'Mecenas voor kers op taart'
De rijkste mannen van de Verenigde Staten geven graag geld
weg. Sommigen roepen zelfs op tot belastingverhoging.
10 VERDIEPING
WELDOENERS
Waar Amerikaanse
mecenassen graag
te koop lopen met
hun vrijgevigheid,
is de pronkzucht in
Nederland een
stuk minder groot.
at doe je als je in
ternetbedrijf lek
ker loopt, je net
je huis hebt ver
bouwd voor 28
miljoen dollar
en je raket naar
de maan bijna klaar is? Je koopt een krant!
Niet een papieren exemplaar bij de kiosk
natuurlijk, maar het hele bedrijf inclusief
kantoor en de 640 journalisten die daar bin
nen hun stukjes tikken.
De aankoop van de beroemde maar verlies
lijdende krant Washington Post voor 250
miljoen dollar door Amazon-oprichter Jeff
Bezos, is een investering die past in een
Amerikaanse traditie van selfmade men die
zich in de loop van hun carrière ontwikke
len tot investeerder en mecenas. Hun grote
voorbeeld is John D. Rockefeller, de olieba
ron die eind negentiende eeuw met zijn be
drijf Standard Oil de eerste miljardair van
de Verenigde Staten werd.
Na zijn pensioen gaf Rockefeller een groot
gedeelte van zijn geld weg aan goede doe
len. Zijn Rockefeller Stichting bestaat nog
steeds en doneert jaarlijks miljoenen aan
kunstenaars, scholen en wetenschappers
binnen en buiten de Verenigde Staten.
De Rockefellers van nu zijn jonge miljar
dairs als Google-oprichter Sergey Brin, die
deze week het nieuws haalde als sponsor
van de in Maastricht gepresenteerde kweek-
hamburger.
Mark Zuckerberg van Facebook is politiek
actief. Hij steunt de versoepeling van de
Amerikaanse immigratiewetgeving, maar
doneerde ook 100 miljoen aan achterstand-
scholen in New Jersey. Jeff Bezos spendeer
de vorig jaar 2,5 miljoen dollar aan een cam
pagne voor de bescherming van het homo
huwelijk in Washington, de staat waar zijn
fraai verbouwde huis staat.
De meest bekende mecenassen zijn echter
Bill Gates van Microsoft en investeerder
Warren Buffet, met geschatte vermogens
van respectievelijk 67 en 54 miljard dollar
de twee rijkste mannen van het land. Zij
presenteerden in 2010 het project The Gi
ving Pledge, waarbij ze de belofte deden mi
nimaal de helft van hun vermogen te done
ren aan goede doelen. Ze wilden met hun
goede voorbeeld andere rijken overhalen
hetzelfde te doen. De score staat drie jaar la
ter op meer dan honderd superrijken, inclu
sief buitenlanders als de Britse vliegtuig-
mogul Richard Branson en de Maleise in
vesteerder Vincent Tan.
Maar dit is voor Gates en Buffett slechts
het begin. Tot grote verbazing van veel van
hun mede-miljardairs zijn ze een campag
ne begonnen vóór belastingverhoging. Met
een totale belastingdruk van 25 procent
hangen de VS nog altijd onderin de wereld
wijde lijsten van grootste belastingbetalers,
ver onder Groot-Brittannie (35 procent),
Nederland (38 procent) en lijstaanvoerder
Denemarken (48 procent).
Belachelijk vindt Buffett, die regelmatig
zijn verbazing uitspreekt over het feit dat
hij een kleiner deel van zijn inkomen kwijt
is aan belastingen dan zijn secretaresse.
Dat de heren met hun roep om belasting
verhoging niet altijd vrienden maken bij
andere miljardairs, bleek uit een voorstel
voor de invoering van rijkenbelasting in de
staat Washington in 2010. Gates' vader, een
Geven is in de Verenig
de Staten een cul
tuur op zich. Om de
gemeenschap te la
ten zien wie je bent
ën vooral wat je hebt bereikt.
Geen wond er'dat Amerikaanse
weldoeners dan ook volop de pu
bliciteit zoeken om hun vrijgevig
heid onder de aandacht te breng
en. „In Nederland kennen we die
traditie van 'kijk mij eens goed
doen' niet zo", vertelt de Nijmeeg
se cultuurwetenschapper Helleke
van den Braber, die al twintig jaar
lang onderzoek doet naar mece
nassen in heden en verleden.
Toch zijn er wel degelijk Neder
landse mecenassen die zich op
z'n Amerikaans uiten. Tv- en thea
termagnaat Joop van den Ende bij
voorbeeld. Of schrijver en kunst
liefhebber Han Nefkens, grootbe
gunstiger van het Rotterdamse
museum Boijmans van Beunin-
gen, die 'geven een van de meest
onderschatte waarden in de maat
schappij' noemt.
„Hij heeft zelfs glossy boeken uit
gebracht waarin je kunt lezen wat
hij allemaal voor de kunst bete
kent. Het merendeel blijft echter
liever op de achtergrond. Gezien
die cultuur is het des te opmerke
lijker is dat de Nederlandse over
heid er nu zelfbij mecenassen op
aandringt om naar voren te stap
pen. Om het goede voorbeeld te
geven dat navolging verdient", ver
telt cultuurwetenschapper Van
den Braber.
Een oproep die alles te maken
heeft met de grote overheidsbe
zuinigingen op kunst en cultuur.
Nu de subsidiekraan dicht is,
hoopt de overheid dat private wel
doeners opstaan. Of mecenassen
massaal aan die oproep van de
overheid gehoor zullen geven, is
nog maar de vraag. De Amster
damse mecenaskenner en publi
ciste Renée Steenbergen kraakte
eerder al een kritische noot door
te stellen dat een 'mecenaat geen
pinautomaat' is. Van den Braber
signaleert een kloof tussen wat
weldoener en overheid willen.
„De overheid zou graag zien dat
mecenassen musea ook in de
lucht houden. Maar voor de mece
nas moet de taart er zijn, hij is er
voor het extraatje, voor de slag
room op die taart en de kers op
die slagroom. Net die ene solist
naar Nederland halen of er voor
zorgen dat een stuk hier toch
wordt opgevoerd. Met het betalen
van de energie valt weinig eer te
behalen."
Want hoezeer op de achtergrond
ook, een mecenas verwacht altijd
iets terug, stelt Van den Braber.
„Ik wil niets afdoen aan hun lief
de voor de kunst. Integendeel
zelfs, maar geen enkele weldoe-
gerenommeerd advocaat uit Seattle, finan
cierde de campagne voor belastingverho
ging met een donatie van 500.000 dollar
en kreeg publiekelijke steun van zoon Bill.
Paul Allen, de andere oprichter van Micro
soft, doneerde echter 100.000 dollar aan de
tegenpartij en kreeg bijval van Micro-
soft-bestuurder Steve Ballmer en Jeff Bezos
van Amazon.
De familie Gates verloor dit gevecht, want
de belastingverhoging werd weggestemd.
Gates gaf echter niet op. Samen met Buf
fett blijft hij zijn rijke vriendjes bestoken
met zijn verhaal: kunstenaars steunen is
leuk, een paar honderd miljoen voor een
krant ook. Maar als we dit land écht willen
helpen, moeten we allemaal een paar pro
cent extra belasting gaan betalen.
ner is geheel onbaat
zuchtig. Ik doe toch
al zo'n jaar of twintig
onderzoek naar mece
nassen, maar ik heb er nog
nooit een aangetroffen. Altijd is
er wel een vorm van bonus voor
de investeerder terug te vinden."
Variërend van belastingaftrek tot
binnenskamers dan wel openlijk
eerbetoon.
Een nieuwe trend in het mece
naat biedt ook kansen voor de
minder gefortuneerde cultuur
liefhebbers: crowdfunding. „Dan
vraagt een kunstenaar ondersteu
ning en kunnen we met ons allen
daaraan bijdragen. Ik hoor van
veel cultuurinstellingen dat zij
daar toekomst in zien", ver
telt Van den Braber. Zij
haalt recent onderzoek
van adviesbureau Dou-
we 8c Koren aan, waar
uit blijkt dat in de eer
ste helft van 2013 zo'n
1,5 miljoen euro rich
ting de cultuursector
is gevloeid, geld dat
via crowdfunding bij
elkaar geharkt is.
Superrijk
door Mathijs Rotteveel
illustratie Nourdin Kouch
W
door Hans Goossen
