Van Driel tekende zijn leven in een dagboek
Extra geld voor ontwikkeling theatertalent
CULTUUR 27
De 13e editie van
het Nazomerfestival
begon gisteren in
Renesse met de
première van
'Kabaal en Liefde'.
Een heerlijke avond
toneel, oordeelt
Willem Nijssen.
Dat een stuk al veertig
jaar niet meer is ge
speeld, mag natuurlijk
nooit een argument
zijn. Behalve voor een dramaturg.
En diens verbazing is soms te
recht. Zoals nu: Kabaal en Liefde
van Friedrich Schiller verdient
het om vaker gespeeld te worden,
zeker in de snedige versie waar
mee het Nazomerfestival zijn
jongste editie opende.
Friedrich Schiller is een kind van
het 'Sturm und Drang'-tijdperk,
waarin de woelige tegenstelling
tussen individu en gemeenschap,
maar ook die tussen verstand en
gevoel op scherp stond. Dat was
zo in zijn eigen leven, en dat kon
hij fabelachtig goed overbrengen
in zijn stukken, zeker in zijn vroe
ge (De rovers uit 1782, Kabaal en
Liefde uit 1784 en Don Carlos uit
1787). Breedsprakig was hij wel,
zijn personages praten vaak in lan
ge aria-achtige monologen (van
daar de vele operaversies van zijn
stukken), want heel dat domein
van verstand-gevoel-tegenstellin-
gen moest toen nog verkend en
onderzocht worden.
Voor ons zijn die tegenstellingen
ondertussen normaal, maar na
tuurlijk nog altijd actueel. Het
mag nu dus wel wat korter en
puntiger dan in de oorspronkelijk
vier uur durende vorm. Drama
turg Alex Mallems vertaalde de
tekst opnieuw (op zich al heel erg
de moeite) en maakte vervolgens
een zéér goede bewerking, die
sterk ingekort toch alle essentie
behoudt en het stuk heel mo
dern, invoelbaar en toegankelijk
maakt. Mede dankzij knappe ac
teerprestaties, met fijn gedoseer
de mengeling van kil cynisme en
warme emotie.
Kernthema in Kabaal en Liefde is
de onmogelijke liefde tussen Fer
dinand (zoon van de president
van een stad-staatje) en Louise,
dochter van de stadsmuzikant
Miller. Onmogelijke liefde vanwe
ge het standsverschil en vanwege
allerlei andere - duistere en egoïs
tische - motieven. Toch willen
beiden doorzetten, Ferdinand nog
méér dan de vrouwelijk-inschik-
kelijke Louise. Heel dat 'burgerlijk
treurspel' eindigt met de dood
van beide geliefden, de zelfgeko
zen dood door de gifbeker.
Vanwege dit kernthema met dra
matische afloop wordt Kabaal en
Liefde dikwijls vergeleken met Ro
meo en Julia van Shakespeare. Wél
vaak gespeeld, natuurlijk. Shake-
speares personages zijn levendi
ger, sprankelender, origineler. In
vergelijking daarmee zijn de per
sonages van Schiller eerder van
bordkarton, die je na een half uur
al niet meer kunnen verrassen.
Maar Schiller is wel véél beter in
het bespelen van de dramatische
akkoorden. Zijn verhaallijn is - in
deze bewerking dan toch - veel
duidelijker, zijn motieven en the
ma's zijn veel beter te volgen, zijn
opwinding over misstanden, zijn
zoeken naar de juiste levenshou
ding zijn veel oprechter na te voe
len. Ja, ik denk dat Schiller inder
daad wel een beetje miskend
wordt.
Wat er in het theater zeker van
bordkarton is, dat zijn de decor
stukken. Hier niet. Met de klassie
ke vormen van Slot Moermond
op de achtergrond, met bomen
links en rechts terzijde, is alles nu
in 3D. Een frappante tegenstelling
(met de personages) die werkt. In
al die natuurpracht dan weer een
speelvloer in geometrisch neerge
legde stalen vloerdelen. Tlissen al
die heftige pogingen van het ver
stand om in woorden greep te
krijgen op het gevoel, is er de mu
ziek, zijn er bij de verandering
van bedrijf liederen, die in alle
(schijnbare) eenvoud sterk aan
grijpen. Allemaal elementen die
Sturm und Drang-achtig spelen
met tegenstellingen, maar die ook
heel natuurlijk aanvoelen. Die zo
verzoenen, wat bijna niet verzoen
baar is (verstand-gevoel). En dat
is een oeroude functie van toneel.
Heerlijk om dat weer eens te mo
gen beleven.
RENESSE - Theaterproductiehuis Zeelandia krijgt een
extra rijkssubsidie van 112.000 euro voor twee jaar
voor talentontwikkeling van een jonge theaterma
ker. Die verrassende mededeling deed directeur
Henk Schoute gisteravond bij de officiële opening
van het Zeeland Nazomerfestival in Renesse.
Met deze bijdrage wordt een eerdere korting op de
rijkssubsidie voor het ZNF grotendeels verzacht.
Zonder subsidie is het volgens Schoute onmogelijk
dat jonge theatermakers zich ontwik
kelen. Ook in 2013 ziet hij nog steeds
mogelijkheden daartoe. Zeelandia
zet de extra bijdrage specifiek in
voor Ilmer Rozendaal. Zij is dit jaar
regie-assistente bij Kabaal en Liefde
en heeft het vooruitzicht dat zij over
twee jaar een eigen locatievoorstel
ling bij het Zeeland Nazomerfestival mag regisseren.
Schoute bepleitte in zijn openingswoord verder het
verwijderen van schotten tussen begrippen als hoge
en lage cultuur, gesubsidieerde en ongesubsidieerde
kunst, maar ook tussen de verschillende cultuuror
ganisaties. Burgemeester Gerard Rabelink zei trots
te zijn dat de opening van het ZNF dit keer op Schou-
wen-Duiveland plaatvond. De titel Kabaal en Liefde
past bovendien naadloos bij Renesse, vond Rabe
link. Commissaris van de Koning Han Polman viel
Schoute bij wat betreft de kracht van verbindingen
leggen. „Wij moeten blijven investe
ren in de creativiteit van kunst en
cultuur, het helpt bij het inzicht in
onszelf', aldus Polman.
Op het uieblog Zeelandgeboekt wor
den nieuwe Zeeuwse boeken en tijd
schriften gesignaleerd. Wekelijks
wordt één titel in de krant voor het
voetlicht gehaald.
Geboren op 4 januari 1909,
zesde van de in totaal ze
ven zonen van schoenma
ker Pieter Jan van Driel in Axel.
Daniël van Driel is de naam, roep
naam Daan. Hij wil tekenaar, kun
stenaar worden. Eerst ziet het er
niet naar uit, en wordt hij knecht
je bij een plaatselijke huisschil
der. Maar Daan is een doorzetter.
In 1928 haalt hij zijn L.O. acte teke
nen en wordt reclame-ontwerper
in Eindhoven. Vier jaar later gaat
hij in Amsterdam werken als re
clameschilder. Na een werkzaam
en een rijk gezins- en geloofsle
ven verhuist hij in 1990 naar Kam
pen. In 1992 overlijdt hij.
Van 1925 tot zijn dood houdt hij
een dagboek bij - een gedenk
boek zoals hij het zelf noemt. Zijn
schoonzoon Daan van Alten
(Axel 1946) heeft het complete
dagboek - 74 boeken en schriften
- gedigitaliseerd. Een selectie uit
de dagboeken liet hij deze maand
verschijnen in De tekenaar. Inclu
sief een op de rug van het boek ge
plakte cd-rom, waarop de comple
te versie van het dagboek te lezen
valt. Dat klinkt als een behoorlijk
indrukwekkende, zelfs monumen
tale uitgave. Inderdaad, daarmee
is geen woord te veel gezegd.
Van Alten noteert op de achter
flap over zijn fascinatie: „Toen hij
in de dagboeken van zijn schoon
vader begon te lezen, werd hij ge
grepen door de oorspronkelijk
heid van de verhalen. Hij bleef le
zen, dagboek na dagboek. Ze boei
den hem mateloos Daan van
Alten is getrouwd met Anthonina
(Nini), de tweede dochter van
Daan.
Het oorspronkelijke dagboek be
staat uit 74 boeken, schriften,
dummy's en losbladige cahiers. In
de beknopte versie in De tekenaar
(253 pagina's) komen zijn eerste
Zeeuwse jaren aan bod, later ook
zijn bezoeken aan Axel vanuit Til
burg en Amsterdam, zijn niet afla
tende drang om scheppend bezig
te zijn, zijn worsteling om zijn
werk als reclametekenaar en 'die
naar van God' te verenigen. Opval
lend is zijn zoektocht. De zinnen
die de overgang naar Amsterdam
markeren (pag. 39) zijn treffend:
„Einddoel van de reis is Amster
dam. Daar ga ik zoeken naar nieu
we perspectieven en nieuwe we
gen voor levensontplooiing."
Klinkt plechtstatig, maar het was
dan ook 1932.
De tekenaar. Dagboek Daan van
Driel 1925-1992, bewerkt door Daan
van Alten - Uitgeverij Buijten
Schipperheijn Motief Amsterdam,
256 pagina's, met twee fotokaternen,
met cd-rom, 19,- euro.
WOENSDAG 28 AUGUSTUS 2013
Kil cynisme en warme emotie
Nyncke Beekhuyzen, Wouter Zweers, Doris Baaten, Jonas Leemans en Maarten Wansink (vlnr) in Kabaal en Liefde.
foto Lex de Meester
RECENSIE
door Willem Nijssen
Alles over het festival op de gezamen
lijke website van PZC en Omroep Zee
land: www.pzc.nl/znf2013.
Kabaal en Liefde
Regie. Frances Sanders
Spel: Nyncke Beekhuyzen, jonas Lee
mans, Sjaan Duinhoven, Martijn de
Rijk, Doris Baaten, Maarten Wansink,
Wouter Zweers, Eline van Gils e.a.
Gezien: ma 26/8 en di 27/8
Nog te zien: vandaag en morgen en
zondag 1 t/m woensdag 4 september,
Slot Moermond, Renesse, 20.30 uur.
door Ali Pankow
door Jan van Damme
