De verduurzaming van de visserij
van mosselzaad loopt averij op. Een
gerechtelijke uitspraak en het ge
brek aan bruikbare locaties zorgen
voor stagnatie in de omschakeling
van de mosselsector.
28 ZEELAND
MOSSELZAADINVANGINSTALLATIES
Wie in deze tijd van het jaar uit
kijkt over de Waddenzee of de
Oosterschelde, ziet ze liggen. De
blauwe of grijze tonnetjes, vlot
jes of lange strengen. Het zijn de
zichtbare delen van de mzi's, de mosselzaadinvang-
installaties. Onder deze drijvers hangt de werkelijke
invanginstallatie in het water. Netten of touwen
waar piepkleine mosseltjes (de mosselzaadjes) die
door het water zweven zich aan vasthechten. Als na
enige tijd de netten vol zitten met dit mosselzaad
worden ze met speciaal ontwikkelde machines aan
boord van de mosselkotters geoogst om vervolgens
uitgezaaid te worden op kweekpercelen op de bo
dem van het Wad of Oosterschelde of op te groeien
als hangcultuurmossel.
Een mosselzaadinvanginstallatie is een alternatief
voor de traditionele manier van zaadvissen vanaf
de bodem. Met deze methode wordt met ijzeren net
ten (de zogeheten korren) zaad gevist vanaf mossel-
zaadbanken om daarna op een andere locatie (de
kweekpercelen) op te groeien tot consumptiemos
sel.
De geschiedenis van de mosselzaadinvanginstalla-
ties begint voor Nederland rond het jaar 2000. Toen
begonnen een paar mosselkwekers uit Bruinisse en
Yerseke te experimenteren met het invangen van
mosselzaad in het water als alternatief voor de bo
demvisserij. Dat had zo z'n redenen. De natuur is
grillig. Het ene jaar vallen er voldoende mosselzaad
jes op de bodem, het andere jaar bereikt het mossel
zaad de bodem niet of worden mosselzaadbanken
vernietigd door extreme weersomstandigheden. Re
den voor de paar pioniers om te zoeken naar alterna
tieve methodes waarbij er ook in tijden van weinig
zaadval voldoende grondstof voor het kweken van
consumptiemosselen beschikbaar zou komen. Het al
ternatief werd gevonden in het eerder opvangen van
de mosselzaadjes.
Het leven van een mossel begint als larfje, zwevend
door het water. Het larfje groeit uit tot een piep
klein, nog steeds door het water zwevend, mosseltje
om op een gegeven moment naar de bodem te zak
ken en daar verder te groeien. Die zwevende mossel
zaadjes hebben de neiging zich vast te hechten op al
lerlei dingen die ze onderweg tegenkomen. Denk
aan de mosselzaadjes op paalhoofden. Van die na
tuurlijke neiging wordt gebruik gemaakt bij de
mzi's. De mosselzaadjes die door het water zweven,
hechten zich vast op de netten of touwen van de
mzi's.
Terwijl er nog volop werd geëxperimenteerd met de
verschillende technieken, stond de mosselsector in
2008 ineens op zijn kop. De natuurorganisaties had
den gelijk gekregen van de rechter en er mocht niet
meer op mosselzaad worden gevist. Dat zou het ein
de betekenen van de mosselsector in Nederland; im
mers zonder mosselzaad ook geen consumptiemos
sel meer.
Zover kwam het niet. Overheid, mosselkwekers en
natuurorganisaties sloten in 2008 een convenant. De
mosselsector zou in vijf stappen van ieder twintig
procent omschakelen van zaadvissen vanaf de bo
dem naar het invangen met mzi's. In 2009 werden
door het Rijk verschillende gebieden aangewezen in
de Waddenzee, de Oosterschelde en op de Noordzee
bij de Brouwersdam waar de mzi's neergelegd moch
ten worden. In totaal 500 hectare in de Waddenzee,
200 hectare in de Oosterschelde en 60 hectare in de
Noordzee bij de Brouwersdam. De tonnen, vlotjes
en strengen verschenen daarna in grote aantallen op
het water.
Vooraf werd gedacht dat de aangewezen gebieden
voldoende groot zouden zijn om veertig procent om
schakeling op te vangen. Maar dat.lukt niet. Niet ie
dere locatie is geschikt genoeg, blijkt nu. „Je hebt
voor een mzi voldoende diep water nodig", legt
Hans van Geesbergen, secretaris van de producen
tenorganisatie mosselcultuur uit. „En het mag ook
niet te ongunstig op de stroming liggen." Omdat de
netten aan drijvers hangen die op hun beurt veran
kerd zijn aan palen in de bodem, komt er door de
stroming nogal wat kracht op de installatie te staan.
Als de stroming te sterk is of van te veel verschillen
de kanten komt, kunnen de ankers losslaan en gaat
de installatie op drift. Het blijkt dat met name in de
gebieden in de Waddenzee locaties niet (meer) ge
schikt zijn. Dat heeft te maken met de dynamiek
van het gebied. De Waddenzee is altijd in beweging.
Geulen verplaatsen zich, eilanden 'wandelen' en
daardoor veranderen ook de natuurlijke omstandig
heden op de aangewezen locaties voor de mzi's. De
ze factoren spelen een veel minder grote rol in de
Oosterschelde. Maar ook daar geldt dat maar een be
perkt aantal gebieden geschikt zijn voor mzi's.
Maar niet alleen de natuurlijke omstandigheden be
lemmeren een vlotte overschakeling.
Economische motieven spelen ook een belangrijke
Mosselzaad op een invanginstallatie. Ook zeesterren zijn dol op mosselen.
Een mosselzaadinvanginstallatie van zogenoemde longlines
Mosselzaad
aan netten
door Melita Lanting
