2 3 Te veel ijzer in je lijf
2 COLUMN MEDICIJN TEGEN VERJAARDAGEN
m
Haarverlies bij chemotherapie is tegen te gaan.
Koeling van de hoofdhuid voor, tijdens en na de
kuur is veilig en verloopt bij ongeveer de helft van
de patiënten succesvol, constateert dr. Corina van
den Hurk. Zij promoveerde hier onlangs op in het
Leids Universitair Medisch Centrum.
Chemotherapie werkt doordat het
snel delende cellen doodt. Kanker
cellen zijn bij uitstek snel delende
cellen. Maar ook de cellen in de
darmwand, de cellen in het been
merg en de haarvormende cellen
in de haarwortels delen snel. Diar
ree, een tekort aan witte bloedcellen en haaruit
val zijn daardoor veelvoorkomende bijwerkin
gen van chemotherapie. Van die bijwerkingen
vinden de patiënten de haaruitval het meest in
grijpende, weet Van den Hurk. „Veel patiënten
ervaren de haaruitval als zeer stigmatiserend.
Het herinnert hen dagelijks aan hun ziekte en
het maakt hen voor de buitenwereld in één oog
opslag herkenbaar als kankerpatiënt."
Opmerkelijk genoeg is al veertig jaar bekend hoe
je het uitvallen van het haar bij chemotherapie
kunt beperken. Van den Hurk: „In de jaren ze
ventig van de afgelopen eeuw werd ontdekt dat
koeling van de hoofdhuid haaruitval kan tegen
gaan. De koeling zorgt er onder andere voor dat
de bloedvaatjes in de hoofdhuid samentrekken
waardoor er minder chemotherapeuticum bij de
cellen in de haarwortels terechtkomt. De lagere
temperatuur vertraagt bovendien de opname
van het chemotherapeuticum door de haarwor
telcellen. Er komt dus minder medicijn terecht
in de cellen, waardoor deze beter kunnen overle
ven."
Aanvankelijk gebeurde het koelen door tijdens
de behandeling pakken ijs op het hoofd van de
patiënt te leggen. Later werd een koelmuts ont
wikkeld die vooraf een tijdje in de vriezer moest
worden gelegd. Volgens overlevering was het
een fabrikant van bierkoelmachines die de huidi
ge methode van hoofdhuidkoeling ontwikkelde:
een muts waar permanent koude vloeistof door
heen stroomt.„Het heeft tot begin deze eeuw ge
duurd voordat de hoofdhuidkoeling bij chemo
therapie op enige schaal van betekenis is toege
past. Voor die tijd is het wel her en der toege
past, maar het zette niet door. Het extra werk
dat het verpleegkundigen kostte en gebrek aan
inzicht in de effectiviteit van de koeling, maak
ten dat zorgverleners snel geneigd waren te stop
pen met hoofdhuidkoeling als het bij de eerste
patiënten weinig opleverde. Een jaar of tien jaar
geleden is mijn copromotor dr. Wim Breed zich
via de Stichting Geef Haar Een Kans stevig gaan
inspannen voor de invoering van hoofdhuidkoe
ling. En met succes; werd hoofdhuidkoeling in
2005 toegepast in 4 ziekenhuizen, momenteel
zijn dat er 76. We lopen nu wereldwijd voorop
met toepassing maar zeker ook onderzoek naar
hoofdhuidkoeling bij chemotherapie.
„Toen ik met mijn onderzoek begon, waren er
wel al studies gedaan naar de effectiviteit van
hoofdhuidkoeling bij chemotherapie. Dat waren
veelal studies met kleine aantallen patiënten, bo
vendien uitgevoerd bij behandelingen met in
middels verouderde vormen van chemotherapie.
Dankzij de registratie van de resultaten van
hoofdhuidkoeling waaraan een toenemend aan
tal ziekenhuizen deelneemt, kon ik bij mijn on
derzoek beschikken over gegevens van grote
groepen patiënten. In dat onderzoek heb ik niet
alleen gekeken of de koeling succes heeft, maar
ook hoe het gesteld is met de veiligheid, met de
kosten ervan en met de invloed die het heeft op
de kwaliteit van leven van de patiënten."
Uit haar onderzoek blijkt allereerst dat hoofd
huidkoeling veilig is. „Artsen vreesden altijd dat
als gevolg van de koeling uitzaaiingen in de
hooftlhuid de chemo beter zouden overleven. Ik
heb bij borstkankerpatiënten aangetoond dat de
Veel patiënten
ervaren de
haaruitval
als zeer
stigmatiserend
kans op de ontwikkeling van uitzaaiingen in de
hoofdhuid zeer klein is en dat die kans niet toe
neemt als de patiënt hoofdhuidkoeling krijgt."
Op basis van de Nederlandse registratiegegevens
kon ze ook aantonen dat hoofdhuidkoeling bij
ongeveer de helft van de patiënten succesvol is
en bijdraagt aan behoud van de kwaliteit van le
ven. Waarbij succes gedefinieerd is als 'het niet
hoeven te dragen van een pruik of andere hoofd
bedekking'. „Niet iedere patiënt profiteert van
de hoofdhuidkoeling. Om te beginnen, is de
soort chemotherapie van belang. Daar bovenop
speelt individuele variatie tussen patiënten mee.
Waar de ene patiënt zijn haren behoudt dankzij
de koeling, verliest een patiënt met dezelfde
soort kanker en dezelfde soort chemotherapie
wel zijn haren. We weten nog niet goed hoe dat
komt. Wat we ook nog niet weten, is hoe je de
hoofdhuidkoeling optimaal uitvoert. Wat is de
optimale tijdsduur, wat is de optimale tempera
tuur? En varieert dat per type chemo en per pa
tiënt?"
Ofschoon het nu in 76 ziekenhuizen beschikbaar
is, krijgt niet iedereen die ervoor in aanmerking
komt de koeling ook aangeboden. „Het blijkt dat
minder dan de helft van de patiënten die ervoor
in aanmerking komt, daadwerkelijk hoofdhuid
koeling ondergaat. Natuurlijk kiest niet iedere pa
tiënt ervoor, maar het komt voornamelijk door
dat het niet wordt aangeboden. Daarbij spelen
verschillende zaken een rol, variërend van de
extra tijd die het kost tot onderschatting door de
behandelaars van de impact die de haaruitval
voor de patiënt heeft. Mannen en allochtone
vrouwen krijgen het minder vaak aangeboden
dan autochtone vrouwen. Ook krijgen patiënten
met borstkanker vaak wel hoofdhuidkoeling aan
geboden, maar worden patiënten met eierstok-,
prostaat- of longkanker vergeten."
Gezon
voorkomt
haaruitval
door Marten Dooper
Corina van den Hurk
reageren?
gezondheid®
depersdienst.nl
