Historische begraafplaatsen
2 BUITEN
m.
i
at
Bedreigd erfgoed
Het heeft voor velen iets
plechtigs, iets waar je
een beetje stil van
wordt: een begraafplaats. Maar
eigenlijk is het ook niet weg te
denken uit het landschap. Een
historische begraafplaats biedt
mooie koesterplekjes waar je
zuinig op moet zijn. Zo geeft
een blik op zerken en stenen
zicht op fijngetakte mosjes en
kleurrijke korstmossen. Krulle
rige of statig gegraveerde graf
stenen worden in de schaduw
gezet door een oude boom die
de plek verder siert.
Bij diverse oudere begraafplaat
sen schatten we de betekenis
voor de biodiversiteit hoog in.
Stinzenplanten met kleurrijke
bloemen vinden in de onder
grond een geschikte plek om te
groeien. Deze vind je niet
meer overal. Begraafplaatsen
herbergen cultuurhistorisch
erfgoed dat zomaar kan ver
dwijnen. Diverse bewoners-
groepen zetten zich in als vrij
willige werkgroepen van Stich
ting Landschapsbeheer Zee
land voor beheer en onder
houd van historische begraaf
plaatsen. Oud natuursteen, let
tertypen, stenen kruisen uit
1800, je kunt het er terugvin
den als het behouden blijft.
Maar niet alle gemeenten wil
len hun begraafplaatsen hou
den, en ruiming stuit soms op
verzet. SLZ is regelmatig ge
sprekspartner van werkgroe
pen en gemeenten om de waar
de van de plek te bespreken en
mee te werken aan beheer of
aan het vinden van een com-
De PZC schetst de komende weken portretten van Zeeuwse
gehuchten en reist daarvoor de hele provincie door.
Vandaag in deel 3: Langeweegje
Het gehucht
SICNALEMENT
Buurtschap Langeweegje is bin
nen- en buitengebied tegelijk.
Binnen, want het ligt in de be
bouwde kom. Buiten, want mid
den in de Zak van Zuid-Beve
land is het het groen dat over
heerst. Over het café van Betje,
een actieve buurtvereniging en een misdadi
ger uit de negentiende eeuw.
Geef Sjors Goudswaard een stoel en wat tijd
en hij schudt de verhalen over Langeweegje
uit zijn mouw. Hij en zijn vrouw Maja wo
nen al dertig jaar in het gehucht tussen Kwa
dendamme en 's-Gravenpolder met hun kin
deren lord (22) en Lars (18). Er is veel veran
derd in die drie decennia, oordeelt Goud
swaard. „Er woonden heel veel oude men
sen, maar toen zij verhuisden naar een ver
zorgingshuis zijn er jongere gezinnen voor
in de plaats gekomen. Net zoals wij. We wa
ren twintigers toen we erin kwamen. Het
huis was al in bezit van de familie en stond
vier, vijf jaar leeg. Het is lekker wonen hier.
De tendens is: leven en laten leven. We zijn
stikgoed met de buren, maar we lopen geen
van allen bij elkaar de deur plat. De buurtver
eniging organiseert jaarlijks onder meer een
barbecue en een nieuwjaarsreceptie. Dat laat
ste zie je bijna nergens. Officieel is die bor
rel 's middags van twee tot zes. Maar het is
ook wel -eens twee uur 's nachts geweest
voordat de laatsten weg gingen." De familie
Goudswaard woont aan de zuidelijke kant
van het gehucht, dat één recht lint bebou
wing is van een kilometer lang en dat door
klieft wordt door de spoorlijn van de Stoom
trein Goes-Borsele. Het maakt bestuurlijk
deel uit van gemeente Borsele en heeft het
karakter van een wegdorp. „Wij liggen bin
nen de bebouwde kom, maar we zijn wel
buitengebied", zegt Goudswaard. „Raar.
Want je bent óf binnen óf buiten de be
bouwde kom. Als ik een vergunning aan
vraag, zit ik in het buitengebied. Maar mijn
groene bak mag ik niet neerzetten zoals ze
dat daar doen. Omdat we binnen de bebouw
de kom wonen... Vroeger hadden we aan de
voorkant een uitzicht tot aan Hoedekensker-
ke. Daar lag akkerland met graan en suiker
bieten. Dat is een boomgaard geworden. Te
genwoordig moet daar een windschut om
heen vanwege het spuiten. Kijken we tegen
een rij bomen aan. Dat is niet leuk. Maar een
rij bomen zie ik nog altijd liever dan een rij
flats." Langeweegje 'heeft' verder onder
meer de vlindertuin, Nederlands kampioen
wielrennen Johnny Hoogerland en de schrij
ver Hans Warren (1921-2001), die grote be
kendheid genoot door zijn Geheime Dagboe
ken. Wat verder in het verleden - rond 1800
- duikt de naam van Jan Catoen op, een mis
dadiger die onder de valse naam Jan Coen-
raads in Langeweegje woonde op de plek
waar nu nummer achttien staat. Het oor
spronkelijke huisje is in 1954 al afgebroken.
Coenraads verhuurde zich overdag als land
arbeider - zijn dekmantel. Maar 's nachts
pleegde hij met een bende roofovervallen in
het hele land, zijn laatste op hofstede Teke-
lenburg bij Kapelle. Het verhaal gaat dat Ca
toen in september 1802 bezig is met mee
krap delven in de Zak van Zuid-Beveland als
er enkele gendarmen naderen. Hij slaat op
de vlucht - probeert via de slikken een schip
te vinden dat hem wil meenemen. Het opko
mend tij dwingt hem echter terug naar land,
waar de politie hem opwacht. Enkele dagen
later wordt hij opgehangen in Middelburg.
Een andere opvallende naam was die van
Betje Menheere. Ze runde een huiskamerca
fé in Langeweegje. Goudswaard, goed be
kend met de geschiedenis, vertelt: „Dat ken
de iedereen in de zak van Zuid-Beveland.
Toen we hier kwamen wonen, was het café
alleen nog open voor bekenden. Toen Betje
naar het bejaardenhuis ging en het biljart
uit haar café was gehaald, vroeg ze of ik de
houten vloer omhoog wilde wippen. Er za
ten een paar van die flinke spleten in en ze
vermoedde dat er heel wat geld in was geval
len. Een stuiver en een dubbeltje, meer heb
ben we niet gevonden..."
door Sylvia Tuinder
Historische schuren, unieke
waterputten en oude bakketen.
Veel cultureel erfgoed in Zeeland
wordt bedreigd. In deze serie laten
we zien wat er dreigt te verdwijnen.
Sas van Gent. foto's Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ)
De kilometer van Langeweegje
heeft een rijk verleden
door Michiel Bouwman
s-Gravenpolder
Kwadendamme
Gemeente: Borsele
Aantal inwoners: circa 110
Aantal huizen: rond de 35
Netwerksignaal: goed
Ligging: Tussen Kwadendamme en
's-Gravenpolder
Bronvermelding: G.J. Lepoeter, de Zeeuwse episo
de uit het leven van Jan Catoen, Zeeuws tijdschrift
(1985)
De buurtvereniging organiseert jaarlijks onder meer een barbecue en een nieuwjaarsreceptie, foto's Lex de meester
