Schakèrloo, de
zuidkant van Tholen
4 BUITEN
HET ZEEUWSE LANDSCHAP
Zaterdag 14 september is het groot
feest op de Kruisdijkschans tussen
Sluis en Aardenburg. Met een histori
sche jaarmarkt wordt het gereedko
men van de restauratie van dit Rijks
monument publiekelijk gevierd. Er
zijn wapendemonstraties, oude am
bachten en verschillende workshops.
Bezoekers mogen proberen om per
touw de eeuwenoude gracht over te
steken en ook zijn er 17e-eeuwse kin
derspelletjes waar iedereen aan mee
mag doen. Natuurlijk is er ook de mo
gelijkheid om het gerestaureerde
woonhuis, dat na de aankoop in
2010 in de oude glorie is hersteld, te
bezichtigen, ledereen is welkom!
doorChiel Jacobusse
Eerder had Het Zeeuwse
Landschap moeite gedaan
om de Kruisdijkschans te
verwerven. De reden daar
voor was dat er nog een
populatie boomkikkers
zat. Het was een geïsoleer
de populatie die afweek van de boom
kikkers elders in Zeeuws-Vlaande-
ren. Het was met het oog op die
boomkikkerpopulatie dat de Kruis
dijkschans door de rijksoverheid
werd aangewezen tot Beschermd Na
tuurmonument. Dat gaf overigens
wel de nodige commotie. Maar de
staat zette door en zo ontstond het
kleinste Beschermd Natuurmonu
ment van Nederland.
Overigens was de aanwijzing niet 'zo
maar' voor de boomkikker. De boom
kikker is eigenlijk het vlaggenschip
van een levensgemeenschap die
steeds zeldzamer wordt. Het gaat om
natuur die onlosmakelijk verbonden
is met cultuur, en wel met de aloude
boerenpraktijk in een kleinschalig
landschap. Tot diezelfde levensge
meenschap behoren de steenuil en
de boerenzwaluw, de spotvogel en
de grauwe vliegenvanger; de zomer-
tortel en de kneu... Het is dan ook
heel veelzeggend dat al die bijzonde
re en veelal bedreigde soorten mo
menteel nog op de Kruisdijkschans
voorkomen, de meeste ervan zelfs
broedend. Afgelopen voorjaar liet
zich zelfs de grauwe klauwier zien in
één van de fruitbomen op het erf.
Dat is een soort van het platteland
die al zo'n halve eeuw totaal verdwe
nen is.
De boomkikker echter verdween, on
danks de wettelijk beschermde sta
tus van de Kruisdijkschans. Eigenlijk
het beste bewijs dat het gebied speci
fiek beheer nodig heeft, gericht op de
instandhouding van de bijzondere le
vensgemeenschap. Gelukkig is de
boomkikker terug, weliswaar niet de
oorspronkelijke populatie, maar van
uit de populatie in de Zwinstreek
heeft de soort zich weer spontaan ge
vestigd in de grachten rond de Kruis
dijkschans.
De Kruisdijkschans werd aan het ein
de van de Tachtigjarige Oorlog, in
1640, gebouwd als veldschans. Rond
om de schans kwam een dubbele
gracht, die nog steeds intact is. Acht
jaar later was het vrede en door aller
lei geopolitieke ontwikkelingen ver
loor de Kruisdijkschans zijn militaire
betekenis. In 1762, na een fikse ver
bouwing, begon de Kruisdijkschans
aan zijn tweede leven en wel als voor
name buitenplaats. Die bestemming
had het gebouw met omgeving tot
1920 en vanaf die tijd, tot 1995 werd
het geheel gebruikt als boerenbedrijf.
Met recht een veelbewogen geschie
denis dus.
Behalve voor vogels is de Kruisdijk
schans ook wat planten betreft de
moeite waard. Bijzonder zijn vooral
de grachten, waarin puur zoet water
voorkomt. Daaraan is het voorkomen
van de in Zeeland zeldzame zwanen-
bloem te danken, evenals de aanwe
zigheid van drijvend fonteinkruid,
tenger fonteinkruid en breekbaar
kransblad. Allemaal soorten die in
het grootste deel van Zeeland totaal
ontbreken. Ook de aanwezigheid van
de bijenorchis geeft aan dat er op de
Kruisdijkschans met gericht natuur
beheer nog het nodige te winnen
valt. En dan hebben we het nog niet
eens over de kerkuilen en vleermui
zen die het complex prima weten te
vinden.
De historische jaarmarkt, waarmee
we de definitieve veiligstelling van
de Kruisdijkschans vieren is voor ie
dereen vrij toegankelijk. Naast volop
historisch getinte activiteiten is er li
ve muziek en natuurlijk volop eten
en drinken.
We hopen dat veel mensen van dit
pareltje komen genieten.
WOENSD
Feest op de Kruisdijkschans
In de polder
Schakerloo aan de
zuidkant van Tholen,
staat de 17e-eeuwse
hoeve 'Het Huys
Vermuyden'.
foto Gerard
Smailegange
Bijenorchis
Spotvogel
