussen de verse crois-
santjes en krentenbollen op
de toonbank. Zakken met chia
zaadjes, kleine donkerbruine
korreltjes, iets groter dan de
maanzaadjes waarbij kinde
ren vaak een vies gezicht trekken en die zo
akelig tussen je voortanden kunnen post
vatten. Chia-wat? „Dit is echt het nieuwe
supervoedsel", zegt de bakker, „Mijn klan
ten vragen erom en het is niet aan te sle
pen." Klant 1 hoort het aan, besluit tot de
aankoop van 2 x 250 gram. Klant 2 gooit er
nog een schepje bovenop: „Lekker hoor,
door de yoghurt of door een smoothie. Ik
doe het iedere dag."
Voorheen waren de zaden het domein van
de macrobiotische, veganistische dan wel
rawfood-garde. Die zagen allang de meri
tes en ondervonden de voedingwaarde van
lijnzaad, hennepzaad, chiazaad en wat dies
meer zij. In navolging overigens van de Ma
ya's en Azteken die duizenden jaren gele
den al aan de chia waren. Inmiddels zijn de
zaadjes een rage.
Volstrekte onzin, zeggen de meer traditio
nele diëtisten en voedingskundigen. Wie
een gebalanceerd en gematigd voedingspa
troon heeft, hoeft echt niet elke ochtend
een handje lijnzaad te breken (voor de ken
ners: ongebroken lijnzaad poep je gewoon
uit, koop je gebroken lijnzaad kant-en
-klaar dan is een groot deel van de goede
stoffen verloren gegaan. Dus zelf aan de
slag met die vijzel).
Er is echt een tweedeling, zegt voedingsthe
rapeut Irene Lelieveld, bekend van haar
boeken over 'gezonde eters'. „Bij de natuur-
voeding vallen zaden en pitten onder de
'superfoods'. Maar in de traditionele schijf
van vijf spelen ze helemaal geen rol. Regu
lier opgeleide gewichtsconsulenten staan
daardoor tegenover de voedingsspecialis
ten die zich met natuurvoeding bezighou
den."
Lelieveld zelf valt nadrukkelijk onder die
laatste groep. „De schijf van vijf is achter
haald, die is al die jaren nooit bijgeschaafd.
Ik geloof best dat vroeger 200 gram groen
ten voldoende was. Maar dat waren toen
nog groenten die zo van de akker kwamen.
Nu speelt vervuiling een grote rol, groen
ten komen uit de kas, de voedingswaarde
is afgenomen."
Als je waanzinnig goed oplet en superver
antwoord eet, zegt Lelieveld, krijg je mis
schien ook zonder zaden en pitten alles
binnen wat je lichaam nodig heeft. En je
hebt ook mensen die 100 worden terwijl
ze hun hele leven slecht hebben gegeten.
Maar zij ziet in haar praktijk als voedings-
Zaden en pitten
zijn een manier
om aan de goede
vetten te
komen
therapeute werkelijk niemand zonder zink-
tekort. En ook vitamine C-tekorten zijn
aan de orde van de dag, tekorten aan B-vita
minen bij mensen die veel suiker en witte
bloem consumeren en selenium- en mag
nesium-tekorten. „Dan adviseer ik: veel za
den, pitten en noten eten. En nóg is het
moeilijk. Wat zink betreft, zet ik de meeste
mensen toch nog op een supplementje."
Lelieveld merkt in haar praktijk dat het be
wustzijn over voeding bij veel mensen is
toegenomen. Wat vroeger eigenlijk alleen
bij sporters speelde, beaamt fitness-specia
list en personal trainer Angelique Heijli
gers, wordt nu steeds meer gemeengoed.
Vandaar de opkomst van de zaden. „Ik kan
het mezelf eigenlijk niet herinneren dat ze
er niet waren, in de fitnesswereld was het
al jaren vrij standaard om lijnzaad te ge
bruiken. Zaden zijn een goede bron van
proteïne, daarom zijn ze onder sporters zo
populair. Maar nu is chiazaad ook ineens
overal verkrijgbaar. Een heel populair ont
bijt is bijvoorbeeld chiazaad door een ge
prakt banaantje." Heijligers is zelf één van
de voorvechters van het populaire 'paleo-
dieet', waarbij gegeten wordt zoals in de
oertijd, toen jagers op zoek moesten naar
wild, en daarnaast leefden op wat ze bijeen
konden scharrelen aan pitten, zaden, groen
te, bessen en ander fruit. „In het paleodieet
gaan er heel wat zaden doorheen, bijvoor
beeld in paleobroden. Bij ons staan noten,
zaden, groente, fruit en vlees op het menu.
En dan zijn zaden en pitten vooral een ma
nier om aan de goede vetten te komen. En
je moet érgens je energie uithalen."
Heijligers plaatst wel een kanttekening: „Je
ziet die zaden nu overal. Maar ik ben er
wel van overtuigd dat eerst de basis goed
moet zijn. Als mensen superfoods eten
maar daarnaast roken, helemaal niet bewe
gen of de snackbar leegtrekken, dan gaan
zaden dat echt niet goed maken. Het gaat
om het totaal, om de bigger picture."
WELK ZAADJE VOOR WAT?
Annie de Vreugd is orthopedagoge.
foto Getty Images
Zaden als
'supplementje'
door Marjolijn de Cocq
Angelique Heijligers
reageren?
gezondheid@depersdienst.nl
Sesamzaad: zaad van de sesamplant, rijk aan mineralen als calcium en fosfor en vitamines
ABC. Draagt bij aan gezondheid van botten, spieren, bloed en zenuwstelsel.
Lijnzaad: zaad van de olievlas, rijk aan eiwitten, vezels, vitamines E en C, mineralen en
omega 3 vetzuren. Natuurlijk laxeermiddel, reinigend effect.
Chiazaad: zaad van de salva hispanica, bevat veel omega 3 vetzuren, vezels, antioxidanten
en de mineralen calcium, magnesium en ijzer.
Hennepzaad: volledige eiwitbron en vleesvervanger, bevat essentiële vetzuren, mineralen,
vitamines ABD, rijk aan vezels en chlorofyl (bron van antioxidanten), zeer voedzaam.
Maanzaad: zaad van de papaver, bevat kalium, magnesium, fosfor, zink, ijzer en calcium.
(Bron: Irene Lelieveld - Koken met Irene, de gezonde eter in de eerlijke keuken, Uitgeverij Elmar, 16,95 euro)
