Van Tuyll en
Droogendijk
1
4 BUITEN
HET ZEEUWSE LANDSCHAP
Wolfsmelk is een plantenfamilie,
waarvan nogal wat soorten tot de ak
keronkruiden gerekend worden.
Soorten dus, die zich vestigen op
opengewerkte grond en die de jaar
lijkse bewerking van de grond niet al
leen kunnen doorstaan, maar die
zelfs nodig hebben. Eén ervan is het
kroontjeskruid, een plant die in bijna
elke moestuin te vinden is. Net als al
le wolfsmelksoorten scheidt de plant
wit melksap af als je hem plukt en
dat witte melksap gold voeger als
een probaat middel tegen wratten.
De bloeiwijzen staan in een scherm
aan de top van de plant, veelal op de
volle zon en dat heeft de plant zijn
wetenschappelijke naam 'helioscopia'
bezorgd. Het betekent zonnekijker-
tje.
doorChiel Jacobusse
Genoeg over het kroon
tjeskruid; wie de
plant beter wil leren
kennen hoeft meest
al niét verder te gaan
dan zijn eigen tuin.
Maar er zijn, speciaal
in Zeeland, ook een paar zeldzame
soorten die op akkers voorkomen.
Het is de moeite waard om daar eens
naar op zoek te gaan. Het gaat om de
kleine wolfsmelk en de brede
wolfsmelk, waarvoor Zeeland als lan
delijk bolwerk geldt voor wat voorko
men en verspreiding betreft. Maar na
tuurlijk is het onbegonnen werk om
zomaar de eerste de beste akker op te
lopen om weinig opvallende plantjes
als de groen bloeiende wolfsmelk
soorten op te sporen. De trefkans is
dan wel erg klein. Om die trefkans
wat groter te maken moet je zoeken
naar een zogenaamde gidsplant. Dat
is een wat minder zeldzame soort die
toch aangeeft dat de groei- en mi
lieu-omstandigheden veelbelovend
zijn voor een bepaalde soortengroep.
Om zeldzame akkerkruiden te vin
den is het Rood guichelheil een uit
stekende gidsplant. Dit plantje met
prachtig oranje gekleurde bloemen
geeft aan dat je met een kalkrijke,
niet al te intensief bespoten akker te
maken hebt. Hoe talrijker het rood
guichelheil, hoe groter de kans om
andere leuke soorten aan te treffen.
Maar eerst even het rood guichelheil
zelf bekijken. De eivormige blaadjes
zijn aan de onderkant dicht bezet
met donkerbruine puntjes, Dat zijn
olieklieren. In het verleden werd de
plant wel als geneesmiddel gebruikt
voor mensen met hallucinaties, psy
chosen en andere psychische ziekte
verschijnselen. Men beschouwde der
gelijke verschijnselen als toverij en
guichelen is een oud woord voor tove
ren. Omdat een extract van guichel
heil geacht werd om iemand van to
verij te 'genezen', kreeg de plant zijn
naam.
Heb je een mooie groeiplaats van gui
chelheil gevonden (hoe talrijker, hoe
beter), dan is de kans groot dat er ter
plekke ook tuinwolfsmelk groeit. Het
is een niet zeldzame verwant van het
kroontjeskruid die veel in moestui
nen groeit. Op akkers veel minder;
want een al te intensief grondge
bruik doet de tuinwolfsmelk verdwij
nen. Maar heb je eenmaal de combi
natie van rood guichelheil en tuin
wolfsmelk gevonden dan wordt het
opletten geblazen. Speciaal in
Zeeuws-Vlaanderen, maar zeker ook
elders in de provincie is er dan een
gerede kans om de kleine wolfsmelk
aan te treffen. Dat is een zeldzame
soort van de rode lijst die in de afgelo
pen halve eeuw erg achteruit gegaan
is. Als je de kleine wolfsmelk vindt is
het trouwens ook zaak om uit te kij
ken naar de zogenaamde stoppelleeu-
wenbekjes, de eironde leeuwenbek
en de spiesbladleeuwenbek. Allebei
onaanzienlijke, paars met gele bloem
pjes, maar o zo zeldzaam. En ook
voor die leeuwenbekjes mogen de
Zeeuwse akkers als een echt bolwerk
genoemd worden. Maar we speuren
verder naar wolfsmelksoorten.In
West-Zeeuws-Vlaanderen is de kans
dan niet eens zo heel klein dat je
stuit op de uiterst zeldzame brede
wolfsmelk. Dat is een soort die meer
dan een halve meter hoog kan wor
den en die verder opvalt door de
rood aangelopen stengels. Wie zich
in de details van d plant verdiept ziet
dat de vruchtjes, die bij de verwante
soorten glad zijn, bij de brede
wolfsmelk een ruw oppervlak heb
ben. Als je dat kenmerk ziet is het
bingo! Een vijfde wolfsmelksoort die
als akkeronkruid bekend staat is de
stijve wolfsmelk. Het is een plant
met langwerpige tot ellipsvormige
bladeren die tot nu toe nooit in Zee
land aangetroffen is. Maar gerichte
botanische speurtochten hebben al
dikwijls verrassingen opgeleverd en
ook de stijve wolfsmelk zou zo maar
kunnen opduiken.
WOEN
De boerderij 'De Roosentuyll' in
Scherpenisse heeft een vloeddeur. Dat
is zeldzaam in Zeeland. Bij deze
boerderij echter zeer begrijpelijk
omdat hij op een gevaarlijke plaats
dicht bij zee ligt.
De boerderij hoorde vanouds bij het
landgoed van de Van Tuylls.
foto Gerard Smallegange
Wolfsmelk op de akker
S T I C N T I N O
Kroontjeskruid
Guichelheil
