I
interview
SPECTRUM 9
JUDITH KOELEMEIJER
„Het was heel ongrijpbaar wat daar
was gebeurd. Het was als een nacht
merrie voorbij gegaan. Voor we het
wisten, zaten we weer thuis. Ik had
een natuurlijke drang het allemaal bij
daglicht nog eens te zien."
U was als enige van de vriendinnen bij
Annette toen zij overleed. Dat moet een
traumatische ervaring zijn geweest.
„Dat weet ik niet. Ik denk nooit zo
sterk in die psychologische termen.
Ook voor een boek vind ik het eerlijk
gezegd niet zo interessant, omdat je er
dan van die etiketten opplakt, waar
door het allemaal een naam heeft en
te plaatsen lijkt. Het fascinerende van
waargebeurde geschiedenissen, zoals
deze, is nou juist dat ze grillig en onlo
gisch zijn."
Hoewel Koelemeijer zegt dit niet het
belangrijkste te vinden, maakte An
nettes dood in feite een schrijfster
van haar. Vrijwel direct na thuis
komst tekende ze 'uit pure noodzaak'
de Griekse tragedie 'van a tot z en van
z tot a' op, op dertig A4-multomapvel-
letjes. „Het feit dat ik bij Annette was
toen ze stierf, heeft mij schatplichtig
gemaakt. Alsof haar leven toen een
beetje in mijn handen is gegaan. Nee,
dat klinkt te bombastisch, hoe moet
ik het nou zeggen."
Voor het eerst zoekt de schrijfster
naar woorden. Ze was ooit journaliste
en weet wat tijdens een interview
wordt verwacht. Ze wil best persoon
lijk zijn, maar „in de journalistiek is
het onderscheid tussen persoonlijk en
privé wel erg aan het vervagen."
Koelemeijer houdt afstand, zoals ze
dat ook in haar boek bij Annette deed.
Ze bewaakt de privacy van haar vrien
din. „Ik vertel geen dingen die zij zelf
ook niet zou hebben prijsgegeven."
Minutieus en nauwgezet zijn typerin
gen die bij Koelemeijer passen. Ze
spreekt haar zinnen zacht, maar doel
bewust uit, daarbij zorgvuldig articu
lerend. De auteur is succesvol in de
populaire literaire non-fictie, waarbij
zij de werkelijkheid in romanvorm
vertelt. Nooit heeft ze overwogen -
ook niet nu het om een pijnlijke her
innering gaat - van de 'intrigerende'
werkelijkheid af te wijken, want daar
'valt niet tegenop te verzinnen'. Koele
meijer: „Tijdens mijn research en de
interviews ben ik achter allerlei de
tails gekomen die ik niet had durven
verzinnen. Zo werd er vóór het ver
trek van de terugvlucht omgeroepen
dat we aan de grond bleven staan om
dat er nog een passagier moest ko
men. Dat is toch echt te bizar. Wij
hadden namelijk wel de tas van An
nette ingecheckt, maar waren in
plaats van met zes met vijf meisjes
aan boord gegaan..."
U voelde zich schuldig aan de dood van
uw vriendin, net als zeker drie anderen,
zo blijkt uit uw boek.
„Ja, we konden er werkelijk niets aan
doen, maar je vraagt je af: 'waar had
ik het kunnen voorkomen'. Dat is irra
tionele schuld. We maken onszelf een
stuk belangrijker dan dat we zijn. Uit
onvermogen en uit frustratie dat het
zo is gelopen."
Er was destijds geen enkele vorm van
slachtofferhulp. Uw vader, die een aan
tal tuincentra runde met zijn broers,
vond het heel gewoon dat u nog geen
week na het ongeluk op kamers ging.
„Hij bedoelde het goed. Hij sprak zijn
vertrouwen in me uit. Je moet beden
ken dat mijn ouders toen nog maar be
gin 40 waren. Mijn moeder was 18
toen ze mij kreeg, mijn vader 23. Ik
was een moetje, zoals veel kinderen
in die tijd. Mijn ouders hadden het on
gelooflijk druk met zichzelf. Ze waren
een zaak aan het opbouwen."
Judith Koelemeijer werd geboren in
Wormer en groeide op in een familie
waarin nauwelijks over essentiële za
ken werd gesproken. Ze beschrijft het
in haar succesvolle debuut Het zwijgen
van Maria Zachea. Zelfheeft ze met
die familietraditie gebroken en ze ver
telt iedereen die in haar leven kpmt
over Annette. Ook haar man, filmma
ker Vuk Janic. Hij is haar 'strenge leer
meester', die haar voorhield dat de fo
cus van dit derde boek niet allereerst
bij haarzelf moest liggen, maar bij
haar verloren vriendin, die altijd 20
bleef.
Koelemeijer leefde intussen verder,
met een 'zwarte spin', die in haar
'borst kruipt en er langzaam zijn po
ten uitslaat'. En met astma: „Ik heb
nog steeds inhalers. In welke mate het
verdriet om Annette heeft bijgedra
gen aan het gebruik ervan, is onduide
lijk. Wel is het zo dat haar dramati
sche dood mijn astma heeft getrig-
gerd. Of schrijven helpt? Er is geen
methode, geen les. Bij een volgend on
verhoopt verdriet, begin je weer ge
woon opnieuw."
Annettes dood heeft een aantal besluiten
behoorlijk beïnvloed.
„Ja, op een aantal momenten in mijn
leven heb ik heel duidelijk een keuze
gemaakt. Bijvoorbeeld om te stoppen
met mijn opleiding tot inrichtings
werker. Om te gaan reizen en terug te
gaan naar Griekenland. En later om
weg te gaan bij de Volkskrant en mijn
eerste boek te gaan schrijven. Een on
gewisse stap, ingegeven door het ge
voel: 'Ik moet het nu doen, want wie
weet over welk later we het anders
hebben'."
Koelemeijer oogt frêle, maar ze blijkt
verre van fragiel tijdens het gesprek
in het tuinhuis achter het pand van
haar uitgever. „Ik ben tijdens het
schrijven af en toe wel heel erg ver
drietig geweest. Maar het idee dat
mensen hebben dat je dat eerst moet
verwerken - het woord alleen al - het
dan een plekje geeft en dat het dan
klaar is: echt onzin", zegt ze veront
waardigd. Haar sprekende ogen von
ken. „Verdriet kun je altijd terughalen
en dat is ook helemaal niet erg. Giste
ren nog. Er was een proefexemplaar
van het boek, met de foto van Annet
te op de omslag. Ik had die in de kast
gezet, maar toen toch weer neerge
legd. Om haar midden in de kamer te
hebben, dat is een beetje veel. Dan
blijf ik maar denken; het blijft eeuwig
zonde." Ze is even aangedaan. „Ik kan
dan het verdriet in mijn keel navoe
len, maar dat vind ik niet erg. Dat is
niet meer alles overheersend, onder
mijnend of ontregelend, op wat voor
manier dan ook."
En toen bleek u vorig jaar, terwijl u zo
met de dood bezig was, zwanger.
„Dat had ik ook niet kunnen beden
ken, dat ik op mijn 45e nog een doch
ter zou krijgen. Het is vrij bizar zo in
tensief met de dood bezig te zijn en
dan weer nieuw leven in de schoot ge
worpen te krijgen. Ja, dat is dan weer
één van die wonderlijkheden. Daar
gaat dit boek ook over. We proberen
overal een verhaal van te maken en
een reden voor te verzinnen. Maar
heel veel dingen gebeuren gewoon."
Durft u uw dochter en zoon nog op va
kantie te laten gaan na hun examen
„Ja, hoor. Ik gun ze die ervaring. An
nette had nooit mogen sterven, maar
met haar dood heeft ze mij het leven
ingeschopt. Ik ben dankbaar dat ik dit
allemaal heb meegemaakt. Door de ge
boorte van Jana speelt mijn leven zich
nu op de vierkante centimeter af. Ik
heb daar geen moeite mee. Ik kan rus
tig mijn rondjes wandelen met baby
en hond en werken aan een nieuw
boek; ik ben er allemaal al geweest en
hoef nergens spijt van te hebben."
Fascinerend
aan waar
gebeurde
geschiede
nissen,
zoals deze,
is dat ze
grillig en
onlogisch
zijn
ZATERDAG 31 AUGUSTUS 2013
Bi
volgend
erdnet
begin je
weer
opnieuw
reageren?
spectrum@depersdienst.nl
Geboren op 8 april 1967
Samenlevend met filmmaker Vuk Janic
Zoon Milan (10) en dochter Jana (11 maanden)
1994-2000: Verslaggever bij de Volkskrant
2001Het zwijgen van Maria Zachea
2008: Anna Boom
2009: Start eigen cursus voor literaire non-fictie
2013: Hemelvaart, op zoek naar een verloren vriendin
Tijdens een vakantie in Griekenland overlijdt haar vriendin
Annette, na 28 jaar durft Judith Koelemeijer het aan te
schrijven over deze dramatische gebeurtenis.
in?